مری داگلاس(قسمت دوم)

نویسنده :زهره انواری




مرور آثار :

در این فصل به شکل مختصر به مرور آثار برجسته مری داگلاس می پردازیم. هر چند برای تحلیل نظرات داگلاس احتیاج به مطالعه دقیق آثار اوست لیکن مرور مختصر آن ها می تواند یک دید کلی از عقاید و نظرات داگلاس به ما ارائه کند معروف ترین کتاب داگلاس «پاکی و خطر» (1966) است که در آن داگلاس دلایل شکل گرفتن تابو را در جامعه بررسی می کند. کتاب پاکی و خطر داگلاس خطوط به هم پیچیده ای از تصورات، تابوها، مانا و ناپاکی ترسیم کرده و در فرایندی از دیدگاه مردم شناسانه تفسیر استادانه ای از مناسک و مذهب، خلق کرده است.پاکی و خطر اولین کتاب داگلاس است که توجه محققان را به طور وسیعی به خود جلب کرد. در این کتاب داگلاس تعریف مردم از آلودگی را به شکل بین فرهنگی بیان می کند و نقش مهمی را که آلودگی ها در حفظ ساختارهای اجتماعی بازی می کنند مطرح می کند. برای مثال در فرهنگ له له های زئیر، مردم برای حفاظت از خودشان در برابر چیزهایی که آلوده محسوب می کنند مانند مدفوع، خون، شیر، استفاده از لباس و همبستری قانون هایی دارند و یا تست من های پیر در رژیم غذاییشان دوازده حیوان را ناپاک محسوب می کنند. قطعاً این مثال ها ربطی به بهداشت ندارند اما بر اساس درک مردم از ناپاکی پایه گذاری شده اند. با تعریف چیزهای ناپاک مردم زندگی شان را به دو دسته تقسیم می کنند: چیزهایی قابل قبول یا شایسته و چیزهایی غیر قابل قبول یا ناشایست. و بر اساس این تقسیم بندی است که رفتارهای اجتماعی و نظم عمومی را ایجاد، هدایت و تنظیم می کنند. در این کتاب جواب داگلاس به این سوال که چرا بعضی از فرهنگ ها گروهی از اشیا، غذاها یا رفتارها را ممنوع می کنند یا تماس با برخی از افراد را گناه می شمارند آن است که هر پدیده ای که از وضعیت عادی یا رایج خارج می شود، یعنی شروع به حاشیه ای شدن می کند، می تواند دارای خاصیت تابویی شود چرا که نوعی اضطراب و هراس را در انسان به وجود می آورد که او را به تغییر موقعیت عادی خود در جامعه خودآگاه می سازد. در واقع این سیستم نمادین اخلاق را به جامعه دیکته می کند. اخلاقی که با رعایت آن آرامشی در جامعه حکمفرما می شود. داگلاس در این کتاب بیشتر پیرامون جوامعی بحث می کند که در آن ها به دسته بندی پاکی و ناپاکی اهمیت داده می شود و مردم مناسکی را برای حفاظت از خود توسعه می دهند. در بسیاری از فرهنگ ها ایجاد تابو به مثابه نوعی ناپاکی مخاطره انگیز درک شده است که از آن دوری می شود. اما داگلاس معتقد است که اشیا ذاتا ناپاک تلقی نمی شوند بلکه ناپاکی آن ها به موقعیت شان درون نظامی از معانی و نمادها بستگی دارد. او همچنین در این کتاب این سوال را مطرح می کند که چرا بعضی مذاهب بر بعضی قوانین تاکید می کنند و بعضی دیگر بر آن قوانین تاکیدی ندارند؟ او نشان می دهد که مدرنیته دلیل این امر نیست و معتقد است که ضرورتی به جدا کردن خداشناسی و مراسم آیینی از هم نمی باشد. به علاوه تشریفات می توانند پیوند دهنده تفکرات باشند، به عنوان نماد واضحی که یک معنای جهانی را هم می آفریند و هم بیان می کند. اما در نیمه پایانی کتاب داگلاس بر روابط بین مناسک و سیستم های اجتماعی متمرکز می شود. برای مثال داگلاس این بحث را مطرح می کند که بین بدن انسان و سیاست رابطه وجود دارد و مناسک های طراحی شده برای حفظ بدن انسان از ناپاکی ها در واقع نماد حفظ مرزهای خارجی جامعه است. کتاب «انسان در آفریقا» (1969)، که توسط مری داگلاس و فیلیس کابری (Phyllis M. Kaberry) ویراستاری شده، مجموعه ای است از مقالات که بیشتر از نصف آن به جوامع غرب آفریقا پرداخته است. در این کتاب به موضوعات متنوعی پرداخته شده است که شامل هفت مقاله، تحت عنوان؛ بیان ارزش هاست، و به طور اساسی به موضوع مذهب و مناسک می پردازد و جنبش های مذهبی معاصر مورد نظر در این موضوع را منعکس می کند. درسه مقاله دیگر به تاثیرات فاکتورهای اکولوژیکی و تاریخی در جامعه و شکل های سیاسی توجه شده است و به موضوعاتی مانند نژاد، خویشاوندی و ازدواج از چهار جنبه مختلف پرداخته شده است. دو مقاله دیگر فرایندهای سیاسی در جوامع متمرکز را تحلیل می کند. در ادامه کتاب به موضوعاتی از جمله باستان شناسی، انسان شناسی جسمانی و مسائل طبقه بندی های اتنوگرافی پرداخته شده است.دیگر کتاب مهم داگلاس، «نمادهای طبیعی»، که اولین تاریخ انتشار آن در سال 1970 است به رابطه مناسک گرایی و ضد مناسک گرایی در انواع خاص ساختارهای اجتماعی و معرفی انواع گروه و شبکه می پردازد. او در این کتاب پیوند بین نمادها و سیستم های اجتماعی را تحلیل می کند. داگلاس در این کتاب ادعا می کند که هر جامعه ای می تواند با دو بعد فرهنگی یعنی گروه و شبکه تحلیل شود. بر این اساس داگلاس جوامع مختلف را بر پایه گروه و شبکه تقسیم بندی می کند و این دو متغیر را به دیگر ابعاد فرهنگی مانند دیدگاههای سیاسی و اقتصادی پیوند می دهد . تئوری های شبکه و گروه که جزء چارچوب نظری داگلاس محسوب می شوند و جزء تحقیقات بین فرهنگی اند در این کتاب مطرح شده و باعث نشر مجموعه ای از مقالات و آثار از سال 1970 به بعد شده است. برای مثال کتاب «تعصب فرهنگیِ» (1970) او این مفهوم را بسط می دهد که هر یک از چهار ترکیب ساختاری اجتماعی که در «نمادهای طبیعی» طرح شده، با تعصب فرهنگی متمایزی مرتبط هستند. این کار روشی است برای مفهوم بندی جهان های طبیعی (Natural)، فرا طبیعی (Supernatural) و اجتماعی. این چهار ترکیب بندی می توانند با عنوان های فرد گرایی، سلسله مراتبی، تقدیرگرایی و برابر طلبی تفسیر شوند.البته از نظر برخی منتقدین داگلاس از جمله برد شور (BraddShor,1979) معتقدند، در کتاب تعصب فرهنگی، داگلاس بیش از آنکه به ارتباط فرهنگی بپردازد تعصبات اجتماعی را مشخص می کند، بنابراین محتوای کتاب با عنوان آن مغایرت دارد.در مردم شناسی کارهایی مانند پاکی و خطر و نمادهای طبیعی در عرصه انسان شناسی نمادین جزء بهترین کارها محسوب می شوند. در این دو کتاب است که داگلاس چارچوب نظریات خود را مطرح می کند. آثار دیگر او پیرو این دو اثر شکل گرفته اند و باعث بسط نظریات او شده اند. به عنوان مثال مقاله ای در مورد جامعه له له و مذهب های نمادین (1975) چگونگی شکل جامعه و سیستم های نمادین در فرهنگ له له را نشان می دهند.کتاب «اتهامات و اعترافات جادوگری» (Witchcraft confessions and accusations) که در سال 1970 به چاپ رسیده است، توسط داگلاس ویراستاری شده و شامل مرورهایی از داگلاس در قالب مقدمه ویراستار و شامل مقاله ای، نوشته پروفسور بیلدمن در مورد تکامل است.این مجموعه شامل هجده مقاله است که از یک ضمیمه باارزش از نوشته ها در مورد جادوگری تشکیل شده است که به شکل ساده ای توسط نویسنده به کنش اجتماعی یا اعتقادات ربط داده شده است .کتاب «قوانین و معانی» (1973) مجموعه مقالاتی است از نویسندگان مختلف مانند: ویتگنشتاین، جان کیج، تام وولف، ایوانز پریچارد، استنلی تامبیا و هام فری و مجموعه جملاتی از داگلاس که خلاصه ای از مقالات چاپ شده اوست که توسط داگلاس جمع آوری شده است. او این مجموعه را برای دوره های درسی تحت عنوان های مختلفی از جمله انسان شناسی شناختی، مکتب رمزی، یا مذهب و اخلاقیات آماده کرد. در این مجموعه او یک بازگشت فکری به متفکران اجتماعی میانه قرن نوزدهم را مطرح می کند که مهمترین آنها دورکیم و موس هستند.کتاب «دنیای کالاها» (1979) را می توان واکنشی به برداشت های وبلن و زیمل از مصرف در دنیای مدرن دانست. داگلاس در این کتاب مصرف را نوعی فعالیت مناسکی می داند که مانند نمادها در درون یک چارچوب فرهنگی باعث برقراری ارتباط بین افراد می شود. افراد با مصرف کالا در واقع معانی را با یکدیگر مبادله می کنند. کالاها همان نقشی که نمادها در جامعه به عهده دارند را ایفا می کنند. داگلاس کالاها را نوعی رسانه تلقی می کند که برای قوه خلاقه انسان مناسب است. او کالاها را با عنوان «نظام زنده اطلاع رسانی» تحلیل می کند، نظامی که کارکرد آن برقراری ارتباط و معنا دادن است .کار دیگر داگلاس «ریسک و فرهنگ» (1982) است که از مفهوم شبکه و گروه برای بیان توسعه گروه، که به خطرات محیطی بستگی دارند، استفاده می کند. داگلاس در این کتاب آورده است که: «آمریکایی ها از چیزی نمی ترسند به جز از غذایی که می خورند، آبی که می نوشند، هوایی که تنفس می کنند، زمینی که بر آن زندگی می کنند و انرژی که از آن استفاده می کنند(1982) مجموعه ای از مقالات با موضوعات مختلف است که داگلاس با مطرح کردن مباحث متعدد در آن، چرخشی اتنومتودولوژیک به نظریه می دهد. برای او اعمال اجتماعی، شکلی از ارتباطات هستند. در ایجاد ارتباط مردم سعی می کنند شهرت و منزلت و قدرت بدست بیاورند و آن ها اطراف جامعه شان را با مرزهای اجتماعی مشخص می کنند. مرزهایی که اغلب خودشان را مورد تهدید قرار داده و از آن سرپیچی می کنند. به علاوه داگلاس اعمال اجتماعی را از اعتقاد جدا می کند و این باعث ایجاد این نگرانی در او شده که چگونه جامعه به فرهنگ متصل شده است. مقاله ها در این مجموعه دارای نقاط مشترک هستند و بر هم همپوشانی دارند. یک مجموعه در مورد موضوع اقتصاد است جایی که داگلاس در مورد کالا در جوامع مدرن بحث می کند. برای داگلاس مصرف یک نوع بیان فعال به وسیله افرادی است که از کالاها برای کنترل و تحریک دیگران استفاده می کنند. او در صدای فعال با بررسی و تحلیل این موضوع که چه کسی جریان رژیم غذایی را تحت کنترل دارد به این نتیجه می رسد که کنترل سیستم غذایی به دست یک شخص که مادر خانواده است می باشد. داگلاس با اشاره به این نکته یک تحلیل ساختاری از خوردن غذا در انگلستان انجام داده است(نهادها چگونه می اندیشند) (1986) نظریه را به رویکردی نوکارکرد گرایانه به منشا اجتماعی ایده ها تعمیم می دهد، موضوعی که می تواند مورد علاقه خاص جامعه شناسان دین باشد. در این کتاب داگلاس دیدگاه انسان ها را به مسائل به دو نوع تقسیم می کند: یکی که بر اساس سود و زیان شخصی افراد است که کاملا فردی است و دیگری که ارتباطات، تعاون، هماهنگی، نوع دوستی و فعالیت های جمعی را در بر می گیرد و به طور خلاصه به مصلحت عمومی می اندیشد. علت اینکه گاهی افراد علاقه مندی های خود را قربانی مسائل جمعی (مانند مراسم عروسی، خانواده، پرستش نیاکان) می کند از نظر داگلاس نهادها هستند که از تصمیم شخصی افراد ناشی نمی شوند. بلکه این نهادها هستند که فکر می کنند، هویت می بخشند، به خاطر می آورند و تصمیم مرگ و زندگی را می سازند. نهادها انجمن هایی هستند که از یک علاقمندی عمومی برمی خیزند و تشریک مساعی را تضمین می کنند. نهادها ذاتا دارای ارزش اند و فقط یک وسیله و ابزار نیستند. این ارزش ذاتی متکی است بر تناسب نظم جامعه با نظم طبیعی است. این رابطه ای است که نهادها را از «مقدمات طرح ریزی شده اجتماعی» به «حالت اعتباری حقیقی» ارتقاء می دهد که منبع حقانیتی هستند که نباید به طور شفاف مشخص شوند چرا که آشکار شدن آن باعث خراب شدن نهاد می شوندتعدادی از انسان شناسان نوشیدن مشروبات الکل را از دیدگاه مردم شناسانه بررسی کرده اند که در مجموعه ای به نام «نوشیدن برساخت گرایانه (constructive drinking): دیدگاه های مردم شناسانه در مورد نوشیدن» به چاپ رسید که مری داگلاس آن را ویراستاری کرده است. او در مقدمه کتاب آورده: «چگونه کار انسانشناسی در مورد نوشیدن الکل می تواند در تقابل با رویکرد بسیاری از تحقیقات پزشکی و جامعه شناسی قرار می گیرد که تمایل به تاکید بر مسائل و مشکلاتی که الکل به وجود می آورد دارد و به طور اغراق شده ای بین الکل و آسیب شناسی ارتباط برقرار می کندکتاب دیگر داگلاس با عنوان «خطر و ترس» (1992) بر قابلیت تغییر اجتماعی اجتناب از خطر تمرکز می کند. خطر و ترس مقالاتی در زمینه نظریه فرهنگی اند که بر حوزه های وسیع اشاره می کنند. در حالیکه موضوع خطر و ترس در همه مقاله ها وجود دارد اما مستقیما در شش مقاله اول کتاب به آن پرداخته شده است. ده مقاله باقی مانده تحت عنوان «خواست ها و نهادها» و «اعتقاد داشتن و فکر کردن» و اشاره به موضوع هدیه موس، اعتقاد و بی اعتقادی در فاجعه جهانی قریب الوقوع، مناقشه بر سر کشیشان زن و... است. در این کتاب همچنین مقاله ای به نام «هتل کویلو (Kwilu): مدلی از مدل ها» دیده می شود که راجع به بازگشت داگلاس در میان قوم له له بعد از چهل سال از کار میدانی او در آن منطقه و ثبت مشاهدات او از تغییراتی از جمله وجود این هتل و ... است.در کتاب دیگر داگلاس با عنوان «در سرزمین وحشی: تعالیم ناپاکی در کتاب اعداد» (1993)، داگلاس به بررسی کتاب اعداد که مربوط به سنت های روحانی کتب عهد عتیق است و به قسمت هایی از کتاب مقدس تعلق دارد، می پردازد. این کتاب که دسترسی اش برای خواننده جدید سخت است، شامل جملاتی آمیخته شده با قوانین است که خواندن آن را مشکل کرده است. داگلاس با یک دید کاملا متفاوت به این اسناد قدیمی اشاره می کند و بعد از طرح کلی مفهوم ناپاکی و دیگر موضوعات مقایسه ای مذهب (فصل 1)، جامعه و وضعیت تاریخی زمان ازرا (Ezra) و نهمیا (Nehemiaا)، زمانی که کتاب احتمالا کامل شده بود، را مطرح می کند (فصل 1و2و3). سپس او شکل و فرم ادیبانه ای که با جزئیات در این کتاب مطرح شده را بررسی کرده و به الگوی منظم و اصولی اعداد می پردازد (فصل 4و5) (ورت، 1996).کتاب «سبک های تفکر» (Thought styles,1996) مجموعه ای از مقالات اخیر مری داگلاس است که به بررسی مفاهیم مختلفی پرداخته، اگر چه رویکرد انتقادی و حساسیت های مشترکی که در همه آن ها وجود دارد باعث ربط آن ها به هم می شود. در این کتاب داگلاس به بیان مردم شناختی شماری از پدیده های فرهنگی پرداخته که دربیشتر آن ها یک ترجیح یا اولویت وجود دارد. سوال اصلی داگلاس در این مجموعه این است که چگونه این ترجیحات شکل گرفته اند و چگونه سازماندهی شده یا الگوبندی شده اند. بحث او در این مجموعه بسیار شبیه به بحث های دورکیم است. او معتقد است که این ترجیحات و سلایق از دل روابط اجتماعی بر می خیزد. دراین کتاب همچنین داگلاس به دفاع از ارزش رویکرد مردم شناسانه به موضوعاتی که ممکن است در قلمرو سایر رشته ها در نظر گرفته شوند می پردازد، مانند: روانشناسی، ادبیات، جامعه شناسی انتقادی و شکل های خاصی از جامعه شناسی. این کتاب شامل بحثی درباره مسائل تفسیر متن ها از یک موضع برون فرهنگی (culturally distant) است. چهار فصل از کتاب مستقیما به ترجیحات افراد در رابطه با انواع مراقبت های پزشکی، قضاوت های زیباشناختی و خرید پرداخته است و دو فصل از آن به مسئله طبقه بندی حیوانات به قابل خوردن و غیر قابل خوردن در فرهنگ ها می پردازد و از آن به این نتیجه می رسد که این مقایسه از ماهیت چیزها سرچشمه نمی گیرد بلکه یک برساخت (construct) است. فصل دیگری از کتاب راجع به خطر است و به این موضوع می پردازد که شکل گیری فرهنگ برخی از مشکلات بسیج اعتراض زیست محیطی را توجیح می کند و فصل آخر در مورد تفسیر لویتیکوس (Leviticus) است که کتابی است مقدس که قوانین مربوط به غذاهای قابل خوردن و غیر قابل خوردن را در بر می گیرد. این کتاب شامل برخی بازتاب های جالب توجه راجع به رابطه دین و مردم شناسی است.انسان شناسی تغذیه جزء موضوعاتی است که توسط انسان شناسانی از جمله داگلاس به آن پرداخته شده است. سوال اصلی داگلاس در مورد این موضوع چگونگی تولید و پخش غذا توسط انسان است. او همچنین در مورد نحوه تغذیه انسان ها به خصوص زنان و کودکان بحث می کند.او معتقد است برای جواب دادن به سوالات در زمینه انسان شناسی تغذیه باید به زمینه هایی مانند ماقبل تاریخ، انسان شناسی زیستی و در انسان شناسی فرهنگی اجتماعی مراجعه کرد.علاوه بر این داگلاس به مباحث دیگری از جمله موارد زیر نیز پرداخته است: نظم و ترتیب زیست محیطی، احیای مذهب، عدالت اجتماعی، ایدز و آلودگی های آن، جوامع مصرف گرا و ذوق و سلیقه هنری. محوریت بحث های او در تحلیل های مختلف به جای تقسیم بندی جوامع انسانی به طبقه بندی گونه های مختلفی می پردازد که نیازمند معیارهای تحلیلی متفاوت است. از نظر اسپیکارد، داگلاس اصول مشابهی را برای تحلیل همه جوامع به کار می بردمیدان تحقیق اصلی او در آفریقا در میان قوم له له (زئیر امروزی) بوده است. از سال 1949 تا 1950 و در سال 1953 داگلاس اتنوگرافی میدانی قوم له له زئیر را انجام داد. این کار به وضوح تحت تاثیر ایوانز پریچارد انجام شده است. مطالعه نهادهای اجتماعی له له تاثیر زیادی بر کارهای بعدی داگلاس گذاشته است . نظرات او در مورد قوم له له در کتاب های پاکی و خطر (1966)، تحلیلی از آلودگی و تابو (1963)، نمادهای طبیعی (1970) و کتاب قوانین و معانی (1973) و به صورت مقاله در سال های 1951، 1952، 1955، 1957، 1960 مطرح شد (مور،

تاثیر نظرات داگلاس در ایران:

از کارهای این نظریه پرداز در ایران هیچ ترجمه ای به فارسی وجود ندارد. در حالی که تعداد کتاب ها و مقالات منتشر شده او نسبت به دیگر انسان شناسان قابل توجه بوده و در بیشتر دانشگاه های مطرح دنیا بسیار مورد توجه است، تقریبا به علت طرح نشدن آثار و عقایدش، در ایران ناشناخته باقی مانده است. داگلاس جزء انسان شناسان قرن بیستم با رویکرد جدید در انسان شناسی معاصر است که به علت مطرح نشدن این مکاتب جدید انسان شناسی در ایران، عقاید او نیز بررسی نشده اند. به نظریات و عقاید او به طور بسیار پراکنده و جزئی در بعضی کتاب ها و مقالات اشاره شده است. عقاید داگلاس در ایران برای اولین بار در کتاب تاریخ اندیشه ها و نظریه های انسان شناسی (1382) دکتر ناصر فکوهی معرفی شد و پس از آن از نظرات او در چند پایان نامه از جمله منسک گرایی و دین ورزی (1379)آقای عربستانی مورد استفاده قرار گرفته است. در این کتاب داگلاس جزء انسانشناسان قرن بیستم معرفی شده و نظریات او به عنوان نظریات جدید انسان شناسی در ردیف انسان شناسان نمادین قرار گرفته است و کتاب مهم او پاکی و خطر و خلاصه ای از اندیشه های او در کنار دیگر انسان شناسان این مکتب مطرح شده است. عربستانی نیز در پایان نامه خود برای بیان و تشریح موضوع مورد بررسی خود که در مورد دین ورزی و منسک گرایی است، نظریات مری داگلاس در مورد مناسک را در بخش ادبیات نظری آورده و دیدگاه داگلاس در مورد دین را تا حدودی تشریح کرده است. همچنین محمد فاضلی در کتاب مصرف و سبک زندگی خود، عقاید داگلاس در زمینه اقتصاد و دیدگاه های داگلاس در زمینه مصرف و کالا را مطرح کرده است. او از کتاب دنیای کالا: به سوی انسان شناسی مصرف داگلاس یاد کرده و این کتاب را واکنشی به برداشت های وبلن و زیمل از مصرف در دنیای مدرن می داند و معتقد است که داگلاس مصرف را نوعی فعالیت مناسکی بیان کرده و کارکردهایی که برای هر فعالیت مناسکی مطرح اند از نظر داگلاس در مورد مصرف نیز قابل ذکر اندبنابراین همانطور که می بینیم عقاید این نظریه پرداز به تدریج در ایران در حال مطرح شدن است و جهت مطالعه در زمینه های فرهنگی مورد استفاده قرار خواهد گرفت.
رابطه آراء داگلاس با سایر نظریه پردازان انسان شناسی و دیگر رشته های علوم انسانی:
در میان پیشکسوتان انسان شناسی بریتانیا، تعداد کمی از آنان مانند داگلاس بر رشته های دیگری فراتر از انسان شناسی تاثیر گذاشته اند. او از جمله کسانی است که بر ادبیات حوزه های مختلفی از جمله دین، علوم سیاسی، تحلیل خطر، تغذیه، نظریه های سازمانی و علوم اجتماعی تاثیر گذار بوده است.از یک طرف نزدیکی اندیشه های داگلاس به دورکیم در زمینه همبستگی اجتماعی و از طرف دیگر، نوع تقسیم بندی انواع فرهنگ او در قالب شبکه/ گروه که در نهایت گونه شناسی انواع حکومت های سیاسی را ایجاد کرده و منجر به شکل گیری انواع فرهنگ شده، نظریات او را به کارکردگرایی ساختاری بسیار شبیه ساخته است. به عنوان مثال ساختارگرایانی مانند پارسونز نیز برای توضیح نظریه خود از نوعی تقسیم بندی شبیه به داگلاس استفاده کرده اند. پارسونز نیز گرایش به تاکید بر ساختارهای جامعه و روابطشان با یکدیگر داشت. او نیز معتقد بود ساختارها از یکدیگر پشتیبانی می کنند و گرایش به سوی یک توازن پویا دارند. همانطور که داگلاس برای توضیح نظام ساختاری فرهنگ های گوناگون (انواع پاکی و ناپاکی) از مفاهیم نظم و بی نظمی استفاده کرده است، پارسونز نیز بر چگونگی حفظ نظم در میان عناصر گوناگون جامعه تاکید دارد و از نظر او دگرگونی یک فرایند سامانمند است. از این رو شاید بتوان داگلاس را در نظام تقسیم بندی بین مکاتب جامعه شناسی به کارکردگرایی ساختاری شبیه دانست.از سویی دیگر در جایی از نظریه داگلاس که به توضیح انواع فرهنگ می پردازد و طیفی از شبکه قوی به شبکه ضعیف ترسیم می کند، نظریه اش به کنش متقابل نمادین مید شبیه می شود. زیرا داگلاس نیز مانند مید برای توضیح جامعه مورد نظرش از روابط افراد با یکدیگر در یک مجموعه پیچیده از قوانین استفاده کرده است. مید مانند داگلاس به نمادها معتقد است و از نظر او برای آن که زندگی اجتماعی وجود پیدا کند، باید کنشگران نمادهای معنی دار مشترکی داشته باشند زیرا این نمادها فراگرد تفکر و عمل کردن و کنش متقابل را آسان می سازد. از نظر مید معنی نه از ذهن بلکه از موقعیت اجتماعی بر می خیزد و یک عمل در صورتی معنی می یابد که نمادهای معنی دار که توسط کنشگران ساخته شده است، تشخیص داده شود و تبدیل به پدیده ای آگاهانه گردد. به عقیده مید «آگاهی پدیده ای کارکردی است نه ذاتی» و فراگردهای ذهنی را باید در جهان اجتماعی بررسی کرد و ذهن را باید در رابطه میان کنشگر و موقعیت و به میانجی یک رشته نمادها در نظر گرفت. نویسنده‌های «فرهنگ سیاسی» نیز از مدل «انواع فرهنگ» داگلاس برای توضیح دموکراسی پلورال بهره برده‌ و گفته‌اند که معنای پلورالیسم فرهنگی، وجودِ بیش از یک فرهنگ سیاسی در یک کشور است. ‌آسا برگر ـ پژوهش‌گر رسانه ـ پیش‌نهاد می‌کند که هرچند این چهار شیوه (یا فرهنگ سیاسی) با خشونتی قابلِ بحث، انسان‌ها را در چهار ظرفِ نامنعطف می‌ریزد؛ ولی، می‌توان از آن ذائقه‌ های متفاوت مخاطبانِ رسانه‌ها را استخراج کرد. احتمالاً آثار و تولیداتِ فرهنگی متناسب با ذائقه‌ی این چهار گروه ساخته می‌شوند. مثلاً ـ به شوخی و جدّی ـ می‌توان حدس زد که تقدیرگراها، داستان‌های عشقی مرسوم و متداول را می‌خوانند؛ به اخبار محلّی علاقه‌مندند و فرضاً آهنگ‌هایی را گوش می‌کنند که شعار می‌دهند «بی‌خیال!» و از فروشگاه‌های حراجی، لباس‌های ارزان‌قیمت می‌خردند. در عوض، آن‌ها که فرهنگِ سیاسی‌شان، سلسله‌مراتبی‌ست، به کتاب‌های تاریخی علاقه‌مندند؛ «رازِ بقا» نگاه می‌کنند و آهنگ‌های مورد علاقه‌شان آوازهای ناسیونالیستی‌ست و معتقدند که همه باید لباسِ فرم سطحِ خودشان را بپوشند و ... .شاید بتوان گفت پژوهش بوردیو درباره‌ی شاخص‌هایی مثل نوشیدنی، ورزش، موسیقی و بازی و ربطشان با موقعیّت فرد از منظر نسبت سرمایه‌ی اقتصادی و فرهنگی به سرمایه‌ی کل که در آن، گرایش سیاسی فرد هم لحاظ شده است نزدیکترین پژوهش به این نوع طبقه بندی است داگلاس شاگرد ایوانز پریچارد کارکردگرایی است که خود شاگرد مالینوفسکی بوده است. مالینوفسکی و رادکلیف براون بنیان گذاران انسان شناسی در بریتانیا هستند. به علت گرایش رادکلیف براون به جامعه، انسان شناسی بریتانیا بر مفهوم جامعه در مقابل مفهوم فرهنگ تاکید بیشتری داشت. اما رویکرد انسان شناسان نسل دوم بریتانیا از جمله ایوانز پریچارد، مایر فورتس و ادموند لیچ با تصحیح رویکردهای رادکلیف براون از جمله اولویت دادن دوباره به مفهوم فرهنگ در برابر جامعه و کنارگذاشتن الگوبرداری از واقعیت طبیعی در انسان شناسی، باعث ایجاد افق های جدیدی در نسل سوم انسان شناسی بریتانیا گردید و مکاتبی چون انسان شناسی تفسیری و نمادین به وجود آمدند.داگلاس را می توان به عنوان نسل سوم انسانشناسی بریتانیا قلمداد کرد و همانطور که قبلا نیز اشاره شد در تقسیم بندی مکاتب انسان شناسی نظریات داگلاس به علت اینکه نماد نقش محوری را برای بیان رفتار ها و عملکردها به عهده دارد، جزء انسان شناسی نمادین محسوب می شود. داگلاس در کنار گیرتز و ترنر جزء انسان شناسان نمادین مطرح است. او نقطه مقابل ماروین هاریس در ماتریالیسم فرهنگی قرار می گیرد زیرا داگلاس رفتارهای انسانی را ناشی از ذات آنان نمی داند بلکه عقیده دارد انسان با قرار گرفتن در یک محیط فرهنگی و با آموزش توسط فرهنگ جامعه اش یاد می گیرد که چگونه رفتار کند، غذا بخورد، از چه بویی متنفر باشد یا از کدام مزه لذت ببرد. او این زاویه دید را که معتقد است انسان ها با احساس تنفر به دنیا دنیا می آیند را رد می کند و با اینکه دیدگاه بیولوژیستی را تا حدی می پذیرد ولی آن را برای بقاء انسان کافی نمی داند و می گوید تئوری های بیولوژیکی بعضی از تنفرها را توضیح می دهند نه همه آن ها را. به عنوان مثال در تقسیم بندی غذا به قابل خوردن و غیر قابل خوردن در فرهنگ های مختلف در حالیکه هاریس این نوع طبقه بندی را ناشی از انطباق انسان با محیط مادی که در آن زندگی می کند می داند، داگلاس این طبقه بندی را ناشی از تفاوت فرهنگ ها و نوع آموزش در آن فرهنگ قلمداد می کند رویکرد داگلاس نسبت به دین در فرهنگ های مختلف و جستجوی او که در پی یافتن دلایل شکل گیری تابوها و بررسی ترس و هراس ناشی از خاصیت تابویی شدن و خروج از مرزهای تعریف شده در هر فرهنگ است، نظرات او را به انسان شناسی دینی شبیه می سازد. داگلاس دین را در قالب مناسک بررسی می کند و به طبقه بندی پدیده ها به شایسته و غیر شایسته می پردازد. داگلاس تابویی شدن پدیده ها را ناشی از خروج آن پدیده از وضعیت عادی و ایجاد یک بی نظمی در نظام یک فرهنگ می داند که برای بازگشت به نظم مجدد از مناسک استفاده می شود. در واقع نگاه او نیز به دین مانند دورکیم کارکردی است که این کارکرد در عقاید او از طریق مناسک انجام می شود. مناسک ترس و هراس ایجاد شده در جامعه را به آرامش ناشی از بازگشت نظم به آن جامعه تبدیل می کند. همان آرامش و امنیتی که دورکیم نیز آن را جزء کارکردهای دین در جامعه محسوب کرده است.
تاثیر نظریات مری داگلاس در حوزه های نظری و میدانی انسان شناسی:
مری داگلاس از جمله انسانشناسانی محسوب می شود که تاثیر به سزایی بر انسان شناسی معاصر گذاشته است. او جزء انسان شناسانی است که علاوه بر کار میدانی و اتنوگرافی اقوام ابتدایی به انسان شناسی جوامع صنعتی و مدرن از جمله آمریکا نیز پرداخته است. و به همین دلیل می توان او را از جمله کسانی دانست که باعث ایجاد تغییر در تعریف اولیه انسان شناسی که حوزه مطالعه آن را در میان اقوام ابتدایی می داند، شمرد. او بعد از کار میدانی در زئیر در میان قوم له له، به موضوع مقایسه زندگی اجتماعی مشتاق شده و به تدریج به یک انسان شناس جوامع صنعتی مدرن تبدیل شد.داگلاس در کارهایش به این مسئله تکیه می کند که تمایزی بین جوامع اولیه و مدرن وجود ندارد. او معتقد بود،گرچه الگوهای فرهنگی بین جوامع مختلف می توانند کاملا متفاوت باشند اما برخی فرایند های اجتماعی در همه جوامع شبیه به هم عمل می کنند. محور اصلی کارهای داگلاس تلاش در این جهت است که دلایل این تفاوت ها و شباهت ها را به خصوص در سطح عقاید مشخص کند.داگلاس اثبات کرد که می توان با دیدی انسان شناسانه به تحلیل مسائل به ظاهر پیش پاافتاده در زندگی روزمره انسان معاصر در همه جوامع با فرهنگ های مختلف پرداخت. مسائلی مانند پاکی و خطر و چگونگی تابویی شدن آن ها در یک فرهنگ، شیوه های مصرف در زندگی روزمره، مطرح کردن انقلاب الکترونیکی و تاثیر آن بر تقسیم کار در جوامع صنعتی و ... از جمله این مواردند که توسط داگلاس به شکل خلاقانه ای کشف شده و مورد بررسی قرار گرفته است.نظریات داگلاس را می توان در تقابل با نظریات انسان شناسانی چون ماروین هاریس قرار داد. او از جمله منتقدان ماتریالیسم فرهنگی است. او با ربط دادن همه مسائل به این نظریه که همه رفتارها ناشی از ذات انسان و سیستم بیولوژیک اوست، مخالف است و در مقاله ای با بررسی تنفر در انسان در جوامع مختلف به این نتیجه می رسد که «تئوری های بیولوژیک بعضی از تنفرها را توضیح می دهند نه همه آن ها را». او همچنین در جایی دیگر با بررسی طبقه بندی انواع غذا به قابل خوردن و غیر قابل خوردن در فرهنگ ها و ادیان مختلف این امر را کاملا آموختنی در چارچوب قوانین اجتماعی هر جامعه می داند، برعکس ماروین هاریس که این تقسیم بندی را کاملا ناشی از نوعی انطباق انسان با محیط اطرافش قلمداد می کند. تاثیرات مری داگلاس در حوزه انسان شناسی را می توان به سان تاثیرات امیل دورکیم در حوزه جامعه شناسی تلقی کرد. او مانند امیل دورکیم که از او تاثیر به سزایی در کارهایش گرفته است، سعی بر جدایی تحلیل های انسان شناسانه از روانشناسی کرده و معتقد بود که تقلیل دادن مسائل که در ساختار اجتماعی یک جامعه و تحت تاثیر یک فرهنگ طی مراحل رشد و تربیت شکل می گیرند، به روان فرد و تعمیم آن به تمام جامعه کاری اشتباه است و نتیجه ای در بر نخواهد داشت. در عین حال نظریات او تاثیر به سزایی بر روانشناسی داشته و مورد استفاده قرار می گیرد. حوزه کار مری داگلاس بسیار وسیع و پراکنده است (اقتصاد، سیاست، دین، تغذیه و ...) به طوریکه از سوی بعضی منتقدان مورد نقد قرار گرفته است. اما اکثرا او را در زمره انسان شناسی نمادین و دینی قرار می دهند زیرا بحث های او در حوزه های مختلف حول محور نمادها و سمبل ها تحلیل می شوند. زاویه دید داگلاس که همه چیز را به شکل نمادین تفسیر می کند، رویکرد جدیدی در انسان شناسی ایجاد کرده به طوریکه در طبقه بندی نظریه پردازان در کنار انسان شناسانی چون ویکتور ترنر و کلیفورد گیرتز قرار می گیرد. او با تکیه بر جنبه نمادین معانی در زندگی اجتماعی به بررسی چگونگی معنا بخشی به زندگی و بیان آن با نمادهای فرهنگی می پردازد.او معتقد است که انسان ها برای حفظ جامعه شان به طور فعال در زندگی اجتماعی شان معنا خلق می کنند. با تحلیل این معانی داگلاس تلاش می کند تا الگویی جهانشمول برای نمادها ارئه کند. داگلاس در تحلیل هایش را جع به دین نیز از راه نمادها وارد می شود از این رو باعث ایجاد منظری جدید در حوزه انسان شناسی دینی شده است. دین از نظر داگلاس در مناسک متبلور می شود. از نظر او هر نوع گرایش به دین در جامعه در ارتباط با ساختار و شرایط اجتماعی قرار دارد که این ساختار و شرایط اجتماعی در نمادگرایی و مناسک بروز پیدا می کند امر مقدس و غیر مقدس در دیدگاه داگلاس در جامعه شکل می گیرد به طوریکه باعث تقسیم بندی پدیده ها به دو دسته پاک و ناپاک می شود و خروج از این نظام ایجاد ترس و هراس می کند. کارکرد مناسک در جوامع بازگرداندن نظم و آرامش به آن جامعه است.

نتیجه گیری:

در طول این گزارش که به شرح آثار مری داگلاس اختصاص یافته است، ناگزیر به دلیل رعایت اختصار، به چکیده ای از آثار و نظرات داگلاس پرداخته و تنها خطوط کلی نظرات او را ارائه داده ایم. گزارش فوق تنها گوشه کوچکی از کارهای داگلاس را معرفی کرده در حالیکه کارهای مری داگلاس هر کدام دارای مضامین متفاوت و مفیدی است که برای ارائه هر کدام از آن ها و استفاده از آن کار بیشتری را می طلبد. در عین حال شاید این گزارش و ارائه مختصری از نظرات و آثار او انگیزه ای برای دیگران ایجاد کند تا به خلا نبودن این نظرات در علوم اجتماعی پی برده شود و به بحث عمیق تری در مورد داگلاس پرداخته گردد.به عنوان مثال به علت خلاصه بودن کار در بخش رابطه داگلاس با دورکیم، به علت نزدیکی آراء این نظریه پرداز با پرداختن و شناخت آثار هر کدام از آن ها و مقایسه کارهای شان می توان به بحث مفصلی راجع به مقایسه نظرات آن ها پرداخت. همچنین به جز کتاب های معروف داگلاس (پاکی و خطر و نمادهای طبیعی) کتاب های دیگر داگلاس از ارزش بالایی برخوردارند که متاسفانه به آن ها پرداخته نشده و در این مجموعه نیز به شکل مختصر معرفی گردیده اند. درست است که اصلی ترین نظریات داگلاس در کتاب پاکی و خطر و نمادهای طبیعی مطرح شده اند اما او همین نظرات را در کتاب های دیگرش بسط و توسعه داده و به شکل کاربردی از آن ها برای بحث در مورد دیگر مسائل استفاده کرده است که با پرداختن به آن ها می توان به درک صحیح تری از اندیشه های وی رسید. داگلاس معمولا به عنوان انسان شناس نمادین معروف است در حالیکه داگلاس را می توان به عنوان یک کارکردگرای ساختاری دید و حتی در بعضی موارد عقایدش به کارکردگرایی نیز نزدیک می شود. به عنوان مثال در «نهادها چگونه می اندیشند؟» رویکرد داگلاس بسیار کارکردگرایانه است. و از این بابت مطالعه و بحث بیشتری را می طلبد که در این مختصر اندکی به آن پرداختیم.
داگلاس را می توان جزء انسان شناسان جوامع مدرن محسوب کرد. داگلاس، جوامع مدرن و صنعتی را در چارچوب فکری و نظری خود بررسی کرده و ایده های نوی را در این زمینه ارائه داده است. او از دیدگاه انسان شناسی به مسائل، مشکلات جوامع مدرن ( ایدز، انقلاب الکترونیک، تروریسم و ...) می نگرد و با چارچوب فکری خود که بر محور نمادها استوار است آن ها را خلاقانه بررسی می کند. رویکرد او دریچه وسیعی از مسائل جدید که انسان های عصر مدرن با آن درگیرند را به روی علم انسان شناسی باز کرده است که با آن می توان فرهنگ های جدید و متنوعی که به خاطر تغییر جوامع ایجاد شده یا تغییری که در مناسک ایجاد گردیده و مناسک جدیدی که به وجود آمده و ... را بررسی نمود. همچنین تغییر رویکرد دینی افراد در عصر جدید و کلا مقوله دین را نیز می توان با نگاهی متفاوت از دیگران و طبق نظریات داگلاس بررسی نمود.داگلاس از جمله انسان شناسانی است که در ایران بسیار ناشناخته مانده و اندیشه های او هنوز در محافل علمی به اندازه دیگران مطرح نشده است. برای مطرح شدن نظرات داگلاس و استفاده از نظرات و عقاید او ابتدا باید کتب و مقالات او به فارسی ترجمه شود تا بتوان انتظار نقد و تحلیل او را در محافل علمی ایران را داشت.

کتاب شناسی

فهرست زیر از تمام کتاب ها و مقالاتی است که داگلاس در طول عمر خود به زبان انگلیسی و فرانسه منتشر کرده است:
Ouvrages de Mary Douglas:
Douglas, Mary. - 1954. - "The Lele of the Kasai", in: Daryll Forde (éd.), African worlds : studies in the cosmological ideas and social values of African peoples, p. 1-26. - London : Oxford University Press
Douglas, Mary. - 1955. - "Social and religious symbolism of the Lele", in: Implicit meanings / Mary Douglas. - London [etc.] : Routledge and Kegan Paul, 1979. - P. 9-26. - Paru dans: Zaïre, 9 avril 1955
Douglas, Mary. - 1956. - "Primitive economics" / Daryll Forde and Mary Douglas, in: Man, culture, and society / ed. by Harry L. Shapiro. - [30th printing]. - New York : Oxford University Press, 1966. - P. 330-344. - Egalement paru dans: Tribal and peasant economies : readings in economic anthropology / ed. by George Dalton. - Garden City N.Y. : The Natural History Press, 1967. - P. 14-28. - Date de la 1e parution: 1956
Douglas, Mary. - 1957. - "Animals in Lele religious symbolism", in: Implicit meanings / Mary Douglas. - London [etc.] : Routledge and Kegan Paul, 1979. - P. 27-46. - Paru dans Africa (London) 1957, vol. 27(1)
Douglas, Mary. - 1958. - Raffia cloth distribution in the Lele economy / Mary Douglas. - Indianapolis : Bobbs-Merrill, [1958] Reprint de: Africa (London). - 1958, vol. 28, no 2, p. 109-122. - Repris dans: Tribal and peasant economies : readings in economic anthropology / ed. by George Dalton. - Garden City N.Y. : The Natural History Press, 1967. - P. 103-122. - Et dans: In the active voice / Mary Douglas. - London ; Boston [etc.] : Routledge and Kegan Paul, 1982. - P. 38-56
Douglas, Mary. - 1962. - "Lele economy compared with the Bushong : a study of economic backwardness", in: Markets in Africa / ed. by Paul Bohannan and George Dalton. - Evanston : Northwestern University Press, 1968. - P. 211-233. - Repris dans: In the active voice / Mary Douglas. - London ; Boston [etc.] : Routledge and Kegan Paul, 1982. - P. 148-173
Douglas, Mary. - 1963. - "The meaning of myth", in: Implicit meanings / Mary Douglas. - London [etc.] : Routledge and Kegan Paul, 1979. - P. 153-172. - Paru dans: The structural study of myth and totemism / ed. by Edmund Leach. - London : Tavistock publ., 1968. - Texte d'une communication de 1963
Douglas, Mary. - 1966. - "Population control in primitive groups", in: In the active voice / Mary Douglas. - London ; Boston [etc.] : Routledge and Kegan Paul, 1982. - P. 135-147. - Conférence du 8 janvier 1966 à l'Annual meeting de l'Association of British Zoologists
Douglas, Mary. - 1966. - "The contempt of ritual", in: In the active voice / Mary Douglas. - London ; Boston [etc.] : Routledge and Kegan Paul, 1982. - P. 34-38. - Paru précédemment dans: New Society, 31 mars 1966
Douglas, Mary. - 1966. - Purity and danger : an analysis of the concepts of pollution and taboo / Mary Douglas. - London : Routledge & Kegan Paul, 1970
Douglas, Mary. - 1966. - De la souillure : essai sur les notions de pollution et de tabou / Mary Douglas ; trad. de l'anglais par Anne Guérin ; préf. de Luc de Heusch. - Paris : F. Maspéro, 1971. - Trad. de: Purity and danger : an analysis of the concepts of pollution and taboo
Douglas, Mary. - 1967. - "If the Dogon...". - Cahiers d'études africaines. - Paris. - 1967, t. 7, no 4 = no 28, p. 659-672. - Repris dans: Implicit meanings / Mary Douglas. - London [etc.] : Routledge and Kegan Paul, 1979. - P. 124-141
Douglas, Mary. - 1967. - "Primitive rationing", in: Themes in economic anthropology : [originated in a conference on economic anthropology at Oxford in June 1965] / ed. by Raymond Firth. - London ; New York [etc.] : Tavistock, 1967. - P. 119-147. - Repris dans: In the active voice / Mary Douglas. - London ; Boston [etc.] : Routledge and Kegan Paul, 1982. - P. 57-81
Douglas, Mary. - 1968. - "Couvade and menstruation : the relevance of tribal studies", in: Implicit meanings / Mary Douglas. - London [etc.] : Routledge and Kegan Paul, 1979. - P. 60-72. - Paru dans: Journal of psychosomatic research 1968, vol. 12(1)
Douglas, Mary. - 1968. - "Jokes", in: Implicit meanings / Mary Douglas. - London [etc.] : Routledge and Kegan Paul, 1979. - P. 90-114. - Paru sous le titre: "The social control of cognition : some factors in joke perception" dans: Man (London) 1968, vol. 3(3)
Douglas, Mary. - 1968. - "Pollution", in: Implicit meanings / Mary Douglas. - London [etc.] : Routledge and Kegan Paul, 1979. - P. 47-59. - Paru précédemment dans International Encyclopedia of the social sciences, 1968, vol 12, p. 336-342
Douglas, Mary. - 1968. - "The social control of cognition : some factors in joke perception". - Man (London) 1968, vol. 3, p. 361-376
Douglas, Mary. - 1969. - Man in Africa / ed. by Mary Douglas and Phyllis M. Kaberry. - London ; New York [etc.] : Tavistock publications, 1969
Douglas, Mary. - 1969. - "Is matriliny doomed in Africa?", in: Man in Africa / ed. by Mary Douglas and Phyllis M. Kaberry. - London ; New York [etc.] : Tavistock publications, 1969. - P. 121-135
Douglas, Mary. - 1970. - Natural symbols : explorations in cosmology / Mary Douglas. - Harmondsworth : Penguin Books, 1978
Douglas, Mary. - 1970. - Witchcraft : confessions [and] accusations / ed. by Mary Douglas. - London : New York [etc.] : Tavistock Publ., 1970
Douglas, Mary. - 1970. - "Heathen darkness", in: Implicit meanings / Mary Douglas. - London [etc.] : Routledge and Kegan Paul, 1979. - P. 73-82. - Paru précédemment, sous le titre "Heathen darkness, modern piety" dans New society 1970, vol. 12
Douglas, Mary. - 1970. - "Thirty years after "Witchcraft, oracles and magie", in: Witchcraft : confessions [and] accusations / ed. by Mary Douglas. - London : New York [etc.] : Tavistock Publ., 1970. - P. XIII-XXVIII
Douglas, Mary. - 1971. - "Do dogs laugh? : a cross-cultural approach to body symbolism", in: Implicit meanings / Mary Douglas. - London [etc.] : Routledge and Kegan Paul, 1979. - P. 83-89. - Paru précédemment dans: Journal of psychosomatic research 1971, vol. 15
Douglas, Mary. - 1971. - "In the nature of things", in: Implicit meanings / Mary Douglas. - London [etc.] : Routledge and Kegan Paul, 1979. - P. 210-229. - Leçon inaugurale, University College, 1971
Douglas, Mary. - 1972. - "Deciphering a meal", in: Implicit meanings / Mary Douglas. - London [etc.] : Routledge and Kegan Paul, 1979. - P. 249-275. - Paru dans: Daedalus 1972
Douglas, Mary. - 1972. - "Louis Dumont's structural analysis", in: Implicit meanings / Mary Douglas. - London [etc.] : Routledge and Kegan Paul, 1979. - P. 181-192. - Introd. à l'éd. de 1972 (Paladin) de Homo hierarchicus de Louis Dumont
Douglas, Mary. - 1972. - "Symbolic orders in the use of domestic space", in: Man, settlement and urbanism / ed. by Peter J. Ucko [et al.]. - London : Duckworth, 1972. - P. 513-521
Douglas, Mary. - 1973. - "Food studied as a system of communication", in: In the active voice / Mary Douglas. - London ; Boston [etc.] : Routledge and Kegan Paul, 1982. - P. 82-104. - Report to the Dept of Health and social security, November 1973
Douglas, Mary. - 1973. - "The authenticity of Castaneda", in: Implicit meanings / Mary Douglas. - London [etc.] : Routledge and Kegan Paul, 1979. - P. 193-200. - Paru sous le titre "Torn between two realities" dans: The Times higher education supplement, 15 juin 1973
Douglas, Mary. - 1973. - "The exclusion of economics", in: In the active voice / Mary Douglas. - London ; Boston [etc.] : Routledge and Kegan Paul, 1982. - P. 174-182. - Paru précédemment dans: The Times Literary Supplement 1 July 1973, p. 781-782
Douglas, Mary. - 1973. - Rules and meanings : the anthropology of everyday knowledge : selected readings / ed. by Mary Douglas. - Harmondsworth : Penguin Books, 1977
Douglas, Mary. - 1974. - "Food as an art form", in: In the active voice / Mary Douglas. - London ; Boston [etc.] : Routledge and Kegan Paul, 1982. - P. 105-113. - Conference au Royal anthropological Institute, 30 mai 1974
Douglas, Mary. - 1974. - "Taking the biscuit : the structure of British meals" / Mary Douglas and Michael Nicod. - New society. - 1974, nº 637, p. 744-747
Douglas, Mary. - 1975. - Implicit meanings : essays in anthropology / Mary Douglas. - London ; Boston : Routledge & Kegan Paul, 1975
Douglas, Mary. - 1976. - "Goods as a system of communication", in: In the active voice / Mary Douglas. - London ; Boston [etc.] : Routledge and Kegan Paul, 1982. - P. 16-33. - Paru précédemment sous le titre: "Relative poverty - relative communication", dans: Traditions of social policy : essays in honour of Violet Butler / ed. A.H. Halsey. - Oxford : Basil Blackwell, 1976. - P. 197-215
Douglas, Mary. - 1977. - "The food art exhibition", in: In the active voice / Mary Douglas. - London ; Boston [etc.] : Routledge and Kegan Paul, 1982. - P. 113-116. - Extrait d'un catalogue d'exposition, Cambridge, juillet 1977
Douglas, Mary. - 1977. - "Food is not feed". - Introd. de: The anthropologists' cookbook / ed. by Jessica Kuper. - London [etc.] : Routledge and Kegan Paul, 1977. - P. 1-7. - Repris dans: In the active voice / Mary Douglas. - Boston [etc.] : Routledge and Kegan Paul, 1982. - P. 117-124
Douglas, Mary. - 1978. - "Judgments on James Frazer", in: In the active voice / Mary Douglas. - London ; Boston [etc.] : Routledge and Kegan Paul, 1982. - P. 272-291. - Paru dans: Daedalus, Fall 1978, p. 159-164
Douglas, Mary. - 1978. - Cultural bias / by Mary Douglas. - London : Royal Anthropological Institute, 1978
Douglas, Mary. - 1979. - "Commission on the anthropology of food : statement on its history and current objectives" / Mary Douglas, Ravindra S. Khare. - Social science information. - London. - Vol. 18(1979), p. 903-913
1982. - P. 1- Douglas, Mary. - 1979. - "Passive voices theories in religious sociology", in: In the active voice / Mary Douglas. - London ; Boston [etc.] : Routledge and Kegan Paul, 15. - Paru dans: Review of religious research 1979, vol. 21(1), p. 51-61
Douglas, Mary. - 1979. - The world of goods / Mary Douglas and Baron Isherwood. - New York : Basic Books, cop. 1979
Douglas, Mary. - 1980. - "Maurice Halbwachs, 1877-1945", in: In the active voice / Mary Douglas. - London ; Boston [etc.] : Routledge and Kegan Paul, 1982. - P. 255-271. - Paru comme introduction à: Collective memory / Maurice Halbwachs. - New York : Harper and Row, 1980
Douglas, Mary. - 1980. - "The debate on the Holy : review of "The making of late Antiquity" by Peter Brown", in: In the active voice / Mary Douglas. - London ; Boston [etc.] : Routledge and Kegan Paul, 1982. - P. 292-297. - Paru précédemment dans: Religious studies review April 1980, vol. 6, no 2, p. p. 96-99
Douglas, Mary. - 1980. - Evans-Pritchard / Mary Douglas. - Sussex : The Harvester Press, 1980
Douglas, Mary. - 1981. - "Food and culture : measuring the intricacy of rule systems" / Mary Douglas, Jonathan Gross. - Social science information. - London. - Vol. 20(1981), no 1, p. 1-35
Douglas, Mary. - 1981. - "Good taste : review of Pierre Bourdieu, "La distinction"", in: In the active voice / Mary Douglas. - London ; Boston [etc.] : Routledge and Kegan Paul, 1982. - P. 125-134. - A paru précédemment dans: Times Literary supplement, 13 février 1981, p. 163-169
Douglas, Mary. - 1982. - Essays in the sociology of perception / ed. by Mary Douglas. - London ; Boston [etc.] : Routledge and Kegan Paul, 1982
Douglas, Mary. - 1982. - In the active voice / Mary Douglas. - London ; Boston [etc.] : Routledge and Kegan Paul, 1982
Douglas, Mary. - 1982. - Risk and culture : an essay on the selection of technical and environmental dangers / Mary Douglas and Aaron Wildavski. - Berkeley ; Los Angeles : Univ. of California Press, cop. 1982
Douglas, Mary. - 1983. - "How identity problems disappear", In: Identity: personal and socio-cultural : a symposium / ed. by Anita Jacobson-Widding. - Stockholm : Almqvist and Wiksell ; New Jersey : Atlantic Highlands, 1983. - P. 35-46
Douglas, Mary. - 1983. - Religion and America : spiritual life in a secular age / Mary Douglas, Steven Tipton, eds. ; introd. by Robert N. Bellah. - Boston Mass. : Beacon Press, cop. 1983
Douglas, Mary. - 1984. - Food in the social order : studies of food and festivities in three American communities / Mary Douglas, ed. - New York : Russell Sage Foundation, cop. 1984
Douglas, Mary. - 1984. - "Standard social uses of food : introduction", In: Food in the social order. - 1984, p. 1-39
Douglas, Mary. - 1985. - Risk acceptability according to the social sciences / by Mary Douglas. - New York : Russell Sage Foundation, cop. 1985
Douglas, Mary. - 1986. - "Lita Osmundsen and the Wenner-Gren Foundation : an appreciation". - Current anthropology. - Chicago. - 1986, vol. 27, p. 521-525
Douglas, Mary. - 1987. - How institutions think / Mary Douglas. - London : Routledge and L. Kegan Paul, 1987
Douglas, Mary. - 1987. - Ainsi pensent les institutions / Mary Douglas ; préf. de Georges Balandier ; trad. d'Anne Abeillé. - [Paris] : Usher, 1989. - Trad. de: How institutions think
Douglas, Mary. - 1987. - Comment pensent les institutions ; suivi de La connaissance de soi ; et Il n'y a pas de don gratuit / Mary Douglas ; [préf. de George Balandier] ; [trad. d'Anne Abeillé révisée]. - Paris : La Découverte : M.A.U.S.S., 1999. - Trad. de: How institutions think
Douglas, Mary. - 1988. - Constructive drinking : perspectives on drink from anthropology / ed. by Mary Douglas. - Cambridge ; New York [etc.] : Cambridge University Press ; Paris : Ed. de la Maison des sciences de l'homme, 1988
Douglas, Mary. - 1989. - "Il n'y a pas de don gratuit : introduction à l'édition anglaise de l'"Essai sur le don" de Marcel Mauss". - La revue du MAUSS. - Paris. - 1989, nº 4, p. 99-115. - Repris dans: Comment pensent les institutions / Mary Douglas . - Paris : La Découverte : M.A.U.S.S., 1999
Douglas, Mary. - 1990. - "Analyser le boire : une perspective anthropologique spécifique". - Cahiers de sociologie économique et culturelle. Ethnopsychologie. - Le Havre. - No 14, décembre 1990, p. 63-77
Douglas, Mary. - 1990. - "La connaissance de soi". - La revue du MAUSS. - Paris. - 1990, nº 8, p. 125-136. - Repris dans: Comment pensent les institutions / Mary Douglas . - Paris : La Découverte : M.A.U.S.S., 1999
Douglas, Mary. - 1990. - "Le corps cosmique". - Revue internationale des sciences sociales. - Paris. - Vol. 42, no 3 = 125, 1990, p. 439-443
Douglas, Mary. - 1991. - "Witchcraft and leprosy : two strategies of exclusion". - Man (London) 1991, vol. 26, p. 723-736
Douglas, Mary. - 1992. - How classification works : Nelson Goodman among the social sciences / ed. by Mary Douglas and David Hull. - Edinburgh : Edinburgh Univ. Press, cop. 1992
Douglas, Mary. - 1992. - Risk and blame : essays in cultural theory / Mary Douglas. - London ; New York : Routledge, 1992
Douglas, Mary. - 1993. - "Balaam's place in the Book of Numbers". - Man. - London. - 1993, vol. 28, nr. 3, p. 411-430
Douglas, Mary. - 1993. - In the wilderness : the doctrine of defilement in the Book of Numbers / Mary Douglas. - Sheffield : JSOT Press, cop. 1993
Douglas, Mary. - 1995. - "Conversazioni con Mary Douglas, tra antropologia sociale, filosofia e studi biblici" / a cura di Andrea Borsari. - Ossimori. - Siena. - 1995, nº 7, p. 124-133
Douglas, Mary. - 1995. - "The cloud god and the shadow self". - Social anthropology. - Cambridge. - 1995, vol. 3, part 2, p. 83-94
Douglas, Mary. - 1996. - Thought styles : critical essays on good taste / Mary Douglas. - London : Sage, 1996
Douglas, Mary. - 1998. - "La pureté du corps". - Terrain : carnets du patrimoine ethnologique. - Paris. - 1998, n° 31, p. 5-12
Douglas, Mary. - 1998. - Missing persons : a critique of the social sciences / Mary Douglas and Steven Ney. - Berkeley ; Los Angeles [etc.] : Univ. of California Press ; New York : Russel Sage Foundation, cop. 1998
Douglas, Mary. - 1999. - Leviticus as literature / Mary Douglas. - London : Oxford Univ. Press 1999
________________________________________
Documents sur Mary Douglas:
Boholm, Åsa. - "Risk perception and social anthropology : critique of cultural theory". - Ethnos. - Stockholm. - 1996, vol. 61, no. 1/2, p. 64-84
Douglas, Mary. - "Conversazioni con Mary Douglas, tra antropologia sociale, filosofia e studi biblici" / a cura di Andrea Borsari. - Ossimori. - Siena. - 1995, nº 7, p. 124-133
Fardon, Richard. - "The faithful disciple : on Mary Douglas and Durkheim". - Anthropology today. - London. - 1987, vol. 3, nr. 5, p. 4-6
Fardon, Richard. - Mary Douglas : an intellectual biography / Richard Fardon. - London ; New York : Routledge, 1999. - XX, 315 p. : portr., ill. ; 24 cm
Heap, Shaun Hargreaves (éd.). - Understanding the enterprise culture : themes in the work of Mary Douglas / ed. by Shaun Hargreaves Heap and Angus Ross. - Edinburgh : Edinburgh University Press, 1992. - 227 p. ; 23 cm
Lalonde, Marc P. - "Deciphering a meal again, or the anthropology of taste". - Social science information. - London. - Vol. 31(1992), p. 69-86
Moore, Jerry. - "Mary Douglas : symbols and structures, pollution and purity", in: Visions of culture : an introduction to anthropological theories and theorists / Jerry D. Moore. - Walnut Creek Calif. ; London [etc.] : AltaMira Press, 1997. - P. 248-260
Passariello, Phyllis. - "Anomalies, analogies and sacred profanities : Mary Douglas on food and culture, 1957-1989". - Food and foodways. - 1990, vol.4, p. 53-71
Wuthnow, Peter. - Cultural analysis : the work of Peter L. Berger, Mary Douglas, Michel Foucault, and Jürgen Habermas / Robert Wuthnow...[et al.]. - Boston ; London [etc.] : Routledge & Kegan Paul, 1984. - VIII, 273 p. ; 23 cm
________________________________________
Ressources électroniques:
http://www.english.uiuc.edu/klein/_disc11/0000004b.htm
http://vicu.utoronto.ca/library/new_acqu/emmanuel/douglas.htm
http://www.upenn.edu/commencement/event/honbio.html#Mary Douglas ou http://www.upenn.edu/almanac/v46/n27/background.html#m
http://www.abdn.ac.uk/sociology/lecture13.htm
________________________________________
Autres références:
Anthropology and comparative religion by Mary Douglas and Edmund F. Perry. - Paru dans Theology today 1985, vol. 41, no 4
The contribution of anthropology: a response to Mary Douglas and Edmund Perry by Jacob Neusner. - Paru dans Theology today 1985, vol. 41, no 4
Lois alimentaires et pureté corporelle dans le Lévitique: l'approche de Mary Douglas et sa réception par Jacob Milgrom par Jean Duhaime. - Paru dans Religiologiques, 17 (printemps 1998) Nourriture et sacré (p. 19-35)
Michael Strangelove's Ph.D Dissertation - University of Ottawa, 1998 Redefining the limits to thought within media culture: collective memory, cyberspace and the subversion of mass media. Chapter Two: The role of pollution beliefs within definitional control
Assimilation and digestion: an anthropology of kashrut in postmodern America by Eleni Zatz Litt
Making a meal in the new Millennium by Colin Sheringham
A symbolic approach to Mark 7 by Jerome H. Neyrey
Maigret's Paris, conserved and distilled by Lisa Anne Gurr, in: Constructive Drinking: Perspectives on Drink from Anthropology, Edited by Mary Douglas. Chapter 12, pp. 220-236. Cambridge: © Cambridge University Press, 1987
منابع انگلیسی:
- Ardener, Edwin, (Mar., 1967), Purity and danger: An analysis of Pullution and Taboo by Mary Douglas, Man, new Series, Vol. 2, No. 1. P. 139.
- Almanac, 2000, Mary Douglas's Background , Vol. 46, No. 27, April 4, In www.upenn.edu
- Argyle, W. J, (Mar., 1970), Man in Africa by Mary Douglas; Phyllis M. Kaberry, In: Man, new Series, Vol. 5, No. 1. P. 146
- Bailey, F. G., (Sep., 1987), How Institutions Think by mary Douglas, in: American Anthropologist, New Series,Vol. 89, No. 3. PP. 759- 760.
- Brumann, Christoph, (Mar., 1998), Thought styles: Critical essays on good taste by Mary Douglas, In: The journal of the Royal Anthropologist Institute, Vol. 4, No. 1. Pp. 143-144.
- Burridge, K. O. L, (Sep., 1970) ,Natural Symbols: Explorations in Cosmology by Mary Douglas,In: Man, new Series, Vol. 5,No. 3. P. 530.
- Cooper, Geoff, 1997, Thought Styles: Critical Essays on Good Taste, In: www. Socresonline.org.uk.
- Douglas, Caulkins. D., (Feb., 1999), Is Mary Douglas's Grid/Group Analysis Useful for Cross-Cultural Research?, In:Cross- Cultural Research, Vol. 33, No. 1, PP. 108- 128.
- Douglas, mary, 1970a, Purity and danger: An analysis of Pullution and Taboo, Pelican books,.
- Douglas, mary, 1970b, Natural Symbols, Barrie& Rockliff: The Cresset Press 2 Clements Inn, London WC2.
- Douglas, mary, 1984, Fundamental Issues in Food Problems,Current Anthropology, Vol. 25, No. 4, pp. 498-499.
- Douglas, mary, 2007/5/10, A moveable feast , In www.chanel4.com/cultur/microsites
- Edwin Ardener, (Mar., 1967), Purity and Danger: An analysis of Pullution and Taboo by Mary Douglas, In:Man, new Series, Vol. 2, No. 1, P. 139.
- Fardon,Richard,2007, Dame Mary Douglas, In: TheEducation Guardian.co.uk
- Gudden, Stephen F., (Feb., 1984), In Activi voice by Mary Douglas, In: American Ethnologist, Vol. 11. No. 1. PP. 193- 194.
- Kaprow, Miriam Lee, 1985, Risk and culture: An essay on the sellection of Technological and Enviromental dangers by Mary Douglas; Aaron Wildavsky, In: American Anthropologist, New Series,Vol. 87,No. 2.(jun., 1985), pp. 342- 356.
- McDonald, Maryon, (Des., 1988), Constructive Drinking: Perspective on drink from anthropology by Mary Douglas, In: Man, new Series, Vol. 23, No.4. PP. 768- 769.
- Moore, Jerry D., 1996,Vision of culture ,Altamira Press.
- McCormack, William C., (Sep., 1976),Ruls and Meaning: The Anthropology of everyday knowledge by Mary Douglas,In: American Anthropologist, New Series,Vol.78,No. 3. p. 654.
- Melville, Caspar , Friday, May 18, 2007, Mary Douglas Dies,In: New Humanist.
- Mulgan, Geoff, 2007, Mary Douglas remembered,In: prospect.
- Omar, 2007, Mary Douglas, in: Orgtheology. Net.
- Paine, Robert, (Aug. – Oct., 1996), Risk and Blame: Essays in cultural theory. By Mary Douglas, In: Current Anthropology, Vol. 37, No. 4. PP. 721- 722.
- Shore, Bradd, (Jun., 1979), Cultural Bias by Mary Douglas, In: American Anthropologist, New Series.Vol. 81, No. 2. Pp. 434-435.
- Spiro, Melford E, (Apr., 1968), ), Purity and Danger: An analysis of Pullution and Taboo by Mary Douglas, In: American Anthropologist, New Series.Vol. 70, No.2., PP.391-393.
- Warms, mcgee, 1996, Anthropological Theory, mayfield
- Spikard James v., 2003, Mary douglas. In: http.//hirr.hartsem.edu
- Kyoko, Soga,2003, Mary Douglas, In www.mnsu.edu/emuseum/cultural/ anthropology
- Sansom, Basil, (Jun., 1974), Witchcraft confessions and Accusations by Mary Douglas, In: Man, new Series, Vol. 9, No. 2. P. 317.
- Schaefer, James M., (Sep., 1988), constructive Drinking: Perspective on drink from anthropology by Mary Douglas, in: American Anthropologist, New Series,Vol. 90, No. 3. PP. 762- 763.
- Werth, Lukas, (Jun., 1996),In the Wilderness: The Doctrinse of Defilement in the Book of Numbers by Mary Douglas,In: The journal of the Royal Anthropologist Institute, Vol. 2, No. 2. PP. 365- 366.
منابع فارسی
پویان، 1385،از فرهنگ سیاسی ویدالوسکی تا شازده خانوم ستار، درwww.pouyan.ws
-دورکیم، امیل، 1381، درباره تقسیم کار اجتماعی، ترجمه باقر پرهام، تهران، نشر مرکز.
-ریتزر، جورج،1374، نظریه جامعه شناسی در دوران معاصر، ترجمه محسن ثلاثی، تهران، انتشارات علمی
-سلطانی، سیما، 1386، پرتره ای از یک ملت، مجله بخارا، شماره 53، نقد و بررسی کتاب، ص 552- 545.
-صالحی، نیک، 2006، ملاحظات سیاسی انگلستان، در www.danestani.com
-طلایی، محسن، خبرگزاری فارس، پنجشنبه، ۳۰ فروردین ۱۳۸۶
-عربستانی، مهرداد، 1379، شکل‌گرایی و بی‌شکلی در دین‌ورزی با مطالعه‌ای در دراویش قادری استان کرمانشاه، پایان نامه کارشناسی ارشد دانشکاه تهران.
-فکوهی، ناصر، 1385، پاره های انسان شناسی: مجموعه مقاله های کوتاه، نقدها و گفت و گوی انسان شناختی، تهران، نشر نی.
-فکوهی، ناصر، 1382، تاریخ اندیشه و نظریه های انسان شناسی، تهران، نشر نی.
-فاضلی، محمد، 1382، مصرف و سبک زندگی، تهران، صبح صادق.
-http://www.fakouhi.com/
/الف