خواص و كاربرد زنجبيل

بيخ با ساقه زير زميني گياهي است كه در كتب طب سنتي با نام زنجبيل آمده است و [ديو سكوريدس] آن را به نام «زيگژيبريس»نام برده است .گياه آن را به فرانسوي Gingembreو به انگليسيGinger گويند.گياهي است از خانوادهZingiberaceae نام علمي آن Zingiber officnalis Rosc. مي باشد.

مشخصات

زنجبيل گياهي است پايا بيخ يا ساقه زير زميني ضخيم غده اي شكل ،گره دار،ناصاف ،برگهاي آن كتناوب نيزه اي ، بيضي و دراز و نوك تيز كه دمبرگ آن قسمتي از ساقه را در آغوش مي گيرد.داراي 4-3 ساقه به ارتفاع 100-20 سانتي متر شبيه ني.شاخه گلدار معمولا مستقلا از ريشه خارج مي شود و گلهايي به رنگ زرد روشن با لكه هاي قهوه اي در انتهاي آن ظاهر مي گردد.زنجبيل به حالت وحشي در هندوستان در مناطقZingi و Gingiمي رويد.در سيلان و در چين نيز انتشار دارد.در ژاپن ،در افريقاي شمالي و مكزيك و تعدادي از مناطق گرم و مرطوب دنيا نيز كشت ان معمول است.تكثير زنجبيل با كاشت قسمتي از غده زيرزميني جوانهادار آن انجام ميگيرد.
زنجبيل تجارتي غذه زير زميني اين گياه است كه از زمين خارج نموده شسته و ريشك هاي ان را قطع نموده و خوب با مالش در آب آن راتميز مي نمايند.
به طور كلي دو نوع زنجبيل در بازار عرضه مي شود: يكي خاكستري و ديگري سفيد .نوع خاكستري كه با پوست است به ضخامكت يك انگشت و عبارت است از تكمه ها متصل به هم و داراي بشره خاكستري زرد رنگ ،مغز ان سفيد است قسمت دوم يا قسم سفيد كه بدون پوست خارجي است،پهنتر و دراز تر و باريكتر از خود ريشه تقريبا سفيد وسبكتر و شكننده تر از زنجبيل خاكستري است.بوي ان كمتر ولي طعم ان تندتر است.

تركيبات شيميايي

از نظر تركيبات شيميايي در گياه زنجبيل پتاسيم اكسالات مشخص شده است.در قسمتهاي زير زميني گياه در حدود 3-1 درصد اسانس روغني فرار شامل كامفن ،فلاندرن ،زينجي برن ،سينئول ،سيترال و بورنئول مي باشد،يافت مي شود.تندي زنجبيل مربوط به وجود جين جرول و شوگائول مي باشد.
گزارش بررسي شيميايي ديگري نشان مي دهد در غده زير زميني گياه مواد زينجي برول ،جين جرول و زينجرون وجود دارد.
اسانس روغني فراز زنجبيل عمدتا شامل ترپن ،فلاندرن ،دكسترو كامفنو سسكي ترپن زينجي برن مي باشد و به علاوه زنجبيل داراي زنجرون ،تعدادي رزين،نشاسته و...است.[يونگ كن]

خواص و كاربرد

زنجبيل گرم است ،بنابراين خواص آن گرم كنندهاست و معرق.معمولا براي سرما خوردگي هاي سخت كه تمايل به قي و استفراغ در بيمار ايجاد مي شود ،تجويز مي گردد.براي التهاب سينه ،سرفه ،استسقا و اسهال كاربرد دارد زنجبيل ،ضد سم خوبي براي مواردي كه دارو هاي سمي خاصي زايد بر حد مجاز خورده باشند مانند و نظاير آن مي باشد.بو داده و سرخ شده آن تا حدي كه قسمت خارج آن سياه شود(داخل آن قهوه اي ) بريا معالجه خونريزي روده ها بكار مي رود[چونگ يائوچي].زنجبيل براي تقويت معده مفيد است.بادشكن ،محرك و مدر است.ضد سرفه و ضد قي مي باشد.مصرف آن در مواردي كه كبد عليل و ضعيف باشد و تحريك شود بايد با احتياط صورت گيرد، زيرا در اين موارد موجب بيماري برايت مي شود .بيماري برايت ناراحتي حاد و مزمن كبدي است كه معمولا با استسقا در ارتباط مي باشد و بيماري به نام پزشك انگليسي ريچارد برايت ناميده شده است.زنجبيل قاعده آور است و بي نظمي و تاخير در عادت ماهانه را رفع مي كندو معالج اسهال ساده و اسهال خوني است.در فليپين بوميان گرد ان را به جاي نمك براي چاشني استفاده مي كنند.
در قسمت فوق نامي از گياهPinllia برده شده كه توضيح مختصري درباره آن به شرح زير داده مي شود:
«گياهي است از خانواده Araceae نام علمي آن Pinellia ternataو مترادف آن Arum macrourum مي باشد.گياهي ست چيني كه در چين ،ژاپن ،كره و ساير مناطق خاور دور استعمال دارويي وسيعي دارد.از قسمت زير زميني ضخيم ان استفاده مي شود و چون سمي است فقط در استعمال خارجي مصرف مي شود.ان را خرد كرده مخلوط با سركه روي بيماري هاي پوستي حاطله از ليكن مي مالند.
ضما ساييده آن را روي تاولهاي پا ،آبسه ها و زخمها مي گذارند.در موارد نادري كه استعمال داخلي آن توصيه مي شود از پرورده آن استفاده مي شود،براي اين كار ساقه زير زميني ضخيم آن را در اواخر بهار از خاك بيرون آورده پس از تميز كردن با دود گرد آن را سفيد ميكنند و يا آن را ابتدا با زنجبيل و سپس با زاج سه ساعت مي جوشانند و پس از ساييده و به صورت گرد براي مصرف در مي آورند.از اين گرد به عنوان ضد قي و بريا رفع تهوع هاي ويار حاملگي و براي معالجه بيماري هاي مزمن كليه و التهاب كبد و لوزالمعده تجويز مي شود.»
زنجبيل طبق نظر حكماي طب سنتي از نظر خيلي گرم و خيلي خشك است و در مورد خواص آن معتقدند كه مقوي حافظه و هاضمه ،معده و كبد است است، گرفتكي هاي كبد را باز مي كند،نيروي جنسي را تقويت مي كند و بادهاي غليظ معده و روده راتحليل مي برد و خشك ميكند.ملين مزاج است و خلط آور مي باشد ،براي فلج و كرم معده ،يرقان،سختي در ترشح ادرار كه از سردي باشد،ضعف اعضا و آلات مربوط به ادرار و بول براي اسهال كه از فساد غذا باشد نافع است.
براي رفع سموم حيواني موثر است و تشنگي بلغمي را تسكين مي دهد و با نبات و كندر براي رفع زيانهاي خوردن ميوه هاي خام و هضم آنها نافع است.اگر با زرده تخم مرغ سرخ شود مسهل رطوبتهاي مفصلها و ساقها مي باشد واگر با خولنجان و پسته است از اين نظر بايد با عسل و روغن بادام خورده شود.مقدار خوراك ان به صورت گرد حداكثر 2 گرم مي باشد.
تهيه گرد زنجبيل:به مقدار مورد نظر زنجبيل را گرفته نرم كوبيده از الك داروسازي مويي رد مي كنند و به مقدار خوراك از اين گرد به مقدار 2 دسي گرم تا 2 گرم است.
شربت زنجبيل:گرد زنجبيل 1 واحد،آب جوش 16 واحد،قند به مقدار كافي.زنجبيل را در آب جوش دم مرده وصاف كنند ودو برابر مقدار صاف شده قند اضافه كنند و در حمام ماريه حل كنند.
هر 30 گرم از اين شربت محتوي 60 سانتي گرم ماده محلول در آب است.طبق اين حساب به مقدار خوراك تجويز شده ازاين شربت مي توان خورد و به هر حال بايد حداكثر مقداري باشد كه از 2 گرم زنجبيل تجاوز ننمايد.

نظري به تحقيقات جديد علمي در مورد خواص درماني زنجبيل

زنجبيل داراي خواص درماني متعددي است از جمله همان طور كه حكماي طب سنتي كهن جملگي معتقد بودند ،رنجيبل ضد قي و تهوع و آشفتگي مي باشد .محققان و دانشمندان ثابت كرده اند كه زنجبيل د مورد رفع تهوع و قي حتي در امامين (داروي شيميايي تجارتي 1د قي و حال به هم خوردگي و ضد هيستامين )موثر تر و بهتر است ،و از آشفتگي هاي ناشي از دوار و چرخيدن و حركتهاي غير ارادي و بي نظم كشتي يا هواپيما و اتومبيل جلوگيري مي نمايد.براي آزمايش آثار زنجبيل ،تعدادي از اشخاصي را كه مبتلا به موشن سيكنس هستند يعني معمولا در اثر حركات غير ارادي و بي نظم شديدا سر گيجه و دوار گرفته و آشفتگي و حالت تهوع پيدا مي كنند در يك صندلي دوار با حركات بي نظم نشانده و صندلي را حركت در آورند حركت بي نظم اين صندلي ها دراين قبيل اشخاص معمولا ايجاد آشفتگي در معده و حالت تهوع مي كند ،20 دقيقه قبل از شروع آزمايش ،محققان به هر يك از اشخاص مورد آزمايش يكي از سه نوع كپسول كاكلا يك شكل كه ماده داخل آنها نامعلوم يمباشد داده اند.در اين سه كپسول در يكي فقط ماده بي اثر پلاسبو بوده و در دومي 940 ميلي گرم ريشه زنجبيل و در سومي 100 ميلي گرم درامامين بوده است.افراد مورد آزمايش نمي دانند چه نوع دارويي خورده اند و فكر مي كنند هر سه نوع كپسول يكسان است پس از خوردن هيچ يك از افرادي كه كپسول حاوي درامين يا پلاسبو خورده بودند حتي 6 دقيقه نتوانستند در صندلي دوار دوام بياورند و دراين فاصله تهوع و اشفتگي شديد به آنها دست داد ولي نصف عده اي كه زنجبيل خورده بودند توانستند حركات بي نظم صندلي را تحمل كنند با اين آزمايش مشخص شد كه ريشه زنجبيل موثر ترين دارو براي حال به هم خوردگي و تهوع است بااين تفاوت كه خوردن درامين ايجاد سرگيجه مي كند در صورتي كه خوردن زنجبيل هيچ نوع عوارض جانبي و سرگيجه ندارد،زيرا زنجبيل در روده ها اثر مي كند بر خلاف درامامين كه در مغز اثر مي گذارد.

زنجبيل به عنوان ماده ضد انعقاد خون بسار موثر

اسريو استاوا محقق دانماركي در قسمت پزشكي موسسه دانشگاهي اودنس ،معتقد زنجبيل از نظر خاصيت ضد انعقاد خون در بررسي كه در آزمايشگاه در لوله هاي آزمايشي به عمل آمده از سير تا پياز كه هر دو از ضد انعقاد خونهاي معروف هستند نيرومند تر و موثر تر بوده است.زنجبيل حتي از سير و پياز براي جلوگيري از فعاليت سلولهاي خوني در تركيب ماده اي به نام ترومبوكسان موثر تر است.
ترومبوكسان است كه ماده اي كه روي پلاتلتهاي خون اثر مي گذارد تا به هم بچبندو به اين ترتيب اولي گام براي تشكيل لخته هاي خون آغاز مي شود.
هر قدر زنجبيل بيشتر مصرف شود اثرش بيشتر است ولي در عين حال مقدار بسيار كم زنجبيل نيز بي اثر نيست و كار ساز است.
تصادف هيجان انگيزي كه با خوردن مارمالاد رخ داد
خاصيت ضد انعقاد خون زنجبيل در جريان يك تصادفي كه براي دكتر چارلز دورسو استاد دانشكده پزشكي دانشگاه كورنل رخ داد كشف شد.تجربه دكتر دورسو خيلي شبيه تجربه اي بود كه براي دكتر هامر شميت كه خاصيت ضد انعقاد خون نوعي قارچ را كشف كرد بوده است.
دكتر دورسو هم مانند دكتر هامر شميت از پلاكتهاي سلولهاي خون خودش در انجام آزمايش به عنوان كنترل استفاده نمود.او هم يك روز در طول مدت آزمايشها باتعجب مشاهده كرد كه خونش طبق معمول منعقد نمي شود.پس از اينكه به فكر فرو رفت به خاظرش آمد كهشب قبل در يك رستوران لندن پس از شام مقدار زيادي مارمالاد عالي بسيار بامزه خورده بود، مارمالاد گريپ فرود و زنجبيل كه مقدار زيادي در حدود 15 درصد در آن زنجبيل ريخته بودند.سپس دكتر دور سو براي اطمينان از تصورش درباره دخالت زنجبيل در اين ماجرا ،مقداري زنجبيل كوبيده از سوپر ماركت خريده و در لوله هاي آزمايشگاهي كه از پلاتلتها به هيچ وجه به هم نچسبيدند و حتي پس از اينكه از باب تجربه به ميزان صد درصد ماده ديگري كه لخته شدن خون را افزايش مي دهد اضافه كرد ،مشاهده كرد كه باز هم پلاتلها بهم نچسبيدند.محققان دانشگاه كورنل ماده فعال ضد انعقاد خون در زنجبيل جين جرول مي باشد كه از نظر تركيب بسيار شبيه آسپرين است ،كه خود يكي از داروهاي ضد انعقاد خون است.محققان هندي در تحقيقات خود دريافته اند كه زنجبيل به مقدار محسوسي كلسترول خون را در موشها در دراز مدت كاهش مي دهد و حتي آثار كلسترول زايي غذاهاي پرچربي را نيز از بين مي برد.در ژاپن كه زنجبيل در سطح گسترده اي مورد بررسي قرار گرفته است،تحقيقات نشان مي دهد كه زنجبيل تازه و زنجبيل خشك هر دو مسكن درد است و از قي و آشفتگي جلو گيري مي كند و ترشح اسيد معدي را متعادل مي كند و فشار خون را كاهش مي دهد و محرك قلب است.در مطالعاتي كه دانشمندان ژاپني به منظور مقايسه خواص انواع گياهان انجام دادند ،نشان داده شده است كه زنجبيل پبيه يك دسموتاژن از تغييرات سلولي در اثر موتاسيون كه منجر به سرطان مي شود جلوگيري مي كند.

توصيه هاي عملي در مصرف زنجبیل

در موارد تهوع و آشفتگي در اثر حركت مانند حركت كشتي يا اتومبيل و...مي توان از كپسول ژلاتيني محتوي گرد زنجبيل استفاده نمود.اگر كپسول زنجبيل پيدا نشد هر كس مي تواند به آساني از كپسولهاي زلاتيني معمولي استفاده كرده و در هر كپسول 500 ميلي گرم يعني نيم گرم زنجبيل كوبيده و نرم شده بريزد و دو كپسول نيم ساعت قبل از شروع حركات يعني قبل از سوار شدن به ماشين يا كشتي و.. بخورند.يكي از كارشناسان خوردن زنجبيل به صورت گرد و در خارج از كپسول را تجويز نمي كند زيرا ممكن است ناي را بسوزاند ولي دكتر جيم دوك از كارشناسان گياهي وزارت كشاورزي آمريكا توصيه مي كند كه ممكن است نصف قاشق مربا خوري گرد زنجبيل را در چاي يا نوشابه ديگري ريخته و خورد و اضافه مي كند كه اگر ريشه تازه زنجبيل مصرف مي شود مقدار خوراك ان دو برابر نمود و براي مصرف ريشه بايد آن را پوست كند و آسياب نمود و در نوشابه اي مخلوط كرده وخورد.
منبع:www.taamasrar.com