خبر آمد كه ایران و روسیه قرار است در پروژه‌ای مشترك برای ساخت فیلم یا مجموعه‌ای اپیزودیك درباره حكیم عمر خیام همكاری كنند طرف ایرانی شركت سیما فیلم وابسته به صدا و سیمای جمهوری اسلامی و طرف روسی، یك گروه هنری به تولیدكنندگی تاكریف بوریس است. عالم جان مؤمن‌اف، محقق تاجیك نیز به عنوان مشاور، گروه روسی را همراهی می‌كند.
اینكه چرا روس‌ها در پی ساخت فیلم برای خیام برآمدند، جای دقت دارد. روس‌ها، اگرچه اكنون قلب اتحاد جماهیر شوروی نیستند و پس از دوران استعمار غیررسمی كشورهای قفقاز و آسیای میانه به سبب فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی، حدود 2دهه گذشته است، ولی هنوز منافع استراتژیك در این كشورها دارند.
روس‌ها كه روزگاری امثال صدرالدین عینی را در تاجیكستان شكنجه می‌كردند و روزگاری پس از آن، در دوران دهه‌های 30 و 40، سیاست روسی‌كردن جمهوری‌های غیرروسی شوروی را در برنامه داشتند، پس از جنگ جهانی، اگرچه با شیبی ملایم، فرهنگ بومی این كشورها را به رسمیت شناختند، اما ظلم تاریخی روس‌ها به زبان فارسی در جمهوری‌های فارسی زبان مثل تاجیكستان فراموش نخواهد شد؛
ظلمی كه آثار آن هنوز هم به طور واقعی وجود دارد از جمله اینكه برادران فارسی‌زبان تاجیك ما در آن سوی جیحون، شعر حافظ و سعدی و مولوی را با الفبای روسی می‌خوانند و این یادگار همان دوران است كه مثل زخمی مزمن بر فرهنگ و زبان تاجیكی مانده است.
اینكه چرا روس‌ها در پی ساخت فیلم برای خیام برآمدند، جای دقت دارد. روس‌ها، اگرچه اكنون قلب اتحاد جماهیر شوروی نیستند و پس از دوران استعمار غیررسمی كشورهای قفقاز و آسیای میانه به سبب فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی، حدود 2دهه گذشته است، ولی هنوز منافع استراتژیك در این كشورها دارند.
حال می‌بینیم كه روس‌ها هنوز هم اهمیت ادامه ارتباط فرهنگی خود را با تاجیك‌ها و فارس‌زبانان ازبك فراموش نكرده‌اند؛ ارتباطی فرهنگی كه پس‌زمینه آن، ادامه سلطه سیاسی روس‌ها بر كشورهای آسیای میانه و قفقاز و رقابت با آمریكا و ناتوست.
از طرف دیگر این را هم می‌دانیم كه از قرن نوزدهم كه اسكات فیتز جرالد، رباعیات خیام را به انگلیسی ترجمه كرد، تا همین حالا، هیچ شاعری به اندازه خیام، از میان شاعران فارسی‌زبان در آن سوی آب‌ها محبوبیت نداشته است.
البته مولوی در سال‌های اخیر مورد توجه دوباره‌ای در غرب قرار گرفته است، اما محبوب‌ترین شاعر فارسی در غرب خیام است.
خیام مضامینی را كه از زمان اپیكور در غرب و از زمان لائوتسه در چین، مورد علاقه حكما و فلاسفه بوده، در كوتاه‌ترین و كوبنده‌ترین قالب شعری فارسی برای بیان حكمت یعنی رباعی ریخته است؛
خبر آمد كه ایران و روسیه قرار است در پروژه‌ای مشترك برای ساخت فیلم یا مجموعه‌ای اپیزودیك درباره حكیم عمر خیام همكاری كنند!
مضامینی چون زوال محتوم بلكه عاجل جهان، عجز انسان از شناخت راز هستی، خوشباش و غنیمت‌شمردن دم و ... این مضامین، فرادینی و فرامذهبی است، مضامینی است كه هر متفكری در قدم‌های اول تفكر، با آن روبه‌رو می‌شود و اگر به مجرد تصور آن را تصدیق نكند، لااقل وقتی با زبان شاعرانه بیان می‌شود، ناخودآگاه هم حسی به همذات‌پنداری با این دردمندی نیست انگارانه خیام به او دست می‌دهد.
سؤال ما از سیما فیلم این است كه با توجه به رویكرد تبلیغی پررنگ سازمان صدا و سیما در راستای مضامینی دینی و تاكید احیانا تصنعی و فرمایشی بر عدم خروج از خطوط قرائت رسمی، چقدر امكان ساخت فیلمی یا سریالی آزادمنشانه درباره خیام در صدا و سیما وجود دارد؟ خیامی كه از صادق هدایت و اخوان ثالث عاشقش بوده‌اند تا اسكات فیتزجرالد و ولادیمیر پوتین (پوتین چندی پیش گفته بود كه بهترین هدیه‌ای كه همسرم به من اهدا كرده، ترجمه رباعیات خیام بوده است).
ظلمی كه آثار آن هنوز هم به طور واقعی وجود دارد از جمله اینكه برادران فارسی‌زبان تاجیك ما در آن سوی جیحون، شعر حافظ و سعدی و مولوی را با الفبای روسی می‌خوانند و این یادگار همان دوران است كه مثل زخمی مزمن بر فرهنگ و زبان تاجیكی مانده است.
سیمافیلمی كه یوسف پیامبر می‌سازد برای ساخت سریالی درباره خیام چه كسانی را مشاور قرار خواهد داد؟ واقعا خوف آن می‌رود كه آقایان از خیام، حكیم، ستاره‌شناس و شاعر متفكر و آزاده‌ای كه «دردفهم»؛ كلیدی‌ترین وجه تفكر شعری اوست، یك كبریت فانتزی بی‌خطر درست كنند.
