نویسنده : حجت الاسلام یدالله حبیبی
 
اطلاعات واطلاع رسانی ازمباحث کلیدی ودرعین حال تاریخی جوامع انسانی است 0اطلاعات به مفهوم عام آن وانواع منابع اطلاعاتی ,ریشه درفطرت وخلقت انسان داردزیراکه او دوستداراطلاع وآگاهی ومغزاواولین منبع اطلاعاتی است وبه برکت برخورداری ازخوان اطلاعاتی ,به مراتب عالی تفکرو خلاقیت می رسد0
دراهمیت این نیازاساسی انسان به طورخلاصه می توان گفت اطلاعات ازمنابع اصلی وحیاتی درتمامی زمینه های زندگی (اجتماعی ,سیاسی ,فرهنگی ,علمی ,فنی ,اقتصادی ورفتاری )به شمارمی رود0شالودهئ اصلی برنامه ریزی ,پژوهش وتوسعه است 0 اطلاعات امروزه درسیاستگذاری نقش آفرینی می کند0شاخص برخورداری ازاطلاعات ,منابع اطلاعاتی وکیفیت استفاده ازآن از شاخصهای مهم توسعه وویژگی جوامع فراصنعتی است ودستیابی به قدرت اطلاعات درصحنهئ جهانی ازموضوعات مهم رقابتهای بین المللی است 0شایدازهمه مهمترنقش اطلاعات واطلاع رسانی درفرهنگسازی وانتقال آموزه های فرهنگی ورفتاری است که هرگاه دراختیاراستعمارودشمن قرارگیردازآن به عنوان ابزار سلطه استفاده می کند0نتیجه اینکه اطلاعات واطلاع رسانی باچنین تاثیرونقشی که درتمامی حوزه های فعالیت افرادوجوامع انسانی دارد,یک پدیدهئ امروزی نیست بلکه ازبدوخلقت انسان وتشکیل نظامات جمعی وجودداشته است 0آنچه که امروزراباگذشته متمایزمی کند,گستردگی فعالیتهای انسان وشیوه های تولیدونشر واستفاده ازاطلاعات است که متناسب بامقتضیات هرعصروبه فراخورتوان فکری وفنی بشرروبه تعالی داشته است 0چنین موضوع مهم اجتماعی وضروری درحوزهئ تعالیم وسیرهئ دینی و پیامبران وحاکمان مسلمان نیزموردتوجه بوده است 0دراین مبحث تاحدودی باتاریخچهئ موضوع اطلاعات واطلاع رسانی در اسلام وجامعه مسلمین آشنامی شویم :

اطلاع رسانی درزمان پیامبراسلام

باتوصیفی که ازاطلاعات واطلاع رسانی ومنابع آن ارائه دادیم ,روشن می شودکه توجه به اطلاعات ونشرآن ازلحظات آغازین تمدن اسلامی وبعثت پیامبراسلام (صلّی الله علیه و آله و سلّم) موردتوجه و امعان نظربوده است 0اگرچه تولدوبعثت دین اسلام به عنوان کامل کننده ئ ادیان بزرگترین منت خدابربندگان است 0
قرآن اولین آیهئ خودراباخواندن آغازمی کندوپیامبرنیزاولین خوانندهئ سروش الهی ووحی است 0اقراباسمک ربک الذی خلق (1)0بخوان به نام پروردگارت ,پروردگاری که خلق کرد,این خواندن آغازیادگرفتن وکسب علم ودستوراتی شدکه مردم ,خود ومذهب خودرابشناسندوآموخته های خودرابه دیگران انتقال دهند0
دراسلام کسب علم ودانش یک فریضه ئ شناخته شده وآزادی زندانیان واسیران جنگی درقبال آموزش ویاددادن به مسلمانان , مشروع گردید0پس ازفراگیری تعالیم دین وآشنایی باقرآن ,همه موضوع تبلیغ دین راعهده دارشدند0پیام دین بایدبه اطلاع سایرین برسدوپیامبربه عنوان معلم ,بشیرونذیرازعشیره وخاندان خود شروع وسپس درجامعه این وظیفه راگسترش داد0دراین مرحله , موعظه وخطابه ,روش آگاه سازی واطلاع رسانی به مردم است 0او دعوت به مکتب راکه نوعی آگاهی دادن به مردم وفشارآوردن بر روی اهرم های خاص برای به حرکت درآوردن آنهاست ,ازنزدیکان ویاران آغازکرد0
اولین حلقه وجمع عبارت بودازحضرت خدیجه , علی بن ابیطالب (علیه السلام ,زبیربن حارثه ,زبیربن عوام ,عبدالرحمن بن عوف وبعضی دیگرکه گرویدند0
پس ازمدتی پیامبراسلام (صلّی الله علیه و آله و سلّم) حوزهئ کتاب وحی راتشکیل می دهدوبه افرادی ماموریت می دهندتاکتاب آسمانی رامکتوب نمایندتامجموعهئ تعالیم برای آینده مستندگرددونشریابد0ازاین پس آئین تبلیغ برعهدهئ افرادی بودکه دوویژگی داشتند:

1مومنین باسوادکه ملزم به سوادآموزی به دیگران بودند

2وعاظ وناطقین باسوادی که بایستی به مناطق جدیدفرستاده شوند0اینان به عنوان اولین مسلمانان وظیفهئ ارشادتبلیغ رابه عهده گرفتندومساجدرامحل عبادت واولین مدارس درجامعهئ مسلمانان درآورند0
دراین قسمت بابیان شیوه های اطلاع رسانی درتاریخ اسلام , زمان رسول اکرم (ص )وبعدازرحلت آن حضرت آشنا می شویم

الف )شیوه های اطلاع رسانی درزمان پیامبراکرم (صلّی الله علیه و آله و سلّم)

1ارتباط خصوصی ودعوت فردی :پس ازبعثت وآغازوحی , پیامبر(ص )مامورشدکه اولین هسته ازمخاطبین وگروندگان رااز نزدیکان خودتربیت کند0اوخانه