19 اردیبهشت 1388 / 14 جمادی الاولی 1430 / 9 می 2009

آيت الله محمد صادق سعيدي ازعالمان و مفسران حطّه خراسان درگذشت. او صاحب سبك جديدي درتفسيرمعاصرشيعه بود. سبكي مبتني برظرايف ادبي، كلامي، تاريخي، اجتماعي، فقهي و اخلاقي كه با نظمي فوق العاده و با بيان آيات كريمه درذهن مخاطب عينيّت مي يافت.
دكتر ذبيح الله صفا مورخ و انديشمند معاصر بدرود حيات گفت. دكترصفا حيات فكري خود را باهمكاري درمجله ادبي مهرآغازكرد؛ سپس ازآن كاركناره گرفت و خود مجله ادبي سخن را دايركرد. بعد ازمدتي روزنامه شباهنگ را منتشركرد و سپس به تدريس دردانشگاه هامبورگ و بعدهم دانشگاه تهران پرداخت. ازدكترصفا آثارارزشمندي چون تاريخ ادبيات ايران، تاريخ علوم عقلي درتمدن اسلامي و تاريخ تحول نظم و نثرپارسي باقي است.
آيت‏اللَّه سيدعبدالحسين لاري در سال 1226ش (1264 ق) در لار به دنيا آمد. وي بعد از اتمام دوره مقدماتي و سطح، راهي نجف اشرف گرديد و در درس ميرزاي بزرگ شيرازي حاضر شد و اجازات متعدد اجتهاد دريافت نمود. آيت‏اللَّه لاري پس از مدتي به دستور ميرزاي شيرازي جهت هدايت و رهبري مردم خطه فارس به لارستان رفت. ايشان در اولين گام، حوزه علميه لار را تاسيس نمود و به نشر احكام اسلامي همت گماشت. حضور مجتهدي مانند آيت‏اللَّه لاري، باعث كم نفوذ شدن مبلغان مسيحي و انزواي آنان گرديد. ضبط و ثبت اموال حاكم دست نشانده، احداث كارخانه اسلحه‏سازي، آموزش نيروهاي نظامي و امتناع از پرداخت ماليات به دولت مركزي، گام‏هاي مهمي بود كه به رهبري ايشان جهت ايجاد ملت اسلام برداشته شد. همچنين قيام وي در حمايت از مشروطه خواهان شيراز و رويارويي با نيروهاي دولتي و همكاري با دليران تنگستان در مقابله با متجاوزان انگليسي از جمله فعاليت‏هاي اين مجتهد جهادگر در راه استقلال مردم و اعاده شرافت اسلامي مي‏باشد. در كنار فعاليت‏هاي سياسي، از آيت‏اللَّه لاري حدود چهل اثر فقهي، كلامي، فقهي - سياسي، اصولي و... به يادگار مانده است. اين عالم مجاهد سرانجام در 19 ارديبهشت 1303 ش برابر با چهارم شوال 1342 ق در 86 سالگي جان به جان آفرين تسليم كرد و در شهرستان جَهرم در محلي كه هم‏اكنون به "مقبره آقا" معروف است به خاك سپرده شد.
مفهوم عام حقوقي كاپيتولاسيون، عبارت از نظام قضاوت كنسولي و برخي امتيازات و مصونيت‏هاي قضايي است كه به موجب آن، اتباع يك كشور در صورت ارتكاب جرم در كشور مورد نظر از شمول قوانين جزايي و مدني در قلمرو كشور ميزبان مستثني مي‏شدند. حق كاپيتولاسيون در ايران، اولين بار در معاهده تركمنچاي در سال 1206ش در زمان فتحعلي شاه قاجار به روسيه داده شد و بعدها بسياري از دولت‏هاي ديگر نيز صاحب اين امتياز شده و قضاوت كنسولي خود را بر دستگاه سياسي و قضايي ايران تحميل كردند. در سال 1297 ش، لايحه‏اي به تصويب رسيد كه به موجب آن حق كاپيتولاسيون روس‏ها در ايران كه تحت فشار زور و تهديد و تطميع و برخلاف مصالح ملت ايران بوده است با استناد به قانون اساسي لغو شد. پس از لغو قرارداد كاپيتولاسيون بين ايران و روسيه قراردادهاي مشابه با كشورهاي ديگر نيز ملغي گرديد. اما كشورهاي غربي همچنان به اين امتياز پايبند بودند تا اين كه مجلس شوراي ملي در چنين روزي در نوزدهم ارديبهشت 1306ش، الغاء كاپيتولاسيون را اعلام كرد و به همه دولت‏هايي كه از حق كاپيتولاسيون استفاده مي‏كردند يك سال وقت داد كه در قراردادهاي خود تجديد نظر و اين امتياز را لغو كنند. اين قانون ننگين، يك بار ديگر در سال 1343 ش مطرح شد و به تصويب رسيد كه به سبب اعتراض امام خميني(ره) به آن، آن حضرت را به تركيه تبعيد كردند. در نهايت كاپيتولاسيون پس از پيروزي انقلاب اسلامي براي هميشه لغو شد.
پس از پايان جنگ جهاني دوم، ايران به شوراي امنيت شكايت كرد كه روسيه بر خلاف پيمان سه جانبه، ايران را تخليه نكرده است و در امور داخلي كشور دخالت مي‏نمايد. شوروي انتظار اين شكايت را نداشت و درخواست تاخير در رسيدگي را نمود. اما نمايندگان ايران، انگلستان و آمريكا با تعويق جلسه شوراي امنيت درباره تصميم در اين موضوع مخالف بودند. شوروي نمي‏خواست موضوع ايران جنجالي بين‏المللي عليه آن كشور باشد، بنابراين سفير شوروي در ايران كوشش زيادي براي توافق با مقامات ايراني انجام داد. در نهايت موافقت نامه‏اي در مورد تخليه ايران، نفت شمال و آذربايجان به امضاء طرفين رسيد، تا اين كه سرانجام در روز نوزدهم ارديبهشت سال 1325 ش، تخليه كامل ايران انجام گرفت.
كارشناسان سازمان ملل پس از بازديد از مناطق دو طرف، گزارش خود را مبني بر استفاده از سلاح‏هاي شيميايي عليه نظاميان و غير نظاميان ايراني و همچنين نظاميان عراقي به دبير كل تسليم كرد. دبيركل، اين گزارش را به ضميمه نامه‏اي، به شوراي امنيت تقديم نمود كه در نتيجه، قطعنامه 612 صادر شد. در اين قطعنامه بدون آن كه از كشوري خاص به عنوان استفاده كننده سلاح‏هاي شيميايي ياد شود، كاربرد اين سلاح‏ها محكوم گرديد. همچنين در اين قطعنامه از تمامي كشورها درخواست شد كه با رعايت تعهدات بي‏طرفي، از صدور عوامل شيميايي به طرف‏هاي مخاصمه خودداري كنند.
حاج ملااسماعيل سبزواري، فراگيري حكمت و فلسفه را نزد حاج ملاهادي سبزواري، فيلسوف مشهور شرق آموخت. او براي تكميل تحصيلاتِ علوم ديني به حوزه‏ي علميه‏ي نجف رفت و پس از كسب درجه‏ي اجتهاد به تهران بازگشت. ملااسماعيل مردي بسيار مُتَتِبِّع بود و حافظه‏اي نيرومند داشت. وي در رشته‏ي موعظه استادي مُسلَّم به شمار مي‏رفت و داراي تأليفاتي مي‏باشد. مجمعُ النّورَين و نوادِرُ الاثار از جمله تاليفات اين محقق گرانقدر به شمار مي‏روند.
ميرزا عبدالغفار تهراني ملقب به نجم الدوله، از همان ابتداي تحصيل، استعداد و علاقه‏اي عميق به رياضيات داشت. او اين علم را در مدارس مشهور آن زمان همچون دارالفنون فرا گرفت و به تحقيق و مطالعه در زمينه‏ي رياضيات پرداخت. نَجمُ الدوله، سال‏ها معلم رياضي در مدرسه‏ي دارالفنونِ تهران بود. از اين رياضي‏دانِ ايراني، تاليفاتي هم‏چون بدايةُ الحساب و اصول هندسه به يادگار مانده است.
امِريكو وسپوس دريانورد معروف ايتاليايى در نهم مه 1451م در شهر فلورانس ايتاليا به دنيا آمد. وي به سبب علاقه بسيار به دريانوردي از جواني به شغل ملواني روي آورد و به درجه ناخدايى رسيد. وسپوس در سفر دوم كريستفْ كلمب، مكتشف بزرگ هم‏وطنش حضور داشت و نقاطي از امريكا را كشف كرد. عقيده كاشفان اوليه امريكا اين بود كه اين سرزمين در ادامه شرق آسيا واقع است ولي وسپوس در سفرهاي بعدي خود به اين واقعيت دست يافت كه سرزمين مكشوفه جديد، ارتباطي با خاك آسيا ندارد. وي هم‏چنين مصبّ و محل ريزش آب رودخانه آمازون به اقيانوس اطلس را كشف نمود. وسپوس چهار بار به سرزمين ناشناخته‏اي كه تا آن زمان نامي نداشت و بعدها با الهام از نام او، امريكا خوانده شد، سفر كرد. از اين رو عده‏اي وسپوس را كاشف واقعي امريكا مي‏دانند. وي سرانجام در 20 ژوئيه 1512م در 61 سالگي درگذشت. شرح سفرهاي امريكو وسپوس توسط مولر، جغرافي دان آلماني در 1507 منتشر شد. وي در كتابش پيشنهاد كرده بود كه قاره جديد را به نام امريكو وسپوس، امريكا بنامند.
تاج محل، نام آرامگاه ارجمند بانو، ملقب به ممتاز محل، ملكه ايرانيِ شاهْ جهان، پادشاه هند است. شاه جهان كه پنجمين شاه مغولي بابري هند به شمار مي‏رفت، مدت 30 سال حكومت هند را در اختيار داشت. ارجمند بانو بعد از 20 سال زندگي به عنوان همسر پادشاه، سرانجام در 7 ژوئن 1631 درگذشت. بناي تاج محل پس از فوت همسر شاه جهان، پادشاه مغول هند در ايالت آگراي اين كشور آغاز شد. نماي بيروني تاج محل با نقش‏هاي رنگي مزيّن شده است و كتيبه‏هايى نيز به خط عربي دارد كه آيات قرآني بر آن‏ها نقش بسته است. در اين بنا هم‏چنين دو ضريح يكپارچه از مرمر سفيد قرار دارد كه اجساد ملكه نور جهان و شاه جهان در زير آن دفن شده است. براي احداث بناي تاج محل، شورايى از بهترين معماران تشكيل و سرانجام طرح استاد عيسي اصفهاني از معماران برجسته ايراني انتخاب شد و او در اين مكان يكي از زيباترين ساختمان‏هاي جهان و از عالي‏ترين نمونه‏هاي معماري اسلامي هند را بنا كرد. اين بنا كه ساخت آن حدود 20 سال به طول انجاميد، سرانجام در 9 ماه مه 1653 خاتمه يافت. ساختمان تاج محل، امروزه محلي براي بازديد جهان گردان به شمار مي‏آيد.
آلبرت آبراهام مايكلسون، فيزيك‏دان امريكايى، در 19 دسامبر 1852م در خانواده‏اي يهودي در آلمان به دنيا آمد. وي در دو سالگي به همراه خانواده راهي امريكا شد و پس از طي تحصيلات خود در كاليفرنيا، به دبيري علوم پرداخت. مايكلسون در اين زمان به فيزيك نور علاقه‏مند شد و درصدد برآمد تا به طريقي، سرعت نور را اندازه بگيرد، وي اين كار را بهتر و دقيق‏تر از ديگران انجام داد و تحقيقات خود را در كشورهاي آلمان و فرانسه پيگيري نمود. مايكلسون در نهايت در سال 1878م در 27 سالگي سرعت نور را برابر با سي‏صد هزار كيلومتر در ثانيه عنوان كرد و اين بهترين و دقيق‏ترين رقمي بود كه در اختيار دانشمندان قرار گرفت. از ديگر كارهاي مايكلسون، ساخت دستگاه تداخل سنج يا انتروفرومتر بود كه بر اساس امواج مستقيم نور و انعكاس آن، كار مي‏كرد. اين دستگاه كه مي‏توانست طول موج نور را اندازه بگيرد. باعث معروفيت جهاني مايكلسون گرديد. موفقيت و ارزش دستگاه تداخل سنج در آن است كه مي‏توان طول موج منفرد را در آنِ واحد اندازه‏گيري كرد. مايكلسون درسال 1907م به مناسبت تحقيقات و نظرات مهم وجالبي كه در باب نور به عمل آورد به عنوان اولين امريكايى، جايزه فيزيك نوبل را دريافت كرد. هم‏چنين برخي تحقيقات مايكلسون، مقدمه تئوري نسبيت انيشتين بود. او در سال 1926م مهم‏ترين آزمايش خود را براي تعيين سرعت نور انجام داد. مايكلسون در هنگام اين آزمايش‏ها دچار بيماري سختي گرديد اما تا دم مرگ براي به پايان رساندن تجربه‏اش پافشاري كرد تا اين‏كه در 9مه 1931م در 79 سالگي درگذشت.
پس از فروپاشي شوروي و استقلال جمهوري‏هاي جديد آن، ارمنستان در صدد الحاق منطقه قره‏باغ جمهوري آذربايجان به خاك خود برآمد. اين در حالي بود كه اختلافات داخلي در آذربايجان اوج گرفته بود و از طرف ديگر مردم قره‏باغ به استقلال خود رأي داده بودند. در اين ميان، ارمنستان نيز از مردم اين منطقه كه بيشتر ارمني بودند، براي رويارويي با آذربايجان حمايت مي‏كرد. با اين حال ارمنستان در فوريه 1992م تهاجمي با هدف تضعيف جمهوري آذربايجان و تحكيم موقعيت استقلال‏طلبان قره باغ انجام داد. نظاميان ارمنستان در جريان تجاوز به جمهوري آذربايجان، حدود 20 درصد از خاك اين كشور به ويژه مناطق استراتژيكي كه ارمنستان را به قره‏باغ متصل مي‏كند، اشغال كردند. با وجود برقراري آتش بس ميان دو كشور از سال 1993م اين بخش از خاك جمهوري آذربايجان همچنان در اشغال ارتش ارمنستان است و مشكل ديرينه قره‏باغ، هنوز حل نشده است.
/خ