امام خمینی (ره) و جنبش های اسلامی معاصر (3)

تاثیر عملی امام خمینی بر نهضت های اسلامی

اثرات عمیق اندیشه های والای رهبر دینی نهضت اسلامی ایران بر نهضتهای اسلامی، تنها در بعد نظری و فكری محصور نگردیده؛ بلكه در بعد عملی نیز روند حركت نهضتهای اسلامی را تحت تاثیر داشته است. این امر در اندیشه سیاسی حضرت امام نیز از جایگاه بلندی برخوردار بوده است. اگر حضرت امام - رحمه الله - صدور انقلاب را به مثابه یك اصل اساسی عنوان نموده و آن را در قالب انتقال تجربیات انقلاب اسلامی ایران تعریف می كنند، [4] این امر به مفهوم تاثیرگذاری عینی و عملی اندیشه های سیاسی و انقلابی ایشان بر نهضت های اسلامی است. از سوی دیگر، اغلب جنبشهای اسلامی و كشورهای مسلمان، در روند مبارزات ضد استعماری شان، از تجربیات و دستاوردهای عینی انقلاب اسلامی ایران بهره برده اند كه خود، جنبه هایی از تاثیرپذیری عملی این جنبشها از امام خمینی را به نمایش می گذارد.
بدین لحاظ باید گفت اتكا و اعتماد جنبشهای اسلامی بر توده های مردم به عنوان مهمترین استراتژی موفق و پیروزمند و تكیه بر نیروی معنوی ایمان مردم به دور از سازشهای سیاسی، از مهمترین آثار و دستاوردهای نهضت دینی حضرت امام بود كه مسیر مبارزاتی جنبشهای اسلامی را روندی جدید بخشیده و به آینده موفق امیدوار ساخت. «نتیجه گیری دیگری از انقلاب اسلامی، این است كه یك نهضت اسلامی نه تنها به خودی خود با مخالفت كلیه ابرقدرتها و عمال محلی آنها روبرو می گردد؛ بلكه چنین نهضتی برای این كه اصیل باشد و شانس موفقیت داشته باشد، باید سازش ناپذیر بماند.» [5] همچنین سیره عملی و موفق حضرت امام، تامین منافع عموم مردم مسلمان و گره زدن نهضت اسلامی با توده های مردم را به عنوان یك استراتژی موفق در مسیر مبارزات ضد استعماری بازگو نمود.
«این انقلاب، نتیجه دیگری نیز در بردارد. و آن، این است كه نهضت اسلامی چنان چه با منافع و خواستهای مردمی به نحو صمیمی تلفیق یابد و یا در سطح ایدئولوژی محض محصور نگردد و چنانچه سازش ناپذیر بوده و هر گونه مشاركت در نظام موجود را رد كند، قادر خواهد بود بر كلیه رقبای غیر مذهبی سبقت جوید.» [6]
و بالاخره این كه، اسلام تولد مجدد خود را از امام خمینی دارد و او بود كه با احیای ارزشهای فراموش شده میلیونها انسان، تعجب رهبران غرب و جهانیان را برانگیخت. و دقیقا در همین راستا است كه دشمنان تاریخی انقلاب اسلامی، عاجزانه مجبور به اعتراف می شوند كه «آیه ا... خمینی الهام بخش مبارزات ضد اسرائیلی در لبنان و اراضی اشغالی است و تمامی گروههای مبارز اسلامی در مصر، فلسطین اشغالی، لبنان، اردن و سوریه را باید طرفدار امام خمینی نامید.» [7]
پیشگامان جنبش های اسلامی در گذشته، عمدتا از رابطه جدی و همه جانبه با توده های مردم محروم بوده و همین نكته، یكی از عوامل ناكامی این جنبشها را تشكیل می دهد. تاثیر عملی امام خمینی بر نهضتهای اسلامی در ارایه یك استراتژی عینی و موفق مبارزاتی بود كه بر اساس آن، علما و روشنفكران به عنوان پیشگامان جنبش اسلامی با توده های مردم تركیب می گردند. این، در حالی است كه اغلب پیشگامان نهضت اسلامی، توده های مردم را به عنوان جاهل و مسلمان ظاهری می خواندند و به همین دلیل، از حمایت توده ها نیز محروم می گردیدند. تركیب علما و توده های مردم مسلمان در ایران، قدرت ممتاز و شكست ناپذیر اسلام را پدید آورد كه رژیم حاكم را سرنگون ساخت.» [8]

خلاصه و جمع بندی

به طور كلی آثار نهضت دینی و پیروزمندانه حضرت امام در ارتباط با جنبشهای اسلامی و نهضت جهانی اسلام را در دو بخش نظری و عملی می توان تحلیل و ارزیابی كرد. خصلت جهانی بودن انقلاب اسلامی ایران و اصولی چون؛ دعوت ؛ صدور انقلاب، جبهه مستضعفین، ظلم زدایی و استكبار ستیزی و تاكید بر امت اسلامی و وحدت جهانی اسلام، مهمترین محورهایی است كه می توان رابطه تاثیر انقلاب اسلامی ایران بر نهضت اسلامی و جنبشهای اسلامی را ذیل آن طرح و وارسی نمود. از سوی دیگر، مجموعه آثار و دستاوردهای جهانی انقلاب اسلامی و نقش امام خمینی - رحمه الله - نسبت به نهضتهای اسلامی را در دو بعد كمی و كیفی می توان مورد بحث و بررسی قرار داد. از فردای پیروزی انقلاب اسلامی به رهبری امام خمینی - رحمه الله - و تحت تاثیر آن، جهان اسلام متحول شد. یكی از تجلیات این تحول را باید در تغییر كمی و كیفی جنبشهای اسلامی و رهایی بخش جست و جو كرد. از نظر كمی، شمار جنبشهای اسلامی افزایش یافت و از خاور دور تا كرانه های اقیانوس اطلس و مغرب اسلامی را در برگرفت، نمونه روشن تغییر كیفی نهضتهای اسلامی را در اظهار نظر یكی از پیشگامان نهضتهای اسلامی چنین می خوانیم:
«در نتیجه تاثیر انقلاب اسلامی تحت رهبری امام خمینی، مسلمانان سراسر جهان به یك زبان و افكار تازه سیاسی برای محاوره دست یافتند. این زبان و افكار سیاسی جدید، به كالبد فرهنگ سیاسی اسلام جان تازه ای بخشید و مسلمانان را در سراسر جهان وارد معادلات سیاسی كرد. [9] حضرت آیه ا...خامنه ای مقام معظم رهبری در خصوص تاثیر كمی انقلاب اسلامی و امام خمینی - رحمه الله - بر نهضتهای اسلامی معاصر چنین می گویند:
«امروز جوانان مسلمان در مصر، الجزایر، سودان و دیگر كشورهای شمال آفریقا، خاورمیانه و شرق آسیا به نام جمهوری اسلامی ایران و امام عظیم الشان شعار می دهند و این، در حالی است كه پیوسته صدها كتاب علیه تشیع و نظام اسلامی، در جهان انتشار می یابد و هدف از آن، خاموش كردن شعله عشق و ایمان جوانان مسلمان در سراسر جهان نسبت به ایران اسلامی است... مسلمانان در اقصی نقاط جهان از حاكمیت اسلام در سرزمین ایران امید و نشاط می گیرند و جوانان و روشنفكرانی كه به اسلام روی آورده اند، با الهام از همین كانون نورانی، در راه احساسات اسلامی خود مبارزه و فداكاری می كنند.» [10]
آنچه امروز نهضتهای اسلامی با آن روبرو است، نه ضعف بنیانهای فكری و ایدئولوژیكی است و نه فقدان تجربیات كاری و استراتژی مبارزاتی ؛ بلكه مشكل امروزه جنبشهای اسلامی، فقدان انسجام و همسویی و در نتیجه فقدان یك جهت گیری قاطع و جدی در برابر نظام سیاسی حاكم بر جهان است. بدون تردید، اندیشه های امام خمینی - رحمه الله - و راه و رسم زندگی سیاسی او می تواند جنبشهای اسلامی را در این زمینه یاری رسانده و كاستیهای موجود را رفع و یا حداقل تقلیل بخشد.

پی نوشتها:

[1] . در جست و جوی راه از كلام امام، دفتر 15، صص‏249-250.
[2] . همان، ص 250.
[3] . كلیم صدیقی، روزنامه كیهان، 10 /3/1369.
[4] . صحیفه نور، ج‏13، ص‏117.
[5] . حامد الگار، پیشین، ص 148.
[6] . همان، ص‏149.
[7] . مجله حضور، شماره‏9، ص‏297.
[8] . كلیم صدیقی، پیشین، ص 85.
[9] . كلیم صدیقی، روزنامه كیهان ،9 /3 / 1370.
[10] . حضرت آیه‏الله خامنه‏ای، روزنامه اطلاعات، 21 /6 / 1374.
- مجله علوم سياسي، ش 5

منبع: اندیشه قم
/الف