جهاد با شمشير شعر

 ابن حجاج در ستيز با سرايندگان هم دوره ي خويش

ابن حجاج با محمد بن عبدالله بن سکّره يا محمد هاشمي عباسي بغدادي، مکّني به ابوالحسن و معروف به ابن رائله و ابن سکّره ( متوفاي 385ق. )-که شاعري جسور و بي باک و هتاک بوده- معاصر و معارض بوده است و منافرت بين آن دو را اهالي بغداد مانند منافرت جرير و فرزدق دانسته اند. ديوان ابن سکّره شامل حدود پنجاه هزار بيت بوده است.
ابن اثير مي گويد: از سروده هاي خوب او اين شعر است:

في وجه إنسانةٍ کَلِنتُ بها *** أربعةٌ ما اجتمعن في أحد
الوجه بدر، و الصّدغ غاليةٌ *** و الرِّيق خمرٌ، و الثغر من برد

يعني: به روي دلبري دلبستگي پيدا کردم که چهار چيز در آن جمع بود و هيچ کس آن را نداشت؛ رويي به مانند ماه شب چهارده، شقيقه ها که زلفان مشکبويش بر آن ها افتاده و شراب مست کننده ي لعاب دهانش و دندان هايش از برف در سپيدي سبق ربوده است.
قصيده اي که ابن حجاج در پاسخ ابن سکّره سروده در کتاب الغدير ياد شده است.
از سروده ي ابن حجاج درباره ي او است:

قل لابن سکرة ذي البخل و الخرف *** عن ابن حجاج قولا غير منحرف
يا من هجا بضعة الهادي لئن نشبت *** کفا منک علي تمکين منتصف

ابن سکرّه رقيب ابن حجاج بود و بر همان طريقه شعر مي سرود؛ اما به توفيق ابن حجاج دست نيافت و بدو حسد مي ورزيد.(1)
ر.ک: ريحانة الادب، ج5، ص372؛ يتيمة الدهر، ج3، ص3؛ الاعلام، ج7، ص99؛ الکني و الألقاب، ج1، ص313؛ معجم المؤلفين، ج10، ص247؛ کامل ابن اثير، ج7، ص174؛ ألادب في ظل بني بويه، ص280؛ هدية العارفين، ج2، ص55؛ وفيات الاعيان، ج4، ص40؛ تاريخ بغداد، ج5، ص465؛ انوار الربيع، ج3، ص18؛ شذرات الذّهب، ج4، ص455.

مروان پسر ابي حفصه ( 105-182ق. )

ابوالسمط مروان بن سليمان بن يحيي بن ابي حفصه، اصالةً يهودي بود و نزد مهدي و رشيد، مقرّب، در هجاي علويان شعر مي گفته و صله دريافت مي کرده است. در نصب اهل بيت (عليه السلام) مشهور است.
ر.ک: الاغاني، ج10، ص74؛ وفيات الاعيان، ج4، ص276؛ معجم الشعراء، ص317؛ تاريخ بغداد، ج13، ص142؛ طبقات ابن المعتز، ص42؛ الشعر و الشعراء، ص649؛ انوار الربيع، ج3، ص354.

در هجو متنبي

يا ديمة الصّفح صبّي *** علي قفا المُتنبّي
و أنت يا ريح بطني *** علي عذاريه هبّي
و يا قفاهُ تقدّم *** واقعد قليلاً بجنبي
و ان صفعتک الفا *** فلا تقولن حَسبي(2)

پي‌نوشت‌ها:

1- ديوان ابن حجاج، ج10، ص240؛ کتاب الوزراء، ص430؛ يتيمة الدهر، ج2، ص219.
2- روضات الجنات، ج3، ص159.

منبع مقاله :
باقري بيدهندي، ناصر؛ (1377)، ابن حجاج شاعر معروف قرن چهارم، قم: مرکز انتشارات دفتر تبليغات اسلامي، چاپ اول