شمس تبریزی و خوی

 در سال1388 همان طور که پیش‌بینی می شد تلاش ترکیه و رقابت این کشور با ایران برای تصاحب مولانا، به جاهای باریک رسید. با این که ایران از ابتدا وارد این دعوای بی‌دلیل نشد و نشان داد که علاقه‌ای به بحث بدیهی ملیت مولانا ندارد، ترکیه دست بردار نبود و هر روز بیش از پیش، پیشروی می‌کرد.

تا اینکه برگزاری کنگره بزرگداشت مولانا و شمس تبریزی در خوی و تبریز در آبانماه ۸۶، به شدت مقامات فرهنگی ترکیه را برانگیخت و مقامات این کشور هرچه در توان داشتند به کار گرفتند و با تنگ‌نظری فرهنگی اعجاب‌آوری، به تکاپو افتادند تا نکند تلاش‌های وسیع بین‌المللی‌شان تنها با همین یک کنگره از دست برود.

برج شمس تبریزی بر اساس باور ایرانیان، محل دفن عارف نامی ایران، شمس تبریزی است، اما مقامات فرهنگی ترکیه که ظاهرا تنها به تصاحب مولانا رضایت نمی‌دهند، کار را گسترش داده و مدعی شده‌اند مقبره شمس نیز در قونیه است؛ شهری از استان ارض‌روم که مولانا از دوران نوجوانی تا مرگ در آن زندگی می‌کرد و اکنون نیز آرامگاهش ـ متأسفانه ـ همانجاست.

برگزاری کنگره خوی، آن‌چنان برای ترکیه جدی شده بود که استاندار ارض روم به خوی آمد و تمام تلاش خود را به کار بست تا مقامات فرهنگی این شهرستان را مجاب کند که مقبره شمس را به وی نشان دهند. اما مقامات فرهنگی خوی، محترمانه این بازدید را به فرصت دیگری موکول کردند.

ظاهرا استاندار ارض‌روم خود را تحصیل‌کرده رشته تاریخ و علاقه‌مند به مسائل فرهنگی معرفی کرده و اصرار داشته است که مقبره شمس در قونیه است و اسناد و مدارک تاریخی نیز این ادعا را ثابت می‌کند.

از سوی دیگر، استانداران استان‌های آغری و ایغدیر ترکیه نیز به خوی آمده و در یک دیدار دوستانه با مسئولان شهرستان خوی، درخواست کردند که مقبره شمس را نشان دهند. اما این بار نیز مثل مورد قبل، محترمانه به ترکیه بازگشتند.

همزمان، سازمان میراث فرهنگی و گردشگری ایران که محوطه و مقبره شمس را بازسازی می کرد و کار توسعه و مرمت محوطه مربوط به حریم مناره شمس را تا ۱۰ آبان یعنی پایان کنگره بزرگداشت مولانا و شمس، به پایان رساند.

ضمن آن که مسئولان میراث فرهنگی که کار برگزاری کنگره را برعهده داشتند، عکس‌هایی را از قبل و بعد بازسازی تهیه کرده و در طول کنگره در معرض دید عموم گذاشتند.

درواقع هیچ کدام از ۲ کشور ایران و ترکیه درباره مولانا ادعایی که دیگری نپذیرد مطرح نکرده‌اند؛ تولد مولانا در ایران و مرگش در قونیه رخ داده است. اما ماجرای شمس، شکل دیگری دارد و بدون شک، در آینده نه چندان دور، این موضوع نیز به‌طور جدی‌تری در دستور کار مسئولان فرهنگی ترکیه قرار خواهد گرفت.

هرچند که به اعتقاد همه کارشناسان، تمام تلاش مولانا با اهداف اقتصادی صورت می‌گیرد و در ادامه فعالیت‌های گسترده این کشور برای افزایش درآمدهای فراوانش در عرصه گردشگری است، نه اقدامات فرهنگی.

بهروز نصیری، نویسنده خوی در گذر زمان، در این باره می‌گوید: حساسیت مقامات ترکیه نسبت به این موضوع نه به خاطر مسائل فرهنگی، بلکه بیشتر به خاطر جنبه‌های اقتصادی موضوع است.
 

آن‌ها بیم دارند با مطرح شدن خوی به‌عنوان مقبره شمس، گردشگران و بازدیدکنندگان خود را از دست بدهند.

نصیری درباره این حساسیت اضافه می‌کند: علاوه بر مقامات رسمی، محافل فرهنگی و مردمی ترکیه نیز بحث مقبره شمس را پیگیری می‌کنند و ۲۰ تا ۳۰ سایت به زبان‌های مختلف در کشور ترکیه بر این موضوع متمرکز شده و برگزاری کنگره شمس را زیر سؤال می‌برند و حتی برخی از این سایت‌ها اسناد و مدارکی مربوط به وجود مقبره شمس در غونیه نیز انتشار داده‌اند.

به گفته نصیری، برج شمس تبریزی از مکان‌های گردشگری شهرستان خوی است که بر اساس سوابق به جا مانده تاریخی و نقل قول تعدادی از مورخان و تأیید دانشمندان ایرانی، مدفن شمس تبریز در این ناحیه قرار دارد.( منبع: همشهری آن لاین)

دکتر امین ریاحی نویسنده کتاب تاریخ خوی، دکتر موحد (مولوی شناس) در سخنرانی ها و مقالاتشان وجود مقبره شمس تبریزی در خوی را به اثبات رسانده‌اند.
تاثیرات برپایی کنگره را امسال در عید نوروز شاهد بودیم، طوری که: معاون گردشگری سازمان میراث فرهنگی و گردشگری آذربایجان غربی از افزایش ۲۰ درصدی گردشگران و بازدیدکنندگان نوروزی از جاذبه‌های استان نسبت به سال گذشته خبر داد. متذکر در گفتگو با ایسنا، مجموعه‌ی تاریخی تخت سلیمان در تکاب، مقبره‌ی شمس تبریزی در خوی، را از جمله جاذبه‌های استان دانست که بیشترین تعداد بازدید گردشگران را به خود اختصاص دادند.

با توجه به برگزاری کنگره و جشنواره‌ی بین‌المللی شمس تبریزی در محل مقبره‌ی شمس در خوی، در ایام نوروز بیش از ۳۰ هزار گردشگر داخلی و خارجی به دیدن مقبره‌ی شمس تبریزی آمدند که این امر، در طول تاریخ گردشگری استان آذربایجان غربی بی‌سابقه بوده است. در جریان این بازدیدها هم با امضای طوماری، خواستار توجه هرچه بیشتر به این مهم شدند.

رییس شورای اسلامی شهر خوی به ایسنا گفت: طوماری ۱۷ متری به امضای بازدیدکنندگان مقبره‌ی شمس تبریزی به دفتر رییس جمهور فرستاده شد. در این طومار امضاکنندگان از رییس جمهور درخواست کرده‌اند، درباره‌ی بازسازی و محوطه‌سازی مقبره‌ی یکی از بزرگ‌ترین عارفان جهان توجه ویژه‌ای مبذول کند.

مهندس شریف با بیان این‌که حدود ۲۰ هزار نفر این طومار را امضا کرده‌اند، ادامه داد: شورای اسلامی شهر خوی نیز برحسب وظیفه‌ی قانونی و به‌عنوان نهادی مردمی، نامه‌ای رسمی را ضمیمه‌ی طومار کرده و آن‌را به دفتر رییس جمهور فرستاده است.

با تمامی این اوصاف، اهمیت موضوع صیانت و معرفی مزار و شخصیت این عارف بزرگ باید برای مسئولین محلی بیشتر مورد توجه قرار گیرد. نقش این مسئولین غیرقابل انکار است. همکاری تمام ارگانهای شهرستان خوی و پیگیری موضوع بهسازی مزار شمس توسط این مسئولین نباید فراموش شود. باید بتوانیم مزاری در خور مقام شمس برای وی ایجاد کنیم که مطمئنیم تبعات اجتماعی و فرهنگی و سیاسی زیادی برای منطقه و کشورمان بدنبال خواهد داشت.

شاید مهمترین تاثیر این حرکت در اوضاع گردشگری و اقتصادی منطقه باشد. همانطور که عید امسال شاهد بودیم. خوی بدلیل قرار داشتن در نوار مرزی و کوتاهترین راه ارتباطی با ترکیه و کشورهای اروپایی و با وجود ۲۰۰ اثر ارزشمند تاریخی و طبیعی و گردشگری و همچنین جاذبه های منحصر بفرد، توانایی بالقوه ای در جذب گردشگران خارجی و علاقمندان به مکتب شمس و مولانا دارد. وظیفه مردم و مسئولین است که فرهنگ گردشگری را در منطقه توسعه داده و سخت افزارهای مورد نیاز این صنعت را در شهر ایجاد و در اختیار علاقمندان قرار دهند.

سازمان میراث فرهنگی و گردشگری بعنوان متولی این صنعت باید عزم خود را جزم کند و با همکاری و هماهنگی با سایر ارگانهای مرتبط، وزارت کشور و شهرداری قدمهای مثبت و موثری در این راه بردارد.

مردم نیز اراده جمعی خود را در قالب تشکیل NGO ها و انجمنهای تخصصی در همکاری و خواست توسعه این شهر تقویت کنند. بایست فرهنگ گردشگری در بین مردم و مسئولین افزایش یابد و فرهنگ برخورد با توریسم آموزش داده شود. پیگیری پروزه حرم تا حرم و تاسیس بنیاد شمس در اولویت پروژه های شهری قرار گیرد. ایجاد مراکز تفریحی و فرهنگی در کنار این پروژه اولین گام مثبت برای توسعه فرهنگی و گردشگری خواهد بود. افزایش تعداد هتلها و ایجاد کتابخانه های تخصصی می تواند گام مفید دیگری باشد.

چاپ بروشورها و معرفی آثار دیدنی، تاریخی و نقاط گردشگری خوی در نشریات محلی و منطقه ای توسط کارشناسان خبره سازمان میراث فرهنگی و گردشگری لازم و ضروری است.

مطبوعات محلی نقش مهمی در توسعه فرهنگ دارند. نباید نقش مطبوعات را نادیده گرفت. مطبوعات باید به عنوان رکن چهارم دموکراسی، چشم باز مردم و پیگیر تمام خواسته ها باشند و آنها را منعکس کنند.

خواهر خواندگی خوی و قونیه پیشنهاد دیگری است که میتوان روی آن کار کرد. خوی میتواند قونیه ای دیگر و یا حتی فراتر از آن باشد.