نویسنده:جواد محدثی
روضه و روضه خوانی،به معنای ذكر مصیبت ‏سید الشهدا و مرثیه خوانی برای ائمه و معصومین‏ «ع‏» است كه مورد تشویق امامان و یكی از عوامل زنده ماندن نهضت‏ حسینی وپیوند روحی و عاطفی شیعه با اولیاء دین است.اشك ریختن و گریستن در مصائب ‏اهل بیت‏«ع‏» نشانه عشق به آنان است و علاوه بر سازندگی های تربیتی برای سوگوار،موجب اجر و پاداش الهی در آخرت و بهره‏مندی از شفاعت ابا عبد الله الحسین است.
معنای روضه در اصل،باغ و بوستان است،اما سبب اشتهار مرثیه خوانی به‏«روضه‏»آن‏است كه مرثیه خوانان در گذشته، حوادث كربلا را از روی كتابی به نام‏«روضة الشهداء»
می‏خواندند كه تالیف ملا حسین كاشفی است.«ملا حسین كاشفی(متوفای 910 هجری)
یكی از دانشمندان و خطبای با قریحه و خوش آواز سبزوار در قرن نهم هجری بود،درزمان سلطنت‏ سلطان حسین بایقرا(875-911 ه)به هرات،مركز حكمرانی این پادشاه ‏رفت و چون حافظه‏ ای توانا و قریحه‏ ای سرشار و آوازی گیرنده و مطبوع داشت و خطیبی ‏دانشمند بود، بزودی شهرت یافت و مجالس وعظ و ذكر او بسیاری را به خود جلب كرد ومورد توجه پادشاه و شاهزادگان و اعیان و اكابر دولت و وزیر فاضل و هنرمند هنر پرور او«امیر علی شیرنوایی‏»قرار گرفت.كاشفی دانشمندی فصیح و بلیغ و شاعر پركار بود وبیش از چهل كتاب و رساله تالیف كرد.از جمله آنها«روضة الشهداء»بود.كاشفی كتاب‏روضة الشهدا را در واقعه كربلا به فارسی نوشت و چون مطالب این كتاب را در مجالس‏عزاداری از روی كتاب بر سر منبر می‏خواندند،خوانندگان این كتاب به‏«روضه خوان‏»
معروف شدند و بتدریج‏خواندن روضه از روی كتاب منسوخ شد و روضه خوانها مطالب‏كتاب را حفظ كرده و در مجالس عزاداری می‏خواندند.در زمان صفویه اقامه عزاداری‏بسیار رواج گرفت.» (1) كتاب روضة الشهدا كه حاوی ذكر مقتل و حوادث كربلا بود،در قرن دهم توسطمحمد بن سلیمان فضولی به تركی ترجمه شد،با نام‏«حدیقة السعداء». (2) در اینجا نمونه‏ای‏از متن روضة الشهدای واعظ كاشفی را جهت آشنایی می‏آوریم،كه نثری زیبا و ادبی‏است:«...آخر نظری كن به حسرت آدم صفی و نوحه نوح نجی و در آتش انداختن‏ابراهیم خلیل و قربانی كردن یعقوب در بیت الاحزان و بلیت‏یوسف در چاه و زندان وشبانی و سرگردانی موسی كلیم و بیماری و بی تیماری ایوب و اره شكافنده بر فرق‏زكریای مظلوم و تیغ زهر آبداده بر حلق یحیی معصوم و الم لب و دندان سرور انبیاء،وجگر پاره پاره حمزه سید الشهدا و محنت اهل بیت رسالت و مصیبت‏خانواده عصمت وسرشك درد آلود بتول عذرا و فرق خون آلوده علی مرتضی‏«ع‏»و لب زهر چشیده نوردیده زهرا و رخ به خون آغشته شهید كربلا و دیگر احوال بلاكشان این امت و محنت‏رسیدگان عالی همت همه با جان غم اندوخته در كانون غم و الم سر تا پای سوخته.نظم:
ز اندوه این ماتم جان گسل روان گردد از دیده‏ها خون دل‏» (3)
نثر شیوا و ادیبانه‏«روضة الشهدا»ستودنی است،هر چند از نظر نقل،حاوی برخی‏مطالب ضعیف و بی ماخذ است.بعلاوه این كتاب،در تحلیل حادثه عاشورا دیدگاهی‏صوفیانه دارد و حوادث را بیشتر به منشا غیبی و مسائل آزمایش و ابتلاء اولیاء نسبت‏می‏دهد،تا بعد حماسی و اجتماعی و قابل اسوه گیری در مبارزات ضد ظلم.
از آنجا كه مرثیه خوانی و ذكر مصیبت،سنت پسندیده دینی در احیاء خاطره و نام وفضایل اهل بیت پیامبر است،بجاست كه اهل منبر و مداحان و ذاكران،با توجه به اهمیت ونقش بسزای روضه خوانی،در ارائه الگوهای شایسته بكوشند و چهره خوبی از ائمه ومعصومین ارائه كنند.در این زمینه،به درستی و صحت مطالب نقل شده،اعتبار منابع مورداستفاده، استواری و زیبایی اشعار انتخابی و دوری كردن از هر حرف و روضه و شعری كه‏با مقام والای اولیاء خدا ناسازگار است توجه داشته باشند. (4) در فضیلت گریست و گریاندن‏افراد برای امام حسین‏«ع‏»به این حدیث توجه كنید:امام صادق‏«ع‏»فرمود:«من انشد فی‏ الحسین علیه السلام بیت ‏شعر فبكی و ابكی عشرة فله و لهم الجنة‏» (5) هر كس درباره ‏حسین‏«ع‏»شعری بگوید و گریه كند و ده نفر را بگریاند،برای او و آنان بهشت است.

پی ‏نوشتها:
1-موسیقی مذهبی ایران،ص 8.
2-فصلنامه هنر(وزارت ارشاد اسلامی)ج 2،ص 157.این ماخذ،مقاله مبسوطی در باره تاریخچه تعزیه خوانی‏دارد،ص 156 تا 173.
3-در آمدی بر نمایش و نیایش در ایران،جابر عناصری،ص 79.
4-در زمینه آداب اهل وعظ و منبر،از جمله ر.ك:«لؤلؤ و مرجان‏»،مرحوم میرزا حسین نوری.
5-كامل الزیارات،ص 105.

منبع:فرهنگ عاشورا صفحه 189 جواد محدثی