واگنرها؛ گروهی که طی 2 هفته اخیر در صدر اخبار جهان قرار گفتند. بسیاری در ابتدا تصور می‌کردند که این گروه مُهر پایانی بر حکومت "ولادیمیر پوتین" خواهند زد؛ اما ورق ماجرا برگشت!

23 ژوئن سال جاری خبری مبنی بر کودتا در روسیه همچون بمب خبری سراسر جهان را فرا گرفت. ماجرا از این قرار بود که گروه نظامی واگنر (نظامیان خصوصی) با ادعای حمله نظامی ارتش روسیه به مواضع خود؛ اعلام کرد که این حمله ارتش روسیه را بی‌پاسخ نخواهد گذاشت و در ادامه اقدام به شورش و حمله نظامی علیه دولت روسیه کرد که منجر به درگیری داخلی شد.

واگنرها کیستند؟

گروه واگنر (Wagner Group) یک شرکت نظامی خصوصی در روسیه به سرکردگی "یِوگِنی ویکتوروویچ پریگوژین" است که با ارتش و وزارت دفاع این کشور در ارتباط بوده است. این گروه از سال 2014 فعالیت‌های نظامی خود را گسترش داده و در سرکوب منازعات کریمه و شرق اوکراین نقش بسزایی ایفا کرد.

یوگنی پریگوژین (Yevgeny Prigozhin) یکی از تاجران بزرگ مواد غذایی در روسیه است که به رسانه‌ها وی را "سرآشپز پوتین" معرفی کرده‌اند چرا که مورد اعتماد کاخ کرملین در تهیه و تأمین مواد غذایی است.

البته ماجرا به همین چند عملیات ختم نمی‌شود چرا که واگنرها تدریجاً در خاورمیانه و جنگ‌های لیبی، سوریه، مالی، سودان و دیگر مناطق هدف به جنگ نظامی پرداخته و پیروزی‌های بسیاری را کسب کرده‌اند و اینک به فروش تسلیحات و تجهیزات نظامی به اکثر کشورهای سراسر جهان روی آورده‌اند.

این تشکیلات شبه‌نظامی؛ پس از آغاز جنگ روسیه با اوکراین، وارد خاک اوکراین شدند تا با جنگ در این کشور بر اعتبار و قدرت خود میان نظامیان کرملین بیفزایند؛ اما سران ارتش روسیه، بالاخص وزیر دفاع و رئیس ستاد مشترک نیروهای مسلح این کشور؛ "پریگوژین" را تهدید جدی برای خود و خدشه‌ای بر بدنه امنیتی حکومت روسیه قلمداد کردند و از این رو، اختلافات میان آنها بالا گرفت.

24 ساعت، کودتای نافرجام در روسیه

اختلاف نظرها میان مقامات ارشد نظامی روسیه و رهبر گروه واگنرها؛ زمینه تقلیل جایگاه و قدرت "پریگوژین" در کرملین را فراهم کرد و این روند به مذاق وی خوش نیامد و منجر به کارشکنی‌های وی در اوکراین و روسیه گشت و نهایتاً دست به شورش نظامی علیه کاخ کرملین زد که البته طی 24 ساعت این شورش سرکوب و اوضاع به حالت عادی خود بازگشت.

باید توجه داشت که با آنکه تلاش برای کودتا توسط گروه واگنر؛ پس از بروز اختلاف‌نظرهای نظامی میان "پریگوژین" و برخی نظامیان ارشد کاخ کرملین صورت گرفت؛ اما مقامات غربی؛ حملات این گروه را نه کودتا؛ بلکه پروژه‌ای در راستای انتقال قدرت از وزیر دفاع و رئیس ستاد مشترک ارتش روسیه به "پریگوژین" عنوان کردند!

از آغاز حملات نظامی واگنر به روسیه؛ ارتش این کشور با آمادگی کامل اقدام به ضد حمله در برابر این گروه کرد و نیروهای امنی ارتش به سرعت وارد شهر سن پترزبورگ شدند و مقر نظامیان واگنر را مورد حمله قرار دادند.

بر اساس اخبار داخلیِ روسیه؛ با آنکه یوگنی پریگوژین تصور می‌کرد با آغاز درگیری در این کشور، مخالفان کرملین به او بپیوندند؛ اما چنین نشد و وی با پذیرش پیشنهاد تسلیم از سوی رهبر بلاروس، رسماً به این درگیری پایان و نیروهای خود را تسلیم ارتش روسیه کرد.

پوتین نیز در سخنرانی تلویزیونی اعلام کرد که غربی‌ها می‌خواهند مردم و سربازان روسیه یکدیگر را بکشند (خونریزی در بین برادران تمام چیزی است که نازی‌ها در کی‌یف می‌خواستند) و این کشور غرق در خون شود تا آنها از این فضا سوءاستفاده لازم را در زمینه احیای قدرت خود ببرند؛ اما یقین داشته باشید که ما هرگونه کودتای مسلحانه را نابود خواهیم کرد.

تحلیلگران سیاسی معتقدند آنچه در روسیه رُخ داد، چیزی نیست که پوتین به‌آسانی از آن بگذرد و باید منتظر تصمیمات آتی وی در این زمینه برای جلوگیری احتمالی از چنین رخدادهایی باشیم.

واکنش‌ها به درگیری نظامی در روسیه

در طول 24 ساعت درگیری نظامی در روسیه اما؛ رسانه‌های غربی با راه‌اندازی سونامی گسترده سعی در ناامن جلوه دادن روسیه و وخامت شرایط در این کشور داشتند تا با تنش‌زایی بر آتش این جنگ داخلی دمیده و اوضاع را به سمت و سوی ناامنی و عدم ثبات بکشانند.

اغلب کشورهای غربی تلاش خود را به کار گرفتند تا با استفاده از تکنیک‌های رسانه‌ای؛ شرایط روسیه بحرانی و آشفته جلوه دهند و با تحریف واقعیت تا چند روز پس از پایان درگیری نیز با انتشار اخباری تحریف شده، تلاش خود برای ناباوری در شکست را ادامه دادند.

از سویی الکساندر ووچیچ (رئیس‌جمهور صربستان) در موضعی آشکار اعلام کرد که از تلاش واگنرها برای کودتا و ایجاد ناامنی در روسیه حمایت نخواهد کرد و کره شمالی نیز حمایت همه‌جانبه خود از حکومت "ولادیمیر پوتین" را اعلام کرد. "ایم چون ایل" (معاون وزیر خارجه کره شمالی) در دیدار با همتای روسی خود؛ عنوان کرد که ما مطمئن هستیم که شورش مسلحانه در روسیه با موفقیت سرکوب خواهد شد.

محمود عباس (رئیس تشکیلات خودگردان فلسطین) طی تماس تلفنی با "ولادیمیر پوتین" حمایت کامل و همه‌جانبه خود از مسکو در راستای حفظ و اِعمال نظام قانونی روسیه و مقابله با شورشیان را اعلام کرد.

اما از دیگر سو؛ کشورهایی همچون انگلیس اخبار را به نفع واگنرها منتشر کردند. وزارت دفاع انگلیس در نخستین ساعات درگیری میان ارتش روسیه و واگنرها با انتشار اخباری مدعی شد که مراکز اصلی و شهرهای کلیدی و استراتژیک روسیه به تصرف کامل گروه نظامی واگنر درآمده است! و این شورش یکی از مهم‌ترین چالش دولت روسیه طی دهه‌های سال‌های گذشته می‌باشد که می‌تواند پایه‌های حکومت در این کشور را متزلزل کند.

در این میان، ترامپ (رئیس‌جمهور سابق آمریکا) با هشدار به حامیان کودتا در روسیه در توییتی نوشت: "کشورهای غربی برای سرنگونی دولت مسکو به این جنگ داخلی امید بسته‌اند؛ اما بی شک چنین نتیجه‌ای حاصل نمی‌شود ضمن اینکه رئیس‌جمهور بعدی ممکن است به‌مراتب بدتر باشد! "

شرایط ویژه آمریکا در پی کودتا در روسیه

حائز اهمیت آنکه در میان واکنش‌های مختلف به کودتا در روسیه و روند 24 ساعته آن؛ ایالات متحده آمریکا از نخستین ساعات آغاز درگیری در این کشور وارد فاز امنیتی شد و تاکنون نیز با شرایط ویژه‌ای همراه است.

هم‌زمان با آغاز درگیری و کودتای نظامی در روسیه؛ "مارک میلی" (رئیس ستاد مشترک ارتش آمریکا) سفر خود به تل‌آویو را لغو و آن را به زمان مناسب‌تری موکول کرد. از دیگر سو؛ "جیک سالیوان" (Jake Sullivan) مشاور امنیت ملی کاخ سفید از توقف و تغییر برنامه کاری روتین رئیس‌جمهور این کشور هم‌زمان با وقوع بحران در روسیه خبر داد.

شبکه خبری سی‌ان‌ان نیز گزارش داد که مقامات ارشد آمریکا در حال رصد و نظارت کامل و همه جانبه بر وقایع و اوضاع داخلی روسیه از آغاز درگیری داخلی هستند.

از دیگر سو؛ وزارت دفاع روسیه نیز به کشورهای غربی اخطار داد که از هر گونه سوء استفاده از وقایع و ناآرامی‌های این کشور در راستای تحقق اهداف خصمانه خود، خودداری کنند چرا که در غیر این صورت با واکنش قاطعانه و متقابل روسیه مواجه خواهند شد.

ایالات متحده آمریکا که پیش‌تر و در راستای جلوگیری از گسترش تجارت طلای گروه واگنر در آفریقا، این گروه را در لیست تحریم‌ها قرار داده بود؛ قصد افزایش تحریم‌های مجدد این گروه را داشت؛ اما با آغاز کودتای واگنرها در روسیه اِعمال تحریم‌ها را متوقف کرد!

تسلیم و عقب‌نشینی واگنرها

پس از درگیری نظامی میان گروه واگنرها و ارتش روسیه، روند پیشروی این گروه به سمت مسکو با کُندی همراه شد و همین روند زمینه افزایش آمار تلفات و خسارات مالی به واگنرها را افزایش داد تا جایی که رهبر این گروه رسماً اعلام کرد که طی چند ساعت اولیه درگیری تعداد بسیاری از سربازان وی کشته شده‌اند.

سرویس امنیت فدرال روسیه (FSB) با انتشار بیانیه‌ای از مبارزان این گروه خواست تا ضمن عدم تبعیت از دستورات "یوگنی پریگوژین"، اقدام به دستگیری وی کنند تا از ادامه روند درگیری داخلی در روسیه جلوگیری شود.

"سرگئی سوروویکین" (فرمانده نیروی هوافضای روسیه) نیز در پیامی اظهار کرد: "همه ما از یک خون هستیم و دشمن در انتظار تشنج و ملتهب شدن اوضاع سیاسی و داخلی روسیه است، شما نباید بازیچه غربی‌ها شوید."

به موازات انتشار پیام‌ها و واکنش‌های مقامات ارشد روسیه به کودتا از سوی واگنرها؛ ارتش این کشور با تجهیزات کامل به مواضع این گروه حمله و طی اقدامی مقابله‌جویانه، سدی در برابر روند این شورش ایجاد کرد.

با وخامت اوضاع و شرایط برای گروه واگنر، رهبر این گروه خواستار دیدار با وزیر دفاع و رئیس ستاد مشترک ارتش روسیه شد؛ اما مسکو رسماً دستور بازداشت "یوگنی پریگوژین" را صادر کرد.

در این میان الکساندر لوکاشنکو (رئیس‌جمهور بلاروس) با میانجی‌گری سبب خاتمه شورش در روسیه و ایجاد ثبات و امنیت نسبی در این کشور شد. وی چندی پس از پایان درگیری و تسلیم شدن نیروهای واگنر در برابر ارتش روسیه اعلام کرد: اکنون که می‌دانم قرار است تمام شورشیان نابود شوند از پوتین خواسته‌ام است تا "پریگوژین" را از بین نبرد. البته استفاده عامیانه از واژه "از بین بردن" مورد توجه ویژه رسانه‌های مختلف قرار گرفت که نشان از روابط ویژه میان رئیس‌جمهور بلاروس و رئیس‌جمهور روسیه دارد.

اینک اما با گذشت 1 هفته از کودتای گروه واگنر در روسیه و برگزاری جلسات اضطراری مستمر هنوز خبری از تصمیم پوتین و مقاومات کاخ کرملین درباره گروه واگنر و رهبر آن منتشر نشده اما با ورود رهبر این گروه به بلاروس؛ روسیه از منتفی شدن ماجرای راه اندازی شورش مسلحانه این گروه خبر داد.

پوتین نیز در آخرین سخنرانی خود اعلام کرد؛ از اعضای واگنر به علت خودداری از خونریزی و تنش‌زایی، تشکر میکنم اما این گروه ملزم به امضای قرارداد با وزارت دفاع روسیه و ملحق شدن به آن است و در غیر این صورت باید به بلاروس نقل مکان کنند که پس از این تصمیم پوتین؛ "پریگوژین" و اعضای گروهش در روز ۲۴ ژوئیه وارد بلاروس شدند.

کلام آخر

شاید بسیاری از تحلیلگران؛ کودتا در روسیه را زنگ خطری برای پوتین و حکومت وی قلمداد کنند اما باید بدانیم که هنوز هم پوتین تصمیم نهایی خود در این زمینه و در راستای جلوگیری از وقایع احتمالی اینچنینی اتخاذ نکرده است و کودتا در این کشور به جهانیان ثابت کرد نباید روی اختلافات داخلی روسیه سرمایه‌گذاری کنند چرا که نتیجه‌ای جز شکست نخواهد داشت.

منابع:

1- کودتای روسیه از حمایت خارجی برخوردار بود، خبرگزاری فارس
2- اعلام حمایت کره شمالی از مسکو در پی شورش در روسیه، مشرق نیوز
3- واکنش وزارت دفاع انگلیس به کودتا در روسیه، خبرآنلاین
4- وضعیت پوتینِ پس از شورش واگنرها، جامعه خبری تحلیلی الف
5- ادعای کودتا در روسیه؛ گروه واگنر چیست و چه می‌کند؟، خبرگزاری فارس