سواد وقفنامه دو کتاب

نويسنده:ابراهيم قيصري

در روزگاران گذشته آنان که زر در ترازو و زور در بازو داشته‏اند، گاه بارقه‏اي از نور معرفت بر دل و جانشان تابيده و بخشايش الهي چراغ توفيقِ خدمت فرا راه ايشان نهاده و از سر صدق و صفا يا از باب کسب شهرت و جاه، به خيرات و مبرّات دست يازيده‏اند؛ مسجد و مدرسه‏اي ساخته، قنات و چاهي زده يا آب و ملکي وقف کرده‏اند و به هر تقدير از آن همه مال و مِکنت و شوکت و عزّت تنها همين صدقات جاريه جاويد مانده و نام و ياد واقفشان را تا به امروز زنده نگه داشته است. فرهادميرزا معتمدالدوله ـ از خاندان قاجار ـ يکي از اين افراد بود که از جمله کارهاي خير او بناي صحن حرم کاظمين (ع) را مي‏توان نام برد. در کتاب زنبيل او (1) سواد دو وقفنامه کتاب ثبت شده که بر روضه رضويّه وقف کرده است هر دو وقفنامه به انشاي محمودخان ملک‏الشعرا ـ از شاعران و اديبان و هنرمندان دوران قاجار ـ نوشته شده است، اينک متن آنها از نظر خوانندگان محترم مي‏گذرد:
سواد وقفنامه اصول کافي و فروع کافي و روضه کافي که در يک مجلد گردآوري شده‏اند
الحمدللّه‏ ربّ‏العالمين والصّلوة والسّلام علي نبيّه محمّد سيّدالانبياء والمرسلين و وصيّه علي افضل الاوّلين والآخرين و ذرّيتهما الطيّبين‏الطاهرين. امّا بعد، اين بنده خاکسار و ذرّه بي‏مقدار فرهادبن وليعهد در پيشگاه حضرات معصومين و آل طه و يس ـ عليهم من‏الصلوة اشرفها و انماها و من‏التسليمات اطيبها و ازکاها ـ هر وقت به رسم پيشکش و تقديم خدمت عازم اهداء هديه و قاصد اتحاف تحفه مي‏شود مابين فعل و ترک، متحيّر، و ميانه اقدام و اِحجام متردّد است که با قلّت مَقْدرت و شناعت بضاعت در آن آستانهاي بلند و حضرات ارجمند، اين قصد را چگونه به امضا رساند و از عهده اين نيّت چگونه تقضّي جويد؛ ولي اين کتاب مستطاب که مسمّي به کافي است و تصنيف شيخ جليل و فاضل
1 ـ زنبيل، فرهاد ميرزا، مطبعه مروي تهران، سنه 1329هـ.ق، صص322ـ 325.
نبيل، مطلع نجوم هدايت و مشرق انوار سعادت، دليل سبيل نجات و منبع چشمه حيات، امين به نقل روايت و حامل درايت، محمّدبن يعقوب کليني است ـ لازال روحه مستروحا بنسائم‏الرضوان و آمنا في غُرَف‏الجنان ـ از آنجا که مستند طريقه حَقّه اماميّه و معوَّل شيعه اثني عشريّه و به وثوق رواتْ مشهور و معروف و به حسن ترتيبْ مذکور و موصوف و صدر و ذيل آن به احاديث اهل‏بيت و مناقب ذرّيه طيّبه ـ عليهم‏الصلوة والسلام ـ مُوشّح و مطرّز است و کاتبي به خط دلپسند نگاشته و از براي ناظرين به يادگار گذاشته است، به‏خاطر ارادتْ ذخاير رسيد که به رسم پيشکش در محضر تربت عنبرآميز و مشهدِ خوابگاه عبيرانگيز امام انام و سيد همام، فلذة کبدالرسول و قُرّة عين‏البتول، دليل‏الاسلام والمسلمين و عالِم علوم‏الاوّلين والآخرين، غياث الأمّه و ثامن‏الائمه، صاحب مقام رضا و سلطان سرير ارتضاـ عليه و علي آبائه و امّهاته و ابنائه افضل الصلوة والسلام واکمل التحيّه والاکرام ـ موقوف دارد.
لهذا راجيا بشرف‏القبول و واثقا لنيل‏المأمول، اين کتاب مستطاب را بر وفق ملّت حقّه بيضا و شريعت حنيفيّه غرّا بر مرقد مطهّر و مضجع منوّر وقف صحيح مؤيَّد و حبسِ صريح مخلّد نمود، به شرطي که از حوزه مبارکه آستانه بيرون نگذارند و از دايره روضه طاهره خارج ندارند، تا خدّام سعادت مقام اعلام ـ لازالت ايام افضالهم و تثبّتت ارکان الاسلام بامثالهم ـ از مطالعه آن مستفيض و بهره‏مند شوند و اين بنده شرمنده خاکسارِ اميدوار را در آن آستان آسمانْ ارکان که محل اجابت دعوات و منطقه قبول مسؤولات است از طلب غفران و دريافت رضوان فرو نگذارند.
يا امام‏الهمام روحي و نفسي... و ابي و امّي فدائک. اجعلني من‏اللائذين بحضرتک و من الآمنين يوم‏الحسرة بشفاعتک والحمداللّه‏ اوّلاً و آخرا و باطنا و ظاهرا.
برحسب امر ممتثل... معتمدالدوله فرهادميرزا...فقير ضعيف محمود شريف به تحرير اين کلمات پرداخت. 21 جمادي‏الاخري سنه 1302. [تعارفات منشيانه در عبارت اخير حذف شد.]
سواد وقفنامه قاموس (کتاب لغت عربي تأليف مجدالدين فيروزآبادي)
الحمدللّه‏ ربّ‏العالمين والصّلوة والسّلام علي خير خلقه محمّد و آله الطيّبين الطاهرين المعصومين. امّا بعد، در حضرت سلاطين کامگار و ملوک بزرگوار؛ خاصّه سلطاني که صفوف جنود آسماني در کَنفِ حمايت و کتايب عساکر روحاني در ظلّ رايت او باشند، عرض هديه کردن و نام پيشکش به زبان آوردن، موجب خجلت و شرمندگي و مايه ضجرت و سرافکندگي است؛ ولي از آنجا که اولياي نعم و خداوندان کرم از رحمتي که دارند و از نظر عنايتي که برحال بيچارگان مي‏گمارند، البته يک را به جاي هزار مي‏گيرند و اندک را به جاي بسيار از سرِ تعطّف و تلطّف مي‏پذيرند، اين چاکر خاکسار و ذرّه بي‏مقدار فرهادبن وليعهد اين يک جلد کتاب قاموس را که کاتبي به خط نيکو نوشته و از نظر اديبان اَريب گذشته است، پيشکش آستان منيع‏البنيان و هديه بارگاه رفيع‏الارکان صاحب مقام رضا و سلطان سرير ارتضا، گلِ گلستان رسول و نوباوه بوستانِ بتول ابن‏السبعة الطاهر و ابوالاربعة الزاهره، سليل سيّدالبشر و شفيع يوم‏المحشر، ضياءالمشرقَين و امام‏الخافقَين، صاحب‏الحجج والبراهين و وارث علوم‏الانبيا والمرسلين، مصباح‏الظلمات و مفتاح‏المبهمات، السلطان علي‏بن موسي‏الرضا ـ عليه و عَلي آبائه و ابنائه و امّهاته افضل الصلوة والسلام و اکمل التحيّة والاکرام ـ به اميد قبول و نيل مأمول، معترفا بالقصور والتقصير و مکتفيا بالقليل من‏الکثير نمود که علماء اعلام و فضلاء کرام که طايف درگاه جلالتْ و عاکفِ بارگاه امامت‏اند، اين کتاب را وقف مرقد منوّر و هديه مضجع اطيبِ اطهر حضرت امامت دانسته، در تصحيح لغات و تشکيل مشتبهات، رجوع به آن نمايند، به شرطي که حسب‏الاستطاعه اوراق آن را از تمزيق و اجزاء آن را از تفريق مصون و مأمون داشته جزو کتابخانه مبارکه نمايند و از حوزه روضه طاهره و حوالي بقعه زاهره خارج نکنند. وقفا صحيحا شرعيّا و حبسا صريحا ملّيّا.
يا سيّدالاصفيا و امام‏الاتقيا لاتجنبني من بابک و لاتحرمني من جنابک و اجعلني في‏الدنيا من‏اللاّئذين بحضرتک و في‏الآخرة من‏الفائزين بشفاعتک.
برحسب امر نوّاب اشرف... فرهادميرزا... به ايراد و اثبات اين کلمات صدقْ آياتِ ارادتْ سمات پرداخت، انا الذّليل‏الضعيف محمودالشريف. سنه 1302. [تعارفات منشيانه از عبارت اخير حذف شد.]

پی نوشت:

1-زنبيل، فرهاد ميرزا، مطبعه ي مروي تهران، سنه ي 1329 ه-.ق، صص: 322-325.

منبع: ميراث جاويدان

تصاوير زيبا و مرتبط با اين مقاله