مغالطه پژوهی نزد ارسطو

ارسطو ابتدا تعریف تبکیت و فرق آن با قیاس صحیح را بیان می‌کند، سپس به تبیین انواع استدلالات برهانی، جدلی، امتحانی و مشاغبی می‌پردازد. آنگاه اغراض پنج گانه ی قیاس سفسطی را ذکر می‌کند و به طبقه بندی مغالطات و تقسیم آن‌ها به «در زبان» یا «همان زبانی» و «خارج از زبان» می‌پردازد (1) و اقسام هر یک را با ذکر مثال روشن می‌کند. آنگاه در پایان باز هم به اغراض مغالطه (سفسطه) روی می‌آورد، اما این بار به صورت مفصل تر، و در نهایت به بیان چگونگی حل هر یک از مغالطات می‌پردازد. «حل تضلیلات» ترجمه شده است، و برای حل هر یک از مغالطات راه‌ها یی ارائه می‌دهد؛ (2) مثلاً می‌گوید: حل تضلیلاتی که از مغالطه ی ترکیب ناشی می‌شود چنین است... و به همین ترتیب سایر مغالطات را نیز ذکر و راه حل‌های آن‌ها را بیان می‌کند.
اگر بخواهیم بنابر رویکردهای سه گانه درباره ی ارسطو حکم کنیم، باید بگوییم که ارسطو به طبقه بندی مغالطه اکتفا کرده است، اگرچه به ندرت مواضعی را نیز ذکر می‌کند، اما به طور کلی رویکرد او را باید رویکرد طبقه بندی دانست و این امر به زودی روشن خواهد شد.

تعریف مغالطه از دیدگاه ارسطو

ارسطو در تعریف و تحدید مغالطه بحث را این گونه آغاز می‌کند که ابطال‌های سوفسطایی یا همان تبکیتات سوفیستی، به ظاهر، تبکیت هستند و در واقع تضلیلات (مغالطات)اند. (3) برای روشن تر شدن مطلب ابتدا باید بدانیم تبکیت چیست.
مترجمان عرب زبان از ارسطو نقل کرده اند که می‌گوید: «اما تبکیت و آن قیاسی است همراه با نقض نتیجه» (4) و به نقلی دیگر «تبکیت قیاسی است که نقض نتیجه را دربردارد» (5) و یا «اما تبکیت، قیاسی است نقض کننده ی نتیجه». (6) در انگلیسی این سخن ارسطو را چنین ترجمه کرده اند: «refutation» قیاسی است در جهت نقض نتیجه ی ارائه شده». (7)
برخی از مترجمان فارسی سخن ارسطو را چنین ترجمه کرده اند:
«ابطال، با هم شماری (قیاس) همراه با پادگویی نتیجه