پرسش :
دروغ چه حكمي دارد و دروغ مصلحت آميز چطور ؟ در صورتي كه در ماه رمضان دروغ مصلحت آميز گفتيم آيا روزه ما درست است ؟و اگر در ماه رمضان حرفهايي كه بر سر زبانها جاري است مانند (والله ، به خدا كه " قسم مي خورد و ... ) كه بطور ناخود آگاه و از زيادي تكرار بر زبان جاري است آيا روزه را باطل مي كند ؟
پاسخ :
شهيد دستغيب در كتاب گناهان كبيره (ج1) مي فرمايند :
"از گناهاني كه به كبيره بودنش تصريح شده دروغ گفتن است " شيخ انصاري عليه الرحمه در مكاسب محرمه مي فرمايد: دروغ گفتن حرام است به حكم قطعي عقول بشري و جميع اديان آسماني و در شرع مقدس اسلام حرمت آن به حكم كتاب ، اجماع ، سنّت و عقل ثابت است و كبيره بودنش از قرآن و احاديث استفاده مي گردد.
از حضرت امام عسگري (ع) مروي است كه "تمام بديها در حجره ايست مقفّل و كليد گشودن آن دروغ است."(1)
و فرقي در حرمت دروغ نيست بين اينكه دروغي را كه مي گويد در كتابي ديده باشد وخودش نسبت دهد يا اختراع خودش باشد.
حضرت سجاد ( عليه السلام ) مي فرمايند " از هر نوع دروغ بپرهيزيد كوچك يا بزرگ " هزل (شوخي) يا جدّ." (2)
_ دروغ مصلحت آميز يكي از اقسام توريه است و توريه يعني گفتن سخني كه داراي دو معني است يك معني آن راست و مطابق واقع و معني ديگرش دروغ است و گوينده معني درست آن را قصد مي كند و مخاطب معني دورغ آن را مي فهمد مثل اينكه ظالمي به دنبال شما به در خانه مي آيد شما براي فرار از او و اينكه خود را به او نشان ندهيد به كسي كه در خانه است مي گوئيد اشاره به جاي مخصوصي بكن و بگو اينجا نيست ، يعني در اين محلي كه من اشاره كرده ام و اين معني صحيح و صدق است هر چند ظالم از اين سخن مي فهمد كه شما در خانه نيستيد.
و مثل اينكه سخن ناروائي در حق كسي گفته ايد و مي خواهيد به انكار آن رفع ملال و كدورت و مفسده بنمائيد مي گوئيد احترام و شخصيت شما بيشتر از آن است كه چنين سخني در حق شما گفته شود. بنابر اين دروغي كه در آن فايده و مصلحتي براي حفظ مال ، آبرو و جان مسلماني يا دفع ضرر و مفسده از مال، آبرو و ناموس مسلمان باشد جايز و صحيح است و در مواردي هم واجب است براي حفظ آن مصلحت يا دفع آن ضرر قسم بخورد.
اما در مورد سوال شما بايد عرض كنيم دروغ مصلحت آميز اگر در چارچوب مشخص شده از سوي ائمه عليه السلام و علماي دين باشد فرقي با اين دروغ در ساير ماههاي سال ندارد " و همان طور كه گفتيم در بعضي مواقف حتي واجب هم مي شود ( مثل اصلاح بين زن و شوهر ) اما آن دروغي كه به اجماع جميع فقها مبطل روزه است و در رساله اي عمليّه به آن اشاره شده دروغ بستن به خدا و پيامبر وجانشينان آن حضرت مي باشد. براي توضيح بيشتر مي توانيد احكام روزه، بخش مبطلات در رساله حضرت امام (ره) مراجعه كنيد سوگند دروغ نيزاگر به دروغ بستن به خدا و پيامبر و جانشينان آن حضرت منتهي شود مثل اينكه مطلبي را با سوگند دروغ به آنان نسبت دهد مبطل روزه است.
شهيد دستغيب ( ره ) در ادامه مي فرمايد : هيجدهم از گناهان كبيره اي كه در روايات به كبيره بودنش تصريح شده " اليمين الغموس "قسم دروغ است كه شخص از گذشته يا حال به دروغ خبري مي دهد و براي تأكيد يا اثبات آن به خداوند سوگند ياد مي كند مثلاً مي گويد والله روز گذشته چنين كاري را كردم در حالي كه نكرده است يا اينكه مي گويد به خدا سوگند فلان چيز مال من است در حالي كه مي داند مال او نيست و اين قسم سوگند در روايات " يمين غموس " خوانده شده يعني صاحبش را در معصيت يا در آتش فرو مي برد.
سوگند خوردن بر چهار قسم است : واجب ، مستحب ، مكروه و حرام.
و موردي كه شما به آن اشاره كرده ايد كه مردم به آن مبتلا به هستند از قبيل سوگندهاي مكروه است ، مثلاً شخص بگويد به خدا قسم كه ديروز چنان شد يا امروز چنين مي شود يا فردا چنين خواهد شد اگر راست بگويد مكروه و اگر دروغ باشد حرام قطعي است چنانكه گذشت . حضرت صادق (ع) مي فرمايد : به ً خدا ً سوگند نخوريد براي خبر راست و نه دروغ ، به درستي كه خداوند مي فرمايد : " خدا را در معرض سوگند هاي خود قرار ندهيد " (3) (4)
منابع و مآخذ:
1_ مستدرك ، كتاب حج ، باب 120
2_ كافي ، ج 2 ، ص 255 ، حديث 11
3_ فروع كافي كتاب الاسمان ، ج 7 ، ص 434 ، حديث 1
4_ گناهان كبيره شهيد دستغيب ، ج 1 ، ص 274 و ص 300
www.eporsesh.com
شهيد دستغيب در كتاب گناهان كبيره (ج1) مي فرمايند :
"از گناهاني كه به كبيره بودنش تصريح شده دروغ گفتن است " شيخ انصاري عليه الرحمه در مكاسب محرمه مي فرمايد: دروغ گفتن حرام است به حكم قطعي عقول بشري و جميع اديان آسماني و در شرع مقدس اسلام حرمت آن به حكم كتاب ، اجماع ، سنّت و عقل ثابت است و كبيره بودنش از قرآن و احاديث استفاده مي گردد.
از حضرت امام عسگري (ع) مروي است كه "تمام بديها در حجره ايست مقفّل و كليد گشودن آن دروغ است."(1)
و فرقي در حرمت دروغ نيست بين اينكه دروغي را كه مي گويد در كتابي ديده باشد وخودش نسبت دهد يا اختراع خودش باشد.
حضرت سجاد ( عليه السلام ) مي فرمايند " از هر نوع دروغ بپرهيزيد كوچك يا بزرگ " هزل (شوخي) يا جدّ." (2)
_ دروغ مصلحت آميز يكي از اقسام توريه است و توريه يعني گفتن سخني كه داراي دو معني است يك معني آن راست و مطابق واقع و معني ديگرش دروغ است و گوينده معني درست آن را قصد مي كند و مخاطب معني دورغ آن را مي فهمد مثل اينكه ظالمي به دنبال شما به در خانه مي آيد شما براي فرار از او و اينكه خود را به او نشان ندهيد به كسي كه در خانه است مي گوئيد اشاره به جاي مخصوصي بكن و بگو اينجا نيست ، يعني در اين محلي كه من اشاره كرده ام و اين معني صحيح و صدق است هر چند ظالم از اين سخن مي فهمد كه شما در خانه نيستيد.
و مثل اينكه سخن ناروائي در حق كسي گفته ايد و مي خواهيد به انكار آن رفع ملال و كدورت و مفسده بنمائيد مي گوئيد احترام و شخصيت شما بيشتر از آن است كه چنين سخني در حق شما گفته شود. بنابر اين دروغي كه در آن فايده و مصلحتي براي حفظ مال ، آبرو و جان مسلماني يا دفع ضرر و مفسده از مال، آبرو و ناموس مسلمان باشد جايز و صحيح است و در مواردي هم واجب است براي حفظ آن مصلحت يا دفع آن ضرر قسم بخورد.
اما در مورد سوال شما بايد عرض كنيم دروغ مصلحت آميز اگر در چارچوب مشخص شده از سوي ائمه عليه السلام و علماي دين باشد فرقي با اين دروغ در ساير ماههاي سال ندارد " و همان طور كه گفتيم در بعضي مواقف حتي واجب هم مي شود ( مثل اصلاح بين زن و شوهر ) اما آن دروغي كه به اجماع جميع فقها مبطل روزه است و در رساله اي عمليّه به آن اشاره شده دروغ بستن به خدا و پيامبر وجانشينان آن حضرت مي باشد. براي توضيح بيشتر مي توانيد احكام روزه، بخش مبطلات در رساله حضرت امام (ره) مراجعه كنيد سوگند دروغ نيزاگر به دروغ بستن به خدا و پيامبر و جانشينان آن حضرت منتهي شود مثل اينكه مطلبي را با سوگند دروغ به آنان نسبت دهد مبطل روزه است.
شهيد دستغيب ( ره ) در ادامه مي فرمايد : هيجدهم از گناهان كبيره اي كه در روايات به كبيره بودنش تصريح شده " اليمين الغموس "قسم دروغ است كه شخص از گذشته يا حال به دروغ خبري مي دهد و براي تأكيد يا اثبات آن به خداوند سوگند ياد مي كند مثلاً مي گويد والله روز گذشته چنين كاري را كردم در حالي كه نكرده است يا اينكه مي گويد به خدا سوگند فلان چيز مال من است در حالي كه مي داند مال او نيست و اين قسم سوگند در روايات " يمين غموس " خوانده شده يعني صاحبش را در معصيت يا در آتش فرو مي برد.
سوگند خوردن بر چهار قسم است : واجب ، مستحب ، مكروه و حرام.
و موردي كه شما به آن اشاره كرده ايد كه مردم به آن مبتلا به هستند از قبيل سوگندهاي مكروه است ، مثلاً شخص بگويد به خدا قسم كه ديروز چنان شد يا امروز چنين مي شود يا فردا چنين خواهد شد اگر راست بگويد مكروه و اگر دروغ باشد حرام قطعي است چنانكه گذشت . حضرت صادق (ع) مي فرمايد : به ً خدا ً سوگند نخوريد براي خبر راست و نه دروغ ، به درستي كه خداوند مي فرمايد : " خدا را در معرض سوگند هاي خود قرار ندهيد " (3) (4)
منابع و مآخذ:
1_ مستدرك ، كتاب حج ، باب 120
2_ كافي ، ج 2 ، ص 255 ، حديث 11
3_ فروع كافي كتاب الاسمان ، ج 7 ، ص 434 ، حديث 1
4_ گناهان كبيره شهيد دستغيب ، ج 1 ، ص 274 و ص 300
www.eporsesh.com
