شن‏بازى، آرامبخش روان كودك

شن‏بازى براى كودكان فعاليتى خوشايند و لذتبخش است. كودك از لمس كردن شن و بازى با آن لذت بسيار مى‏برد. شن مى‏تواند خاصيت مايعات را داشته باشد از نظر اينكه مى‏ريزد و اگر آن را در ظرفى بريزيم به شكل آن ظرف در مى‏آيد. بازى با شن تجارب مفيد و لذتبخشى را براى كودك ايجاد مى‏كند.
امروزه شن‏بازى به قدرى داراى اهميت است كه در تمامى كلينيك‏هاى مشاوره و روان‏درمانى كودك به عنوان يكى از وسايل ضرورى اتاق بازى محسوب مى‏شود.
شن بايد در دو نوع خشك و مرطوب وجود داشته باشد تا كودك بتواند هر دو نوع آن را لمس كند و تفاوت‏ها و شباهت‏هاى آنها را درك كند.
كودك در شن به حفر كردن و ساختن دالان (تونل) مى‏پردازد. برج، تپه و خانه مى‏سازد و به انجام بازى‏هاى تخيلى مشغول مى‏گردد. كودك مى‏تواند معمار هستى خود باشد و قصر خود را در داخل شن‏ها خلق كند و دنياى خويش را پر از كسان و خويشاوندانى سازد كه ساخته و پرداخته ذهن او هستند. او مى‏تواند كارى را انتخاب كند و يا از آن دست بكشد. نيز مى‏تواند بيافريند و يا نابود كند.

خانه و خانه‏دارى / نكته‏ها

همچنين مى‏تواند با قدرت تخيلش كوهى بسازد و بى‏خطر به قله آن صعود كند و از آنجا به تمام دنيا بگويد: «من مى‏تونم براى خود، يه كوه بسازم و يا اونو، با خاك يكسان كنم، در اينجا منم كه بزرگم!»
«شن» وسيله خوبى براى بازى‏هاى تهاجمى كودك به شمار مى‏رود زيرا مى‏تواند شن را با ايمنى بيشترى پرتاب كند.
كودك مى‏تواند عروسك‏هايى را كه نماد پدر، مادر، خواهر و يا برادر هستند و با آنها احساس خصومت، تنفر و يا حسادت دارد در ميان شن دفن كرده و با ماشين كمپرسى پر از شن از روى آنها عبور كند و به اين وسيله احساسات درونى خويش را نشان دهد. كودك مى‏تواند با شن سنگر بسازد و از طريق تفنگ‏بازى احساسات خويش را نشان داده و تخليه شود، يا اينكه جاده بسازد و با استفاده از بلدوزر، گريدر و كمپرسى مشغول سازندگى شود و يا اينكه با ساخت مزرعه مشغول كشت و كار كشاورزى شود. نيز جاده و پل‏هايى براى عبور و مرور ماشين بسازد، سپس آنها را خراب كرده و يا توسط هواپيما بمباران كند. در ظرف چند دقيقه مى‏تواند يك خندق حفر كند و قايقى را هدايت نمايد، در لحظه‏اى بعد ممكن است سدى بسازد و اندكى بعد آنها را خراب كرده و خندق و قلعه‏ها را ويران نمايد.
«شن» وسيله بسيار مناسبى براى پاسخگويى به طيف گسترده تخيلات كودك است. در شن‏بازى، كودك علاوه بر اينكه به لحاظ روانى تخليه مى‏شود و رضايت درونى كسب مى‏كند، در پرورش تخيل، ابتكار، خلاقيت و سازندگى او نيز مؤثر است.

مهارت‏ها و مفاهيمى كه كودكان در هنگام شن‏بازى فرا مى‏گيرند:

ـ مقدارى شن فرصت‏هاى خوبى براى كودكان به وجود مى‏آورد تا از طريق حفارى، پر كردن ظرف‏ها، ريختن، بلند كردن و حمل كردن شن به هماهنگى و انعطاف عمومى بدن برسند.
ـ از طريق شن‏بازى، به مفاهيم وزن و ظرفيت پى مى‏برند.
ـ شناسايى ذرات شن و خاصيت چسبندگى آن.
ـ ساختن اشيا با شن و مقايسه شن خيس و خشك.
ـ پى بردن به شكل‏پذيرى شن خيس، كه اگر شن را كمى مرطوب كنيم به شكل ظرفى كه در آن قرار دارد در مى‏آيد.
ـ پى بردن به مفاهيمى مانند اينكه آيا شن مثل نمك در آب حل مى‏شود؟ آيا از صافى عبور مى‏كند؟
ـ درك مفاهيم هندسى و فضايى.
ـ پرورش قدرت تخيل، ابتكار، خلاقيت و سازندگى در كودك: كودكان موقعى كه مشغول ساختن يك قلعه شنى هستند، مى‏توانند در باره آن داستانى بسازند و غرق در تخيلات خويش شوند. فرآيند خلاقيت در چنين مواقعى در كودكان شكوفا مى‏شود.
ـ از طريق شن‏بازى و كسب تجربيات حسى مفاهيم زيادى مثل گود كردن، فشار وارد كردن، كُپه كردن، تونل زدن، پهن كردن، تقسيم‏بندى و برگشت‏پذيرى را ياد مى‏گيرد؛ همچنين مفاهيم واژه‏هايى مانند عميق، عميق‏تر، داخل، بيرون و ... را درك كرده و برايش درونى مى‏شود.
ـ كودكان براى ساختن تپه‏هاى بزرگ شنى، ايجاد خندق و دژهاى شنى، ماهيچه‏هاى بزرگ‏شان را به كار برده و پرورش مى‏دهند.

وسايل لازم براى شن‏بازى

جعبه شن، حوض ساده كم‏عمق، طشت لباسشويى پلاستيكى يا روحى مى‏تواند وسيله خوبى براى بازى كودك باشد. درون ظرف را با شن شسته پر مى‏كنيم.
شن خشك از جهت تجربه‏آموزى (در زمينه خواص شن مانند نرمى، روندگى، جابه‏جايى) و شن مرطوب از اين نظر كه كودك با خيس كردن شن به ساختن برج، ديوار، تونل، غار و ... مشغول مى‏شود، براى او بسيار جالب است.
براى شن‏بازى و ساختن چيزهاى مورد نظر بايستى آب در اختيار و در نزديكى كودك قرار داشته باشد.
كودكان نوپا از به كار بردن بيلچه‏هاى پلاستيكى كوچك براى پر كردن، حمل كردن و خالى كردن سطل‏هاى پلاستيكى لذت مى‏برند اما استفاده از بيلچه‏هاى فلزى براى كودكان بزرگ‏تر مناسب‏تر است. چون كودكانِ دوره آمادگى بيشتر به ابزار محكم (بيلچه‏هاى فلزى و ...) براى حفر كردن سوراخ‏هاى عميق و ساختن جاده و تونل نياز دارند.
ماشين‏هاى كمپرسى، بلدوزر و گريدر (جاده صاف‏كن) دانش آنها را در زمينه حمل خاك و جاده‏سازى افزايش مى‏دهد.

مواد و وسايل لازم براى شن‏بازى

ـ بيل و سطل
ـ ظروف مختلف در اندازه‏هاى مختلف (قيف و ...)
ـ غربال (الك)
ـ قاشق‏هاى كهنه و مستعمل
ـ ماشين بازى (كمپرسى، بلدوزر، تراكتور و ...)
ـ قالب‏هاى چوبى مختلف
ـ ترازوهاى ساخته شده توسط كودك
ـ قوطى‏هاى كنسرو كه لبه‏هاى آن تيز نباشند
ـ فرغون

رعايت نكات ايمنى در شن‏بازى

ـ در هنگام شن‏بازى هرگز به كودكان اجازه ندهيد كه آن را به طرف يكديگر بپاشند.
ـ زمانى كه كودكان سرگرم بازى هستند ممكن است به علت بى‏توجهى، دست‏هاى آغشته به شن را به چشم‏هايشان بمالند و يا به خاطر پاشيدن شن به هوا، سر و صورت و چشم‏هايشان آسيب ببيند. والدين و مربيان بايد توجه كنند و اين نكات را به كودكان يادآور شوند.
ـ فقط در محلى كه براى بازى مشخص شده شن‏بازى كنند، از جابه‏جايى شن در محيط‏هاى ديگر و يا آوردن به اتاق و ... پيشگيرى نماييد.
ـ هنگام شن‏بازى روپوش مخصوصى به تن كودك كنيد تا لباس‏هايش كثيف نشود.
ـ به آنان بگوييد كه شن‏ها را با گِل مخلوط نكنند.
ـ برايشان توضيح دهيد كه پس از بازى، شن را جمع كرده، داخل ظرف و يا جاى مخصوص بريزند، نيز وسايل بازى را تميز كرده و در جاى خود قرار دهند.
ـ فضاى مرطوب حوضچه‏هاى شنى، جاى مناسبى براى گربه‏هاست. بايد پس از بازى كودكان، روى حوضچه‏ها را با تور سيمى يا وسيله ديگرى پوشاند و بدين وسيله شن را از آلودگى محفوظ داشت.
منبع: پیام زن