درمان کیست استخوان و انواع تومورهای خوش خیم استخوانی چیست؟
کیست های استخوان از جمله ضایعات خوش خیم سیستم اسکلتی می باشند که بصورت نسبتاً شایع بخصوص در استخوان های بازو و ران بوجود می آیند. کلاً تومورهای خوش خیم استخوانی منجمله کیست های استخوان خوشبختانه به نسبت تومور های بدخیم استخوان بصورت شایعتری ایجاد میگردند. این ضایعات خوش خیم معمولاً علامتی نداشته و اکثراً بصورت اتفاقی کشف می شوند. در موارد نادری این ضایعات باعث ضعیف شدن استخوان و در نتیجه ایجاد شکستگی پاتولوژیک می گردند. کیست ها و تومور های خوش خیم استخوان معمولاً نیازی به درمان جراحی ندارند و در برخی موارد بخودی خود بهبودی پیدا می کنند. در موارد خاصی که تخریب استخوان توسط تومر خوش خیم شدید باشد و یا اینکه ضایعه تمایل به رشد نشان دهد بیمار نیاز به انجام عمل جراحی و تخلیه تومور و پیوند استخوان خواهد داشت.
تعداد مبتلایان به سرطان استخوان به چه میزان است؟
اگرچه آمار دقیقی در دست نمی باشد ولی تصور می شود که از هر یک میلیون نفر جمعیت کشور در یک سال تعداد ۱۰ مورد بیمار مبتلا به سرطان اولیه استخوان می گردند. با این حساب تعداد مبتلایان به سرطان استخوان در کشور ما سالیانه حدود ۷۰۰ نفر باشد.
سرطان استخوان در چه کسانی و در کدام قسمت از بدن شایع تر است؟
متاسفانه سرطان اولیه استخوان اکثراً در گروه سنی نوجوان و جوان و بین ۱۰ الی ۳۰ سالگی شایع می باشد. نسبت ابتلا در دختران و پسران مساوی می باشد. شایع ترین محل بروز تومور در اطراف زانو ، اطراف شانه و لگن خاصره می باشد.
علت ایجاد سرطان استخوان چیست؟
اختلالات ژنتیکی و تغییراتی که در قسمتهای خاصی از هسته سلولی صورت می گیرد باعث تبدیل پروتین های غیر فعالی بنام پروتوانکوژن به نوع فعال آن بنام انکوژنها می گردد. انکوژنها پروتین هائی را در سلول تولید می کنند که نظم کنترل شده تکثیر سلولی را تحت تاثیر قرار داده و باعث ازدیاد سلولی و تکثیر بیش از حد آنها در بدن می گردند. اینکه چه عواملی باعث این اختلالات ژنتیکی می گردند هنوز بخوبی مشخص نشده است. برخی عوامل محیطی مانند تابش اشعه های یونیزان و برخی مواد شیمیائی و همچنین برخی از ویروس ها در این امر مقصر شناخته شده اند.
نقش توارث و ژنتیک در ایجاد سرطان استخوان چیست و آیا افراد دیگر خانواده در معرض ابتلا می باشند؟
انطور که گفته شد تغییرات ژنتیکی عامل اصلی ایجاد اکثر تومرهای بدخیم میباشند ولی سرطان استخوان ارثی نمی باشد و این بدان معنی است که این تغییرات ژنتیکی پس از تولد در سلولها ایجاد میشود و از پدر و مادر به فرزندان منتقل نمی گردد. همچنین سرطان استخوان مسری نبوده و امکان ابتلا افراد دیگر خانواده برابر با افراد دیگر جامعه می باشد و بیشتر از آنها نیست.
آیا میتوان از بروز سرطان استخوان جلوگیری کرد ؟
با توجه به اینکه علت اصلی ایجاد سرطان استخوان نا شناخته است بنظر می رسد نتوان از ابتلا به آن پیشگیری کرد ولی اجتناب از اشعه یونیزان و برخی مواد شیمیائی خاصی که در ایجاد تومر های استخوان موثر شناخته شده اند از ابتلا به سرطان استخوان جلو گیری می کند.
علائم سرطان استخوان کدام می باشد؟
درد اولین علامت می باشد. شروع آن خفیف می باشد که با مسکن های معمولی نیز بر طرف می گردد. با توجه به اینکه این تومور ها اکثراً در افراد جوان و فعال ایجاد می شود و در این مرحله معمولاً کوفتگی ها و ضربات حین ورزش را اشتبا هاً عامل ایجاد درد قلمداد می کنند. به تدریج بر شدت درد افزوده شده و در نهایت درد حالت مداوم و طاقت فرسائی پیدا می کند و بخصوص درد شبانه شدید می باشد و اکثراً مانع از آن می شود که بیمار بخواب برود و یا پس از خواب از شدت درد بیمار بیدار بشود. در این مرحله رشد تومور سریع بوده و به بافت نرم اطراف نیز دست اندازی می کند و ایجاد تورم در ناحیه را می کند. پس از ایجاد ورم است که خانواده ها متوجه جدیت موضوع شده و به پزشک مراجعه می کنند که در نتیجه با انجام رادیو لوژی های خاص بیماری تشخیص داده می شود.
راه های تشخیصی چه می باشند ؟ آ یا تشخیص زودرس ارزشی دارد؟
وجود درد و تورم در اندام یک فرد جوان پزشک را بر آن میدارد که با عکس برداری ساده چرخه تشخیصی بیماری را شروع کند. معمولاٌ یک رادیو گرافی ساده برای تشخیص تومر استخوانی کفایت می کند اگرچه روش های پیشرفته رادیو لوژیک جهت ارزیابی وسعت ضایعه لازم است. بیماران مبتلا به سرطان استخوان بر خلاف مبتلایان به سرطانهای احشائی و خون حال عمومی خوبی دارند و بجز موارد نادر علائمی مانند تب کاهش وزن و بی حالی در مراحل اولیه دیده نمی شود. هیچ یافته آزمایشگاهی نیز در تائید این بیماری وجود ندارد و قطعی ترین راه تشخیصی انجام نمونه برداری از تومور استخوان می باشد که این کار بایستی توسط همان پزشکی صورت گیرد که جراحی نهائی را بروی بیمار انجام خواهد داد.
درمان سرطان استخوان چیست؟
درمان سرطان استخوان نیاز به همکاری تیم های مختلف پزشکی و غیر پزشکی دارد. از بین پزشکان جراحان ارتوپدی که در جراحی تومور های ارتوپدی دوره های تکمیلی دیده اند در راس کار قرار می گیرند. در کنار آنها پزشکان متخصص خون و انکولوژی ؛ متخصصان پرتو درمانی؛ رادیو لوژیست ها و پاتولوژیست ها قرار می گیرند. علاوه بر گروه پزشکی ؛ مددکاران اجتماعی ؛ متخصصان ساخت ارتوز و پروتز ؛ روان شناسان و فیزیوتراپیست ها نقش مهمی در تکمیل تیم درمانی دارند. بیمار مبتلا به سرطان استخوان نیاز به انجام شیمی درمانی قبل و بعد از عمل و گاهاً انجام رادیو تراپی خواهد داشت. هدف از انجام جراحی خارج کردن ضایعه تومورال بطور کامل و با حاشیه مطمئن از بدن بیمار می باشد.
نقش شیمی درمانی و پرتودرمانی در درمان تومورهای بدخیم استخوان چیست؟
منظور از شیمی درمانی استفاده از داروهای شیمیائی جهت سرکوب سلول های سرطانی است که در نتیجه نه تنها حجم تومور در اندام کاهش یافته و جراح با سهولت بیشتری آن را خارج می کند؛ بلکه شیمی دزمانی به از بین رفتن کانونهای متاستاتیک کمک و از تشکیل متاستاز های جدید جلوگیری می کند. استفاده از روش های شیمی درمانی جدید و موثر تحولی را در سالهای اخیر در درمان تومور های سرطانی ایجاد کرده است و در نتیجه میزان شانس زندگی در این بیماران را تا چند برابر بیشتر کرده است. البته این دارو های شیمیائی عوارض نا خوشایندی مانند بی حالیو ضعف مفرط؛ حالت تهوع و استفراغ ؛ ریزش مو و دیگر عوارض خونی و گاهاً قلبی را در بر دارد که خوشبختانه اکثر آنها موقت بوده و بیمار پس از شیمی درمانی به حال طبیعی خود باز میگردد. از بین سرطان های اولیه استخوان ؛ استئو سارکوم و سارکوم یوئینگ نسبت به دارو های شیمی درمانی حساس تر می باشند. در رادیوتراپی یا پرتو درمانی اشعه هائی با طول موج های مختلف به ناحیه تومورال تابانیده می شود و در نتیجه سعی به کنترل تکثیر بی رویه آنها می گردد. برخی از سرطانهای استخوانی مانند سارکوم یووینگ نسبت به پرتو درمانی بسیار حساس بوده و حتی در نواحی از بدن که از نظر جراحی غیر قابل دسترسی می باشند از پرتو درمانی جهت درمان لوکال و موضعی تومر استفاده می شود. عوارض کوتاه مدت رادیوتراپی محدود به تغییرات حاصل از سوختگی در پوست و سختی آن و بافت زیرین و بی حالی و حالت تهوع می باشد. در مان همزمان پرتو درمانی و عمل جراحی خطر باز شدن زخم ناحیه عمل و ایجاد عفونت های عمقی را افزایش می دهد و در دراز مدت احتمال ایجاد تومور های بدخیم دیگر در آن ناحیه را بالاتر می برد.
انواع درمانهای جراحی کدامند؟
در دوران گذشته برای درمان سرطان اولیه استخوان جراحان چاره ای جز قطع کردن اندام را نداشتند و حتی با آن وجود تعداد زیادی از بیماران در زمان کوتاهی دچار متاستازهای دور دست بخصوص به ریه ها شده و فوت می کردند. امروزه خوشبختانه با پیشرفت هائی که در امر تشخیص زودرس و بوجود آمدن پروتوکول های موثر شیمی درمانی و تکنیک های بالای جراحی شده است نه تنها در بسیاری از بیماران شانس زنده ماندن بالا رفته است بلکه در بیش از ۹۰ درصد آنها دیگر مجبور به قطع اندام نبوده و کیفیت بهتری از زندگی را نیز صاحب می شوند. در روش های مدرن جراحی امکان خارج کردن کل ضایعه تومورال و بازسازی اندام به روش های مختلف بیولوژیک مانند استفاده از آلوگرافت های استخوانی و یا استفاده از انواع پروتز های مفصلی وجود دارد.
عوارض احتمالی در حین و پس از درمان کدامند؟
مهمترین عوارضی که پیش آمدن آنها می تواند سیر درمان را تغییر دهد متاستاز تومور به نقاط دوردست و یا عود موضعی تومور در محل جراحی قبلی می باشد. حتی با وجود تمامی روش های موثر درمانی ممکن است تعدادی از سلول های بد خیم جان سالم بدر برده و در نهایت مجدداً در همان محل قبلی و یا جای دیگری ایجاد توده سرطانی کنند. اگرچه بوجود آمدن این عوارض بیمار و پزشک معالج را دچار یاس و نگرانی میکند ولی راههای درمانی برای مرتفع کردن هر کدام از عوارض فوق نیز پیشبینی شده است. عوارض دیگر از جمله عفونت ها؛ شکستگی ها و عوارض مربوط به شیمی درمانی به نسبت از اهمیت کمتری برخوردارند.
نقش تغذیه در درمان سرطان استخوان چیست؟
این سوالی است که اکثر بیماران از پزشک خود دارند. واقعیت اینکه با توجه به بیماری بدخیمی که این بیماران در بدن دارند و اینکه دوره های سنگین شیمی درمانی باعث کاهش محسوس اشتهاو حالت تهوع و استفراغ می گردد این بیماران مقدار زیادی وزن و انرژی خود را از دست می دهند. در کنار آن انجام عملهای جراحی سنگین به همراه مصرف آنتی بیوتیک های قوی و طولانی مدت به این مشکل تغذیه بیشتر دامن میزند. در نتیجه این بیماران و بخصوص خانواده ها نگرانی شدید از لاغری مفرط داشته و در صدد رفع آن می باشند. توصیه می شود بیماران را تشویق به خوردن غذاهای سالم و طبیعی و راحت الهضم کنیم و از خوراندن مواد غذائی سنگین و پر چرب و یا انواع ترشیجات و ادویه ها بر هذر کنیم. همچنین بهتر است مقدار هر غذا در هر وعده کم ولی تعداد وعده ها را افزایش دهیم. نوشیدن هر گونه مایعات اعم از آب؛ چای؛ دوغ و نوشیدنی های بدون گاز دیگر بخصوص توصیه می گردد.
