پرسش :
راههاي رسيدن به موفقيت در تمامي مراحل زندگي مخصوصاً درسي و ديني چيست؟
پاسخ :
قبل از شروع بحث لازم است اشاره به مفهوم موفقيت، ابزارهاي آن و موفقيت در جوامع صنعتي كنيم. سپس به فرق علاقه و استعداد مي‌پردازيم و بعد ابزارهاي دروني و بيروني موفقيت را تشريح خواهيم كرد و در آخر خلاصه اي از بحث ارائه مي‌دهيم.
موفقيت (success)
مفهوم موفقيت يك امر نسبي (از فرد تا فرد از فرهنگ تا فرهنگ، و از مكتب جهان بيني و ايدئولوژي، تا مكتب فرق دارد) و يك امر تشكيكي (يعني ممكن است شخصي نسبت به گذشته اش موفق باشد ولي در عين حال مراتب بالاتري از موفقيت را در پيش دارد كه البته اين امر بيشتر در امور اخلاقي و ارزشي مثل كمال، علم خواهي بيشتر نمود دارد) است در فارسي واژهاي مترادف آن ظفر، پيروزي و كاميابي و... است.
ابزار موفقيت موفقيت محبوب عمومي بشر است همه افراد بشر در هر رشته و مقامي كه هستند به دنبال وسيله، ابزار و راه رسيدن به موفقيت هستند ولي افراد بشر دريافتن اين وسيله يكسان نيستند، افرادي كه هيچ واقع بيني ندارند و درك صحيحي از روابط علي و معلولي حوادث ندارد. بحث شانس و بخت را به ميان مي‌كشند برخي ديگر وسيله موفقيت را در عوامل موجود خارجي جستجو مي‌كنند. ولي در ميان عوامل خود (استعدادها، علائق، حوصله و پشتكار و ...) را فراموش مي‌كنند. برخي موفقيت را به نبوغ نسبت مي‌دهند، يعني فكر مي‌كنند تنها عامل موفقيت نبوغ است و گمان مي‌كنند مثلا فلان مخترع ظرف چند روز يا چند ساعت به فلان كشف رسيده ولي از پشتكار، صبر و تحمل سختيهاي راه آنها بيخبرند. الكساندر هاميلتن ميگويد: مردم به من نابغه مي‌گويند من از نبوغ خود خبر ندارم، فقط مي‌دانم شخص زحمتكشي هستم. دانشمند بزرگ فرانسوي پاستور، شعار زندگيش كار بود.[1]
موفقيت در جامعه هاي صنعتي تعريف متداول و قابل قبول جوامع صنعتي از موفقيت بر سه اصل استوار است: قدرت، پول و شهرت. يعني اگر كسي يك يا چند تا از اينها را داشته باشد فرد موفقي است. اشكال اين تعريف اين است كه با نظام الهي و عقل و وجدان ما سازگاري ندارد. آيا هر طوري كه انسان پول تهيه كرد موفق است؟ آيا به هر نحوي به مدارج بالاي علمي رسيد موفق است؟ آيا ملتي كه براي هدف مقدسي از كشور خود دفاع مي‌كنند ولي در ظاهر نميتوانند بر دشمن غلبه پيدا كنند موفق نيستند؟ امام حسين _ عليه السلام _ مي‌فرمايند: مرگ برتر از زندگي با خواري، ذلت برتر از زندگي است كه سر از جهنم در آورد.[2]
فرق استعداد و علاقه از جمله عواملي كه براي رسيدن به موفقيت حياتي است استعداد و علاقه است. هر كاري را كه انسان بتواند (استعداد بالفعل و بالقوه) آنرا بهتر و عاليتر انجام دهد در آن استعداد دارد. و هر كاري و امري كه با شور و شعف و لذت و بدون خستگي انجام دهد را بدان علاقه دارد. گاهي ممكن است استعداد باشد (حس شعري) و علاقه نباشد (شعر نگفتن و انگيزة آن را نداشتن) بيشتر مواقع انسان با استعداد متوسط و يا كمتر از آن ولي با علاقه بالا و پشتكار به موفقيتهايي نايل مي‌شود، اما اگر هر دو _ استعداد و علاقه _ در يك امر باشند، توفيق چند برابر خواهد بود.[3]
براي رسيدن به موفقيت توجه و به كارگيري ابزارهاي دروني و بيروني بسيار مهم است. عمدة اين شيوه ها از زندگي افراد و الگوهاي موفق جوامع به دست آمده كساني كه خود شاهد موفقيت را در آغوش خود لمس كرده‌اند، در ذيل به اين ابزارها اشاره مي‌كنيم:
الف. ابزارهاي دروني فرد: يعني ابزاري كه خداوند در نهاد انسان قرار داده و انسان وظيفه دارد از آنها به بهترين نحو براي رسيدن به كمال استفاده كند: 1. خواستن موفقيت: اولين قدم خواستن خود فرد است انسان اگر به طور جدي خواهان امري باشد دنبال راهكارها مي‌رود و با پشت سرگذاشتن سختيها به آن مي‌رسد.
2. نياز و انگيزه: دو اهرم رواني هستند كه به انسان قدرت، پويايي و حركت مي‌بخشد و انسان را به سوي هدف (موفقيت) مي‌كشانند گاهي انسان مي‌تواند در خود ايجاد انگيزه و نياز كند مثلا آن را وظيفه و مسئوليت ديني خود بداند كه انجام ندادن آن عقاب دارد يا با افراد موفق معاشرت كند و تصميم خود را به ديگران بگويد، به موفقيتهاي خود پاداش بدهد و تنبليهاي خودش را تنبيه و جريمه كند، مثلا مطالعه نكردم، سه ماه از پول تو جيبيم صرف نظر مي‌كنم و از كلمات تاكيدي مثبت استفاده كنيم، من مي‌توانم، من خسته نمي شوم، خدا همراه من است.
3. پرهيز جدي از تاخير: هر گاه تصميم گرفتيد كاري را انجام دهيد بلافاصله قدمهاي اوليه را معقولانه برداريد مطمئن باشيد آن بعداً يا فردايي كه مي‌گوييد نخواهد آمد، همين الان را غنيمت شماريد همين الآن.
4. ارادة خود را تقويت كنيد: از خوردن غذاهاي پرچرب و انرژي زياد پرهيز كنيد. ورزش و تمرين را جدي بگيريد. از طبيعت لذت ببريد يا تقويت بعد معنوي (نماز، توسل و...) بر بعد غريزي خود مسلط شويد تا اسير خواسته هاي مزاحم نشويد، اعتماد به نفس داشته و بدانيد كه انسان داراي نيروي بيكران است. اگر خود بخواهم مي‌رسم.
5. نظم در امور فردي و اجتماعي و برنامه ريزي[4]
1 _ 5. دفتر مخصوص برنامه ريزي داشته باشيد تا ساعات مفيد و غيرمفيد خود را محسوستر ببينيد و برنامه خود را به متخصصها نشان دهيد.
2 _ 5. از دو طرح بلند مدت (رسيدن به هدف) و كوتاه مدت (ساعات كار، مطالعه، رفع موانع فعلي) استفاده كنيد.
3 _ 5. در برنامه ريزي خود امور مهم را مقدم بشماريد.
4 _ 5. بر برنامة خود كنترل و مراقبه داشته باشيد و در صورت خارج شدن از برنامه سريع اصلاح، جبران كنيد از سستيهاي خود نگذريد. هر روز و هر هفته محاسبه كنيد و ارزيابي كنيد كه موفق بوديد، كاستيها كجا بوده، خوبيها كجا.
5 _ 5. دغدغه، مانعها و پيشامدها توجه و تمركز شما را به هم نزند عمدة توجه و انرژي خود را به مشكل گشايي و حل آن اختصاص دهيد و در آن مضطرب نشويد. اضطراب زيادي كار شما را مختل مي‌كند:
چون عشق حرم باشد سهل است بيابانها
6 _ 5. در ساعات خود به صرف انرژي اهميت زيادي بدهيد.[5] تماشاي زياد تلويزيون، گردشهاي نامناسب، جلسه هاي طولاني غير علمي عمده انرژي شما را صرف مي‌كند. در موقع نشاط به اصل برنامة خود بپردازيد و در اوقات ديگري انرژي خود را شارژ كنيد (تفريح، طبيعت، حمام آب گرم، تغذيه مناسب با كيفيت، خواب متناسب، ورزش ملايم).
6. استعداديابي: با توجه به تمركز كاري خود در گذشته، علايق، اهميت دادنها، بررسي دروس مورد علاقه و نمرات آنها استعداد خود را به دست آوريد. گاهي مواقع شكست مقدمه استعداديابي است، همانگونه كه مثلا مي‌گويند شكسپير به خاطر فقر دزدي كرد وقتي به زندان افتاد، شعري در مذمت ظلم حاكم گفت و همان جا متوجه ذوق شعري خود شد و يا هجرتهاي او از زن و فرزندانش اگرچه تلخ بود شيرينها به همراه داشت (رنجها گنج آورند).
7. تمركز بر موضوع:[6] نقش ذره بين را در تمركز نور و سوزاندن ايفا مي‌كند.
با حوصله و صبر از پراكنده كاري به شدت دوري كنيد. حضرت مي‌فرمايند: كار كمي كه دوام داشته باشد از كار زياد ملال آور برتر است. حوصله و صبر به قول شهيد مطهري دركارهاي بزرگ دخالت زيادي دارد. از شاخه به شاخه‌اي ديگر پريدن مانع موفقيت است. مردم در اختراعها اول چيزي كه به ذهنشان خطور مي‌كند نبوغ، هوش و فكر بلند مخترع است. فكر مي‌كنند با نبوغ مي‌توان ظرف چند روز يا ساعت به موفقيت رسيد. هيچ متوجه يك ركن اساسي در موفقيت يعني حوصله زياد نيستند. صفات بد اخلاقي (حسد، كينه، غيبت، ...) سلامت رواني و ذهني و حتي جسمي ما را به هم مي‌زند و مانع تمركز مي‌شود چرا كه اين صفات بد دائماً با صفات عالي انساني ما كه اصلاحگر هستند در جنگ رواني مي‌باشند (صفات عالي مثل فطرت الهي، وجدان، دل و عقل) و حتي گاهي اين امر به صورت سردرد، زخم معده و ... بروز مي‌كند. (بيماري روان تني)
8. صفات خوب اخلاقي: شخصيت زده نباشيم حرف ديگران را به دليل و تفكر و تحليل بررسي كنيم. حتي افراد مورد علاقه خود. خلاق باشيم يعني هميشه دنبال رو نباشيم، از شكستهاي ديگران درس بگيريم. شجاعت و شهامت داشته باشيم چه بسا به خاطر احتمال خطر خيلي نامعقول ازكارهاي خوب و اهداف عالي باز مي‌مانيم.[7]
9. حفظ تعادل در ابعاد شخصيت: تعادل امري است كه در زندگي بسيار ضروري است توجه كنيد مثلا ما هميشه آب بخوريم و غذا نخوريم چه اتفاقي مي‌افتد. انسان داراي دو بعد ملكوتي و جسماني است و اسلام به تغذيه هر دو بعد توجه و تاكيد دارد عدم ارضاي معقول و مشروع هر كدام مي‌تواند مصيبت آور باشد. البته چون كه اصل و جوهرة انسان روح اوست. بايد به آن توجه بيشتر شود و اين بعد بايد بر جسم (غرائز و نفس اماره) غلبه داشته باشد و اين يعني حقيقت اراده چون بي ارادگي بيشتر با غلبه غرائز (شهوت، پرخوري، خواب، تنبلي و...) نمود پيدا مي‌كند. پس به نماز، ادعيه، نيايش، تامل در خلقت، انفس و آفاق و نعمتها بعد روحاني خود را قوي كنيم و غرائز را تغذيه مشروع نماييم، عدم تعادل رشد سرطاني شخصيت و انحراف را به همراه دارد.[8]
10. عادتهاي بد را حذف كنيم و خود را به كارهاي خوب با تكرار و تمرين عادت دهيم. (براي عادت حذف شده، جايگزين بگذاريم).
11. عاقل باشيم نه عالم فقط عاقل عالم به تجزيه تحليل مي‌پردازد و به دانسته هاي خود عمل مي‌كند ولي عالم مثل طوطي محفوظات را در ذهن انبار مي‌كند و جلوي خلاقيت خود را مي‌گيرد.[9]
12. غنيمت شمردن فرصتها: حضرت علي _ عليه السلام _ مي‌فرمايند: فرصتها را غنيمت بشماريد كه مثل ابر گذرا هستند و بر عنصر مال بيشتر توجه داشته باشيد. از گذشته درس و عبرت براي خود بگيريد (افرادي كه دائما در گذشته و خاطرات آن و آينده و حوادث و... آن سير مي‌كنند از سلامت رواني برخوردار نيستند). توجه به نشاط جواني، توجه به عدم مشغله هاي زندگي قبل از كار و ازدواج، استفاده از دوستان اهل مطالعه، توجه به الگوهاي سالم موفق و هجرت لازم از وطن براي ارتقاء ....
13. ليست موفقيتها و توجه به نقش كلمات در موفقيت: ليستي از موفقيتهاي كامل و نسبي از گذشته خود تهيه كنيد و با نگاه به آنها به تواناييهاي خود اعتماد كنيد. به كلماتي كه به كار ميبريد عنايت داشته باشيد نگوييد بدبخت شدم، بگوييد صدمه ديدم، نگوييد كار تمام شد و بيچاره شدم، بگوييد از وقت مي‌توانستم بهتر استفاده كنم. از دوستاني كه دائماً آيه ياس و منفي بافي مي‌كنند به شدت پرهيز كنيد. نسبت به موفقيت ديدگاه مثبتي داشته باشيد تا از ياس و درنتيجه تنبلي و شكست در امان باشيد.
ب. ابزارهاي خارج از فرد 1. الگوهاي موفق و عيني: به الگوهاي زنده اطراف خود توجه كنيد راز موفقيت آنها را جستجو كنيد. البته به تفاوتهاي فردي توجه داشته باشيد. گاهي برخي شيوه هاي مخصوص و منحصر به فرد يك نفر است. از شيوه هاي عمومي موفقيت كمك بگيريد.
2. كتابهاي افراد موفق و ويژگيهاي شخصيتي آنها را مطالعه كنيد (البته مطالعه كم و بادوام نتيجه بخش است).
3. دوستان كوشا، مثبت انديش و متعادل (جسمي و روحي) انتخاب كنيد از دوستان تنبل منفي انديش فاصله بگيريد (فاصلة علمي نه فاصلة انساني و مهرآميز).
4. با توجه به استعداد و علاقه خود به الگوهاي مثبت عشق بورزيد. ارادت و عشق شما به الگوهاي زنده بر شيوة كار شما حتي حالات شما اثر مي‌گذارد و شما را همانند او مي‌كند: (مجنون من كيم ليلي، ليلي كيست من).
5. از شانس و اقبال تعريف جديدي ارائه دهيد:[10] تلاش زياد همراه با فكر صحيح = موفقيت و شانس
Labor under correct knowledge = luck
6. در انتخاب شغل دقت كنيد (مفيد، استعداد، علاقه) در انتخاب همسر كوشش كنيد به معيارهاي كاري و ارزشي شما نزديك باشد و شما را در امر موفقيت و هدف كمك كند.
7. آموختن شيوه ها: (شيوه هاي هر كاري را از اساتيد مجرب و كتابهايشان بخواهيد) ندانستن شيوة هر كار مثل مطالعه يعني دقت هدردادن يعني لقمه دور سر چرخاندن و دانستن يعني راه ميانبر.
8. به رقابت و مقايسه مثبت توجه كنيد چرا كه در دستورات ديني ما هست كه در كارهاي خوب نسبت به يكديگر پيشي بگيريد و يا خودتان را با معيارها و الگوهاي صالح تطبيق و مقايسه دهيد، رقابت منفي (حسد،...) سلامت روحي _ رواني، جسمي ما را به هم مي‌زند و به تمركز كه ركن بسيار مهمي است، در موفقيت لطمه وارد مي‌كند. فنون ارتباط سالم و سازندة با ديگران (سلام، تبسم، عدم تحقير، صدا زدن اسم كه خصوصيترين امري است كه از اول زندگي با آنها بوده و... استفاده كنيد. اين امر در راستاي ارتباطهاي چهارگانه است كه در ضمن مباحث به آنها اشاره شده (با خود، خدا، خلق خدا، طبيعت).
نكته: براي موفقيت خود و جامعة خود حركت از درون (موفقيت شخصي) به بيرون (موفقيت عمومي) بسيار حائز اهميت است، چرا كه اين فرد است كه جامعه را مي‌سازد و جامعه يعني آحاد جامعه.
نكته پاياني: لازم به تذكر است كه بايد همة اين راهكارها را در كنار هم ديد تا تعادل در تمام ابعاد شخصيت و استعدادها را به هم نزنيم و استفادة بيشتر از بحث ببريم. ديگر اينكه به گفتة بزرگان و افراد موفق ما اخلاص و توسل به اهل بيت _ عليهم السلام _ نمك موفقيت است. كمااينكه در كتابهاي آنها به اين و حكايات و عنايات اهل بيت به آنها اشاره شد. ديگر اينكه بايد با تامل و تفكر به موفقيت دنيوي و اخروي (چون زندگي ما استمرار دارد تا بينهايت) حركت كنيم. پس دنبال موفقيتهاي لذت آور و پايداري باشيم كه كمال آور هم هستند
منابع كمكي:
1. به سوي كاميابي، آنتوني رابينز، ترجمه مهدي مجردزاده كرماني، موسسه فرهنگي راه بين.
2. رمز پيروزي مردان بزرگ، مؤلف آيت الله جعفر سبحاني.
پيامبر (ص)فرمودند:
به پيامبري برانگيخته شدم تا مكارم (رفتارهاي اخلاقي خير و يا راههاي رسيدن به كرامت‌هاي اخلاقي) را تتميم و تكميل نمايم.
(بحار الانوار، ج 70)
-----------------------------------------------
[1] . رمز موفقيت، شهيد مطهري، حميد نگارش، موسسه فرهنگي انتشارات امام عصر، با تغيير و اضافه، ص 98.
[2] . اگر موفقيت يك بازي است اينها قواعد بازي هستند، مترجم منيژة شيخ جوادي، انتشارات همايش انديشه، 1381، ص 13 با تغيير و اضافه.
[3] . اخلاق موفقيت در زندگي، داريوش عرفاني فر، قم، نشر خرم 1378، ص 135 با كمي تغيير.
[4] . هفت قدم در راه موفقيت نوجوانان، نويسنده شان كاوي، مترجم ساناز قاسمي، انتشارات انجمن اولياء و مربيان، 1380، ص 194.
[5] . اگر موفقيت يك بازي است اينها قواعد بازي هستند، ص 114 با تغيير.
[6] . رمز موفقيت شهيد مطهري، ص 98 با تغيير و اضافه.
[7] . همان، ص 91 و 92.
[8] . عوامل كنترل غرايز،آيت الله حسين مظاهري، موسسه نشر وتحقيقات ذكر، تهران، 1378، ص 56 با كمي تغيير.
[9] . رمز موفقيت، شهيد مطهري، ص 78 با كمي تغيير.
[10] . يادداشتهاي يك دوست، آنتوني رابينز، مهدي مجردزاده كرماني، موسسه فرهنگي راه بين، ص 38.
( اندیشه قم )
قبل از شروع بحث لازم است اشاره به مفهوم موفقيت، ابزارهاي آن و موفقيت در جوامع صنعتي كنيم. سپس به فرق علاقه و استعداد مي‌پردازيم و بعد ابزارهاي دروني و بيروني موفقيت را تشريح خواهيم كرد و در آخر خلاصه اي از بحث ارائه مي‌دهيم.
موفقيت (success)
مفهوم موفقيت يك امر نسبي (از فرد تا فرد از فرهنگ تا فرهنگ، و از مكتب جهان بيني و ايدئولوژي، تا مكتب فرق دارد) و يك امر تشكيكي (يعني ممكن است شخصي نسبت به گذشته اش موفق باشد ولي در عين حال مراتب بالاتري از موفقيت را در پيش دارد كه البته اين امر بيشتر در امور اخلاقي و ارزشي مثل كمال، علم خواهي بيشتر نمود دارد) است در فارسي واژهاي مترادف آن ظفر، پيروزي و كاميابي و... است.
ابزار موفقيت موفقيت محبوب عمومي بشر است همه افراد بشر در هر رشته و مقامي كه هستند به دنبال وسيله، ابزار و راه رسيدن به موفقيت هستند ولي افراد بشر دريافتن اين وسيله يكسان نيستند، افرادي كه هيچ واقع بيني ندارند و درك صحيحي از روابط علي و معلولي حوادث ندارد. بحث شانس و بخت را به ميان مي‌كشند برخي ديگر وسيله موفقيت را در عوامل موجود خارجي جستجو مي‌كنند. ولي در ميان عوامل خود (استعدادها، علائق، حوصله و پشتكار و ...) را فراموش مي‌كنند. برخي موفقيت را به نبوغ نسبت مي‌دهند، يعني فكر مي‌كنند تنها عامل موفقيت نبوغ است و گمان مي‌كنند مثلا فلان مخترع ظرف چند روز يا چند ساعت به فلان كشف رسيده ولي از پشتكار، صبر و تحمل سختيهاي راه آنها بيخبرند. الكساندر هاميلتن ميگويد: مردم به من نابغه مي‌گويند من از نبوغ خود خبر ندارم، فقط مي‌دانم شخص زحمتكشي هستم. دانشمند بزرگ فرانسوي پاستور، شعار زندگيش كار بود.[1]
موفقيت در جامعه هاي صنعتي تعريف متداول و قابل قبول جوامع صنعتي از موفقيت بر سه اصل استوار است: قدرت، پول و شهرت. يعني اگر كسي يك يا چند تا از اينها را داشته باشد فرد موفقي است. اشكال اين تعريف اين است كه با نظام الهي و عقل و وجدان ما سازگاري ندارد. آيا هر طوري كه انسان پول تهيه كرد موفق است؟ آيا به هر نحوي به مدارج بالاي علمي رسيد موفق است؟ آيا ملتي كه براي هدف مقدسي از كشور خود دفاع مي‌كنند ولي در ظاهر نميتوانند بر دشمن غلبه پيدا كنند موفق نيستند؟ امام حسين _ عليه السلام _ مي‌فرمايند: مرگ برتر از زندگي با خواري، ذلت برتر از زندگي است كه سر از جهنم در آورد.[2]
فرق استعداد و علاقه از جمله عواملي كه براي رسيدن به موفقيت حياتي است استعداد و علاقه است. هر كاري را كه انسان بتواند (استعداد بالفعل و بالقوه) آنرا بهتر و عاليتر انجام دهد در آن استعداد دارد. و هر كاري و امري كه با شور و شعف و لذت و بدون خستگي انجام دهد را بدان علاقه دارد. گاهي ممكن است استعداد باشد (حس شعري) و علاقه نباشد (شعر نگفتن و انگيزة آن را نداشتن) بيشتر مواقع انسان با استعداد متوسط و يا كمتر از آن ولي با علاقه بالا و پشتكار به موفقيتهايي نايل مي‌شود، اما اگر هر دو _ استعداد و علاقه _ در يك امر باشند، توفيق چند برابر خواهد بود.[3]
براي رسيدن به موفقيت توجه و به كارگيري ابزارهاي دروني و بيروني بسيار مهم است. عمدة اين شيوه ها از زندگي افراد و الگوهاي موفق جوامع به دست آمده كساني كه خود شاهد موفقيت را در آغوش خود لمس كرده‌اند، در ذيل به اين ابزارها اشاره مي‌كنيم:
الف. ابزارهاي دروني فرد: يعني ابزاري كه خداوند در نهاد انسان قرار داده و انسان وظيفه دارد از آنها به بهترين نحو براي رسيدن به كمال استفاده كند: 1. خواستن موفقيت: اولين قدم خواستن خود فرد است انسان اگر به طور جدي خواهان امري باشد دنبال راهكارها مي‌رود و با پشت سرگذاشتن سختيها به آن مي‌رسد.
2. نياز و انگيزه: دو اهرم رواني هستند كه به انسان قدرت، پويايي و حركت مي‌بخشد و انسان را به سوي هدف (موفقيت) مي‌كشانند گاهي انسان مي‌تواند در خود ايجاد انگيزه و نياز كند مثلا آن را وظيفه و مسئوليت ديني خود بداند كه انجام ندادن آن عقاب دارد يا با افراد موفق معاشرت كند و تصميم خود را به ديگران بگويد، به موفقيتهاي خود پاداش بدهد و تنبليهاي خودش را تنبيه و جريمه كند، مثلا مطالعه نكردم، سه ماه از پول تو جيبيم صرف نظر مي‌كنم و از كلمات تاكيدي مثبت استفاده كنيم، من مي‌توانم، من خسته نمي شوم، خدا همراه من است.
3. پرهيز جدي از تاخير: هر گاه تصميم گرفتيد كاري را انجام دهيد بلافاصله قدمهاي اوليه را معقولانه برداريد مطمئن باشيد آن بعداً يا فردايي كه مي‌گوييد نخواهد آمد، همين الان را غنيمت شماريد همين الآن.
4. ارادة خود را تقويت كنيد: از خوردن غذاهاي پرچرب و انرژي زياد پرهيز كنيد. ورزش و تمرين را جدي بگيريد. از طبيعت لذت ببريد يا تقويت بعد معنوي (نماز، توسل و...) بر بعد غريزي خود مسلط شويد تا اسير خواسته هاي مزاحم نشويد، اعتماد به نفس داشته و بدانيد كه انسان داراي نيروي بيكران است. اگر خود بخواهم مي‌رسم.
5. نظم در امور فردي و اجتماعي و برنامه ريزي[4]
1 _ 5. دفتر مخصوص برنامه ريزي داشته باشيد تا ساعات مفيد و غيرمفيد خود را محسوستر ببينيد و برنامه خود را به متخصصها نشان دهيد.
2 _ 5. از دو طرح بلند مدت (رسيدن به هدف) و كوتاه مدت (ساعات كار، مطالعه، رفع موانع فعلي) استفاده كنيد.
3 _ 5. در برنامه ريزي خود امور مهم را مقدم بشماريد.
4 _ 5. بر برنامة خود كنترل و مراقبه داشته باشيد و در صورت خارج شدن از برنامه سريع اصلاح، جبران كنيد از سستيهاي خود نگذريد. هر روز و هر هفته محاسبه كنيد و ارزيابي كنيد كه موفق بوديد، كاستيها كجا بوده، خوبيها كجا.
5 _ 5. دغدغه، مانعها و پيشامدها توجه و تمركز شما را به هم نزند عمدة توجه و انرژي خود را به مشكل گشايي و حل آن اختصاص دهيد و در آن مضطرب نشويد. اضطراب زيادي كار شما را مختل مي‌كند:
چون عشق حرم باشد سهل است بيابانها
6 _ 5. در ساعات خود به صرف انرژي اهميت زيادي بدهيد.[5] تماشاي زياد تلويزيون، گردشهاي نامناسب، جلسه هاي طولاني غير علمي عمده انرژي شما را صرف مي‌كند. در موقع نشاط به اصل برنامة خود بپردازيد و در اوقات ديگري انرژي خود را شارژ كنيد (تفريح، طبيعت، حمام آب گرم، تغذيه مناسب با كيفيت، خواب متناسب، ورزش ملايم).
6. استعداديابي: با توجه به تمركز كاري خود در گذشته، علايق، اهميت دادنها، بررسي دروس مورد علاقه و نمرات آنها استعداد خود را به دست آوريد. گاهي مواقع شكست مقدمه استعداديابي است، همانگونه كه مثلا مي‌گويند شكسپير به خاطر فقر دزدي كرد وقتي به زندان افتاد، شعري در مذمت ظلم حاكم گفت و همان جا متوجه ذوق شعري خود شد و يا هجرتهاي او از زن و فرزندانش اگرچه تلخ بود شيرينها به همراه داشت (رنجها گنج آورند).
7. تمركز بر موضوع:[6] نقش ذره بين را در تمركز نور و سوزاندن ايفا مي‌كند.
با حوصله و صبر از پراكنده كاري به شدت دوري كنيد. حضرت مي‌فرمايند: كار كمي كه دوام داشته باشد از كار زياد ملال آور برتر است. حوصله و صبر به قول شهيد مطهري دركارهاي بزرگ دخالت زيادي دارد. از شاخه به شاخه‌اي ديگر پريدن مانع موفقيت است. مردم در اختراعها اول چيزي كه به ذهنشان خطور مي‌كند نبوغ، هوش و فكر بلند مخترع است. فكر مي‌كنند با نبوغ مي‌توان ظرف چند روز يا ساعت به موفقيت رسيد. هيچ متوجه يك ركن اساسي در موفقيت يعني حوصله زياد نيستند. صفات بد اخلاقي (حسد، كينه، غيبت، ...) سلامت رواني و ذهني و حتي جسمي ما را به هم مي‌زند و مانع تمركز مي‌شود چرا كه اين صفات بد دائماً با صفات عالي انساني ما كه اصلاحگر هستند در جنگ رواني مي‌باشند (صفات عالي مثل فطرت الهي، وجدان، دل و عقل) و حتي گاهي اين امر به صورت سردرد، زخم معده و ... بروز مي‌كند. (بيماري روان تني)
8. صفات خوب اخلاقي: شخصيت زده نباشيم حرف ديگران را به دليل و تفكر و تحليل بررسي كنيم. حتي افراد مورد علاقه خود. خلاق باشيم يعني هميشه دنبال رو نباشيم، از شكستهاي ديگران درس بگيريم. شجاعت و شهامت داشته باشيم چه بسا به خاطر احتمال خطر خيلي نامعقول ازكارهاي خوب و اهداف عالي باز مي‌مانيم.[7]
9. حفظ تعادل در ابعاد شخصيت: تعادل امري است كه در زندگي بسيار ضروري است توجه كنيد مثلا ما هميشه آب بخوريم و غذا نخوريم چه اتفاقي مي‌افتد. انسان داراي دو بعد ملكوتي و جسماني است و اسلام به تغذيه هر دو بعد توجه و تاكيد دارد عدم ارضاي معقول و مشروع هر كدام مي‌تواند مصيبت آور باشد. البته چون كه اصل و جوهرة انسان روح اوست. بايد به آن توجه بيشتر شود و اين بعد بايد بر جسم (غرائز و نفس اماره) غلبه داشته باشد و اين يعني حقيقت اراده چون بي ارادگي بيشتر با غلبه غرائز (شهوت، پرخوري، خواب، تنبلي و...) نمود پيدا مي‌كند. پس به نماز، ادعيه، نيايش، تامل در خلقت، انفس و آفاق و نعمتها بعد روحاني خود را قوي كنيم و غرائز را تغذيه مشروع نماييم، عدم تعادل رشد سرطاني شخصيت و انحراف را به همراه دارد.[8]
10. عادتهاي بد را حذف كنيم و خود را به كارهاي خوب با تكرار و تمرين عادت دهيم. (براي عادت حذف شده، جايگزين بگذاريم).
11. عاقل باشيم نه عالم فقط عاقل عالم به تجزيه تحليل مي‌پردازد و به دانسته هاي خود عمل مي‌كند ولي عالم مثل طوطي محفوظات را در ذهن انبار مي‌كند و جلوي خلاقيت خود را مي‌گيرد.[9]
12. غنيمت شمردن فرصتها: حضرت علي _ عليه السلام _ مي‌فرمايند: فرصتها را غنيمت بشماريد كه مثل ابر گذرا هستند و بر عنصر مال بيشتر توجه داشته باشيد. از گذشته درس و عبرت براي خود بگيريد (افرادي كه دائما در گذشته و خاطرات آن و آينده و حوادث و... آن سير مي‌كنند از سلامت رواني برخوردار نيستند). توجه به نشاط جواني، توجه به عدم مشغله هاي زندگي قبل از كار و ازدواج، استفاده از دوستان اهل مطالعه، توجه به الگوهاي سالم موفق و هجرت لازم از وطن براي ارتقاء ....
13. ليست موفقيتها و توجه به نقش كلمات در موفقيت: ليستي از موفقيتهاي كامل و نسبي از گذشته خود تهيه كنيد و با نگاه به آنها به تواناييهاي خود اعتماد كنيد. به كلماتي كه به كار ميبريد عنايت داشته باشيد نگوييد بدبخت شدم، بگوييد صدمه ديدم، نگوييد كار تمام شد و بيچاره شدم، بگوييد از وقت مي‌توانستم بهتر استفاده كنم. از دوستاني كه دائماً آيه ياس و منفي بافي مي‌كنند به شدت پرهيز كنيد. نسبت به موفقيت ديدگاه مثبتي داشته باشيد تا از ياس و درنتيجه تنبلي و شكست در امان باشيد.
ب. ابزارهاي خارج از فرد 1. الگوهاي موفق و عيني: به الگوهاي زنده اطراف خود توجه كنيد راز موفقيت آنها را جستجو كنيد. البته به تفاوتهاي فردي توجه داشته باشيد. گاهي برخي شيوه هاي مخصوص و منحصر به فرد يك نفر است. از شيوه هاي عمومي موفقيت كمك بگيريد.
2. كتابهاي افراد موفق و ويژگيهاي شخصيتي آنها را مطالعه كنيد (البته مطالعه كم و بادوام نتيجه بخش است).
3. دوستان كوشا، مثبت انديش و متعادل (جسمي و روحي) انتخاب كنيد از دوستان تنبل منفي انديش فاصله بگيريد (فاصلة علمي نه فاصلة انساني و مهرآميز).
4. با توجه به استعداد و علاقه خود به الگوهاي مثبت عشق بورزيد. ارادت و عشق شما به الگوهاي زنده بر شيوة كار شما حتي حالات شما اثر مي‌گذارد و شما را همانند او مي‌كند: (مجنون من كيم ليلي، ليلي كيست من).
5. از شانس و اقبال تعريف جديدي ارائه دهيد:[10] تلاش زياد همراه با فكر صحيح = موفقيت و شانس
Labor under correct knowledge = luck
6. در انتخاب شغل دقت كنيد (مفيد، استعداد، علاقه) در انتخاب همسر كوشش كنيد به معيارهاي كاري و ارزشي شما نزديك باشد و شما را در امر موفقيت و هدف كمك كند.
7. آموختن شيوه ها: (شيوه هاي هر كاري را از اساتيد مجرب و كتابهايشان بخواهيد) ندانستن شيوة هر كار مثل مطالعه يعني دقت هدردادن يعني لقمه دور سر چرخاندن و دانستن يعني راه ميانبر.
8. به رقابت و مقايسه مثبت توجه كنيد چرا كه در دستورات ديني ما هست كه در كارهاي خوب نسبت به يكديگر پيشي بگيريد و يا خودتان را با معيارها و الگوهاي صالح تطبيق و مقايسه دهيد، رقابت منفي (حسد،...) سلامت روحي _ رواني، جسمي ما را به هم مي‌زند و به تمركز كه ركن بسيار مهمي است، در موفقيت لطمه وارد مي‌كند. فنون ارتباط سالم و سازندة با ديگران (سلام، تبسم، عدم تحقير، صدا زدن اسم كه خصوصيترين امري است كه از اول زندگي با آنها بوده و... استفاده كنيد. اين امر در راستاي ارتباطهاي چهارگانه است كه در ضمن مباحث به آنها اشاره شده (با خود، خدا، خلق خدا، طبيعت).
نكته: براي موفقيت خود و جامعة خود حركت از درون (موفقيت شخصي) به بيرون (موفقيت عمومي) بسيار حائز اهميت است، چرا كه اين فرد است كه جامعه را مي‌سازد و جامعه يعني آحاد جامعه.
نكته پاياني: لازم به تذكر است كه بايد همة اين راهكارها را در كنار هم ديد تا تعادل در تمام ابعاد شخصيت و استعدادها را به هم نزنيم و استفادة بيشتر از بحث ببريم. ديگر اينكه به گفتة بزرگان و افراد موفق ما اخلاص و توسل به اهل بيت _ عليهم السلام _ نمك موفقيت است. كمااينكه در كتابهاي آنها به اين و حكايات و عنايات اهل بيت به آنها اشاره شد. ديگر اينكه بايد با تامل و تفكر به موفقيت دنيوي و اخروي (چون زندگي ما استمرار دارد تا بينهايت) حركت كنيم. پس دنبال موفقيتهاي لذت آور و پايداري باشيم كه كمال آور هم هستند
منابع كمكي:
1. به سوي كاميابي، آنتوني رابينز، ترجمه مهدي مجردزاده كرماني، موسسه فرهنگي راه بين.
2. رمز پيروزي مردان بزرگ، مؤلف آيت الله جعفر سبحاني.
پيامبر (ص)فرمودند:
به پيامبري برانگيخته شدم تا مكارم (رفتارهاي اخلاقي خير و يا راههاي رسيدن به كرامت‌هاي اخلاقي) را تتميم و تكميل نمايم.
(بحار الانوار، ج 70)
-----------------------------------------------
[1] . رمز موفقيت، شهيد مطهري، حميد نگارش، موسسه فرهنگي انتشارات امام عصر، با تغيير و اضافه، ص 98.
[2] . اگر موفقيت يك بازي است اينها قواعد بازي هستند، مترجم منيژة شيخ جوادي، انتشارات همايش انديشه، 1381، ص 13 با تغيير و اضافه.
[3] . اخلاق موفقيت در زندگي، داريوش عرفاني فر، قم، نشر خرم 1378، ص 135 با كمي تغيير.
[4] . هفت قدم در راه موفقيت نوجوانان، نويسنده شان كاوي، مترجم ساناز قاسمي، انتشارات انجمن اولياء و مربيان، 1380، ص 194.
[5] . اگر موفقيت يك بازي است اينها قواعد بازي هستند، ص 114 با تغيير.
[6] . رمز موفقيت شهيد مطهري، ص 98 با تغيير و اضافه.
[7] . همان، ص 91 و 92.
[8] . عوامل كنترل غرايز،آيت الله حسين مظاهري، موسسه نشر وتحقيقات ذكر، تهران، 1378، ص 56 با كمي تغيير.
[9] . رمز موفقيت، شهيد مطهري، ص 78 با كمي تغيير.
[10] . يادداشتهاي يك دوست، آنتوني رابينز، مهدي مجردزاده كرماني، موسسه فرهنگي راه بين، ص 38.
( اندیشه قم )
