نویسنده: هادی دانشور
 
 
 
 
 
 

4- سیدابن طاووس

«رضی‏الدین علی‏بن‏موسی‏بن‏طاووس‏»، معروف به سیدابن طاووس (م 664 ق) در کتاب ارزشمند «طرائف‏» در این رابطه می‏فرماید:
«بعد از غیبت صغری نیز بسیاری از شیعیان و غیر آنها، آن حضرت را ملاقات کرده ، از معجزات و کراماتی که به دست آن حضرت به وقوع پیوسته فهمیده‏اند که او همان مهدی موعود است.
پس اگر امروز از نظر نوع شیعیان و دوستانش غایب است، منافات ندارد که عده‏ای از آنها حضرتش را زیارت کنند و از گفتار و کردارش بهره‏مند شوند و در عین حال از مردم پوشیده دارند.» (31)
سیدابن‏طاووس در کتاب دیگرش «کشف المحجه‏» به پسرش خطاب کرده می‏گوید:
«تنها کسانی از درک محضر آن حضرت محرومند که در پیروی از فرمانهای حضرت حجت و خداوند احدیت کوتاهی دارند.» (32)
و در بخش دیگری از همین کتاب می‏فرماید:
«چندین بار حوادثی برای تو رخ داد در این رخدادها به آن حضرت نیاز پیدا کردیم، در مقامات و منامات چندی او را دیدار کردیم و از روی احسان بی‏کرانش حوائج ترا کفایت نمود.» (33)
و در جای دیگری از کتاب یادشده می‏فرماید:
«من به این مقدار بیدارباش بسنده کردم - برای کسی که خداوند بخواهد به او عنایت کند و احسانش را بر او تمام نماید، راه را به سوی امام(ع) باز است.» (34)

5 - علامه مجلسی

«مولی محمد باقر مجلسی‏» (م 1110 ق) در دهها مورد از کتاب بی‏نظیر «بحار الانوار» به این موضوع تصریح کرده، که از آن جمله است فرازهایی که از غیبت‏شیخ طوسی نقل کردیم ، (35) که علامه مجلسی آنها را نقل کرده و بتفصیل بررسی‏نموده‏است. (36)
علامه مجلسی در مورد متن توقیع ، هم نقطه‏نظرهایی دارد که در شماره‏های بعدی نقل خواهد شد.

6- آخوند خراسانی

«آیة‏الله آخوند ملامحمد کاظم خراسانی‏» (م‏1329 ق) در کتاب معروف «کفایة الاصول‏» در مقام بیان حجیت اجماع می‏فرماید:
«گاهی برای یگانه‏های دوران پیش می‏آید که به دیدار آن حضرت شرفیاب شود و فتوا را از خود آن حضرت اخذ کند وبه دلایلی مجبور به کتمان باشد و لذا مستقیما از آن حضرت نقل نکند بلکه ادعای اجماع کند.» (37)
آنگاه با بیان روشنتری می‏فرماید:
«اگر چه ممکن است‏برخی از یگانه‏های دوران به محضر آن حضرت شرفیاب شوند و احیانا او را هم بشناسند.» (38)
اهمیت این فراز از فرمایش مرحوم آخوند در این است که ایشان حتی دیدار با فرض شناخت را هم تجویز نموده است.

7- میرزای نایینی

«آیة‏الله میرزامحمدحسین‏غروی نایینی‏» (م 1355 ق) به نقل‏تلمیذش شیخ‏محمدعلی کاظمی(م 1365 ق)در کتاب «فوایدالاصول‏» می‏فرماید:
«آری برای انسانهای کم نظیر اتفاق می‏افتد که به حضور مبارک آن حضرت تشرف یافته، حکم خدا را از حجت‏خدا فرا گیرند.» (39)

8 - اصفهانی

«آیة‏الله‏حاج‏شیخ‏محمدحسین اصفهانی‏» (م 1361 ق) در کتاب «نهایة‏الدرایه‏» به هنگام بحث از مدرک اجماع منقول می‏فرماید:
«یقین و یا گمان نمی‏رود که این سخن را از دو لب امام(ع) شنیده باشند، یا عمل او را دیده باشند و یا تقریر آن حضرت را برای ما حکایت نموده باشند، زیرا احتمال این معنی در عصر غیبت جز برای افراد بی‏نظیر نمی‏رود.» (40)
بر اساس عبارتهای بالا که از سه استوانه استوار حوزه علمیه نجف اشرف در قرن اخیر نقل شد، تشرف به محضر کعبه موعود در عصر غیبت‏برای افراد یکتا و بی‏نظیر امکان پذیر است و احتمال تشرف افراد اوحدی و استماع فتوا از آن حجت پروردگار منتفی نیست.

9- حکیم

«آیة‏الله حاج سید محسن حکیم‏» (م 1390 ق)در کتاب ارزشمند «المستمسک العروة‏الوثقی‏» به هنگام اقامه دلیل بر یک فتوای فقهی ، از «حسن بن ابی‏طالب یوسفی آبی‏» تلمیذ محقق حلی ، نقل می‏کند که در کتاب «کشف الرموز» (41) می‏نویسد:
«شخص فاضل و بزرگواری از ما در این مساله قائل به حرمت‏بود و ادعا می‏کرد که آن را از دو لب کسی که قولش‏حجت‏است‏شنیده است.» (42)
از این سخن استفاده می‏شود که از نظر آیة‏الله حکیم چنین ادعایی در عصر غیبت واضح البطلان نیست و گر نه ایشان آن را به عنوان یکی از ادله باب ذکر نمی‏کرد.
ایشان همچنین عین عبارت آخوند خراسانی را در کتاب «حقایق‏الاصول‏» آورده و تعلیقه‏ای بر آن نزده است. (43)

10- میلانی

«آیة‏الله حاج سید محمد هادی میلانی‏» (م 1395 ق) مطابق نقل تلمیذش آیة‏الله حاج شیخ رضا توحیدی - مقیم تبریز در منزل خود در کربلای معلی خطاب به ایشان فرموده بود:
«آقا حضرت امام زمان(ع) بنا است از چشمهای متعارف غایب باشند.»
البته نظرشان این بود که باید چشمها بیش از متعارف باشد تا آن حضرت را در هر لباسی بشناسد. (44)

11- گلپایگانی

«آیة‏الله حاج سیدمحمدرضا گلپایگانی‏» (م 1414 ق) در پاسخ این پرسش که:
- چه کار باید کرد تا بتوان امام زمان(ع) را ملاقات کرد؟
چنین نوشتند:
«بطور کلی برای تشرف به حضور ایشان نمی‏توان راهی را که همه کس به آن برسند ارائه داد زیرا، بسیاری از مردم از این فیض عظیم - شناخت آن حضرت - محروم هستند، مع ذلک عمل به تکالیف شرعیه و جلب رضایت و خشنودی آن حضرت و بعض اعمال مثل چهل شب به مسجد سهله رفتن بسا موجب تشرف بعضی اشخاص که مصلحت‏باشد خواهد بود.» (45)
اینها عبارتهای گروهی از چهره‏های ممتاز و شخصیتهای برجسته جهان تشیع در طول یکهزار سال گذشته بود، که همگی بر امکان شرفیابی افراد خاصی به پیشگاه آن کعبه مقصود و قبله موعود در عهد غیبت صراحت داشتند.
به خواست‏خداوند دیگر مسائل مربوط به این موضوع در شماره‏های بعدی بررسی خواهد شد.

پی نوشت :

1- وفات علی بن محمد سمری بنا بر مشهور روز نیمه شعبان‏329 ق است.ر.ک: بحارالانوار، ج 51 ، ص 360 ; سفینة‏البحار، ج‏6 ، ص 431 ، کشف‏المحجة ، ص‏159 ; تابع الموالید ، ص 144. ولی در برخی منابع نیمه شعبان 328 ق آمده است، ر. ک: اعلام الوری، ص‏417 ; منتخب الانوار المضیئه، ص 130; کشف‏الغمه، ج‏3، ص 320.
2- شیخ صدوق ، کمال الدین و تمام النعمة، ج 2 ، ص‏516 ، چاپ جامعه مدرسین ، قم.
3- شیخ طوسی ، کتاب الغیبة ، ص 395 ، المعارف الاسلامیه، قم.
4- طبرسی، اعلام الوری ، ص‏417 ، چاپ دارالتعارف ، بیروت.
5 - طبرسی ، تاج الموالید، در ضمن مجموعه نفیسه، ص 144، بصیرتی، قم.
6- طبرسی ، احتجاج، ج 2، ص 478 ، اعلمی، بیروت.
7- قطب راوندی ، الخرائج و الجرائح ، ج‏3، ص‏1129، مؤسسه الامام المهدی، قم.
8 - ابن حمزه ، الثاقب فی المناقب ، ص‏603، انصاریان، قم.
9- اربلی ، کشف الغمه، ج‏3 ، ص 320 ، دارالکتاب الاسلامی، بیروت.
10- بیاضی، الصراط المستقیم، ج 2 ، ص‏236 ، المکتبة المرتضویه، تهران.
11- دکتر جاسم حسینی وفات نیلی را به سال 790 ق نوشته است . ر . ک: تاریخ سیاسی غیبت امام دوازدهم، ص‏23.
12- نیلی، منتخب الانوار المضیئة ، ص 130، خیام، قم.
13- شیخ حر عاملی ، اثبات الهداة، ج‏3 ، ص‏693، علمیه، قم.
14- علامه مجلسی، بحارالانوار، ج 51، ص 361 و ج 52، ص 151، اسلامیه، تهران.
15- میرزای نوری ، جنة‏الماوی ، ص 145، دارالمحجة‏البیضاء، بیروت.
16- محدث نوری ، نجم‏الثاقب ، ص‏559 ، جمکران، قم.
17- فقیه احمدآبادی ، مکیال المکارم، ج 2، ص‏357، علمیه، قم.
18- محدث قمی ، سفینة‏البحار، ج‏6 ، ص 431، اسوه، قم.
19- شیخ علی اکبر نهاوندی ، العبقری‏الحسان
20- علم‏الهدی ، تنزیه الانبیاء ، ص 235 ، دارالاضواء، بیروت.
21- همان ماخذ، ص 238.
22- علم‏الهدی، الشافی، ج 1، ص‏149، مؤسسة الصادق ، تهران.
23- علم‏الهدی ، المقنع فی الغیبة ، ص 75، آل البیت، قم .
24- همان ماخذ، ص‏77.
25- همان ماخذ، ص 78.
26- علم الهدی، کلمات المحققین ، ص‏533، مکتبه مفید، قم.
27- شیخ طوسی ، کتاب الغیبة، ص‏99 ، معارف اسلامیه، قم.
28- علامه مجلسی، بحارالانوار، ج 51 ، ص 215، اسلامیه، تهران.
29- شیخ طوسی ، تلخیص الشافی، ج 4، ص 222، دارلکتب‏الاسلامیه ، قم.
30- طبرسی ، اعلام الوری ، ص 438 ، دارالتعارف، بیروت .
31- سیدابن طاووس ، طرائف ، ص‏356 ، نوید اسلام ، قم.
32- سیدابن طاووس ، کشف المحجه، ص‏53 ، حیدریه، نجف اشرف.
33- همان ماخذ، ص 151.
34- همان ماخذ، ص 154.
35- علامه مجلسی ، بحارالانوار، ج 51، ص‏196 ، چاپ اسلامیه ، تهران.
36- همان مدرک، ج 51 ، ص 215
37- آخوند خراسانی ، کفایة‏الاصول، ج 2 ، ص 70 ، اسلامیه ، تهران.
38- همان ماخذ، ج 2 ، ص 74، چاپ آل البیت، ص 291 و چاپ جامعه مدرسین، ص 335.
39- میرزای نایینی ، فوایدالاصول ، جامعه مدرسین، قم.
40- اصفهانی ، نهایة الدرایة، ج‏3، ص 185، چاپ آل البیت، قم.
41- کشف الرموز شرح مختصر النافع محقق حلی است که به سال 672 ق تالیف شده است.
42- حکیم، المستمسک العروة‏الوثقی، ج 14، ص 62، چاپ احیاء التراث ، بیروت .
43- حکیم ، حقایق الاصول، ج 2، ص 100 و 104 ، آل البیت ، قم .
44- توحیدی ، کعبه مقصود ، ص 31 ، ستاد بزرگداشت نیمه شعبان ، تبریز.