اُخدود در قرآن
اسم (یا اسم خاص) ی که در عبارت قرآنی «أصحاب الأخدود» آمده است: «ایشان نابود شدند، مردمان گودال آتش (اصحاب الاخدود)، همان آتش مایه‌دار، آن‌گاه که آنان بالای آن نشسته بودند و خود بر آنچه بر سر مؤمنان
نویسنده: کریستین ژولین روبَن
مترجم: امیر مازیار
مترجم: امیر مازیار
اسم (یا اسم خاص) ی که در عبارت قرآنی «أصحاب الأخدود» آمده است: «ایشان نابود شدند، مردمان گودال آتش (اصحاب الاخدود)، همان آتش مایه‌دار، آن‌گاه که آنان بالای آن نشسته بودند و خود بر آنچه بر سر مؤمنان می‌آوردند، گواه بودند، و بر آنان عیبی نگرفته بودند جز اینکه به خدای ارجمند ستوده ایمان آورده بودند». (بروج: 4-9) در عین اینکه قرآن از گودالی پرآتش (کوره‌ی آتش، به نظر بلاشر) سخن می‌گوید، چرا که معانی داده شده به لفظ اخدود (جـ اخادید) «گودال، شکاف، چاله» است (برای اشاره به گویش‌های یمنی، نک. Serjeant, Ukhdūd)، محققان دریافتند که مطابق با تذکره‌های مسیحی، کسانی که اعدام شدند به داخل گودال آتش پرتاب نمی‌شدند، بلکه با شمشیر کشته می‌شدند. گذشته از اینکه متن قرآن هیچ اشاره‌ای به مکان یا زمان ندارد، در هیچ جا طرح نمی‌کند که این «مؤمنان» مسیحی بودند. در سنت اسلامی تقریباً به طور یکپارچه اصحاب اخدود با کسانی که در شکنجه و آزار در نجران (آبادی بزرگی در جنوب عربستان سعودی و هم‌مرز یمن ) در نوامبر 523 میلادی شرکت داشتند، یکی دانسته شده‌اند (درباره‌ی این حادثه و منابع آن، نک. Beaucamp et al., La persécution)، اما این یکسان‌انگاری اغلب بدون روشن ساختن این امر است که آیا منظور آنان شکنجه‌گران یهودی (به رهبری شاه زُرعه ذونُواس یوسف، که همان یوسف اَسئَر یَثئَر موجود در کتیبه‌های حِمیِری است) بوده است یا قربانیان مسیحی آنها. به نظر وَهب بن مُنَبّه (د. حدود 114؛ تیجان)، ابن حبیب (د. 245؛ مُحبَّر) یا نَشوان حِمیَری (د. 573؛ ملوک حِمَیر) ایشان شکنجه‌گرانند و از این‌رو این نویسندگان شاه یوسف را صاحب الاخدود می‌خوانند، اما دیگران تا حدودی ابهام دارند (ابن‌اسحاق، سیرة و به تبع او طبری، تاریخ؛ نشوان حمیری، شمس العلوم، ذیل خ د د و نظایر اینها).
در نتیجه‌ی این شناسایی، در سنت «اخدود» نام مکانی در آبادی نجران تفسیر شده است (بکری، معجم ما استعجم، 121/1، ذیل الاخدود؛ حسن همدانی، صفة جزیرة العرب، مشخص می‌کند که «این شهر کهن مکان اخدود است»). اما در منابع پیشا اسلامی (به خصوص کتبیه‌های جنوب عربستان، و نیز منابع خارجی نظیر تذکره‌های مسیحی مرتبط با این شکنجه به زبان‌های یونانی و سریانی) قرینه‌ای برای چنین اسم مکانی وجود ندارد؛ این ناحیه و شهر اصلی نخست در کتیبه‌ها Rgmt^m خوانده شده‌اند (RES 3943/3; Ma'īn 9/5; M 247/2؛ در عبری رَعما، در یونانی رَگما، در سِفر پیدایش، 10: 7= کتاب اول تواریخ، 1: 9 و حزقیال، 27: 22)، سپس بعد از شروع دوره‌ی مسیحی 〖Ngr〗^n (در عربی نجران) خوانده شد. دلیل خوبی برای این نظر وجود دارد که نام «اخدود» پس از اسلام و به تبع تفسیری از سوره‌ی بروج به ویرانه‌های نجران اطلاق شده است (پیشتر در قرن چهارم همدانی به آن اشاره کرده است و حتی امروزه به کار می‌رود، نک. Philby, Arabian highlands).
ملاحظاتی دیگر عمده‌ی محققان معاصر را به تردید در یکی انگاشتن اصحاب اخدود با شکنجه‌گران یا قربانیان آزار نجران واداشته است. در عین اینکه قرآن از گودالی پرآتش (کوره‌ی آتش، به نظر بلاشر) سخن می‌گوید، چرا که معانی داده شده به لفظ اخدود (جـ اخادید) «گودال، شکاف، چاله» است (برای اشاره به گویش‌های یمنی، نک. Serjeant, Ukhdūd)، محققان دریافتند که مطابق با تذکره‌های مسیحی، کسانی که اعدام شدند به داخل گودال آتش پرتاب نمی‌شدند، بلکه با شمشیر کشته می‌شدند. گذشته از اینکه متن قرآن هیچ اشاره‌ای به مکان یا زمان ندارد، در هیچ جا طرح نمی‌کند که این «مؤمنان» مسیحی بودند.
در نظر طبری (د. 310) و به پیروی از او در نظر برخی از اسلام شناسان و اخیرترین آنها رژی بلاشر، قرآن به «گودالی پرآتش» اشاره می‌کند (دانیال، 3: 6، 11، 15، 17، 20، 21، 23، 26) که سه مرد جوان در آن افکنده شدند. دیگر محققان نظیر رودی پارِت، به تبع هوبرت گریمه و یوزف هورویتس، تفسیری معادشناختی را ترجیح می‌دهند: اصحاب اخدود گناهکارانی‌اند که به سبب جنایات علیه مؤمنان در روز قیامت در [آتش] دوزخ افکنده می‌شوند، اگرچه استفاده از واژه‌ی «گودال» برای توصیف دوزخ بسیار نامعمول است.
این ایراد اخیر به تبع انتشار متون قمرانی از میان رفته است. در این متون همیشه به Sheol با عبارت عبری شَحَت، به معنی گودال، اشاره می‌شود. مارک فیلوننکو، که بر این نکته تأکید کرده است، به همین سان به عبارت بنی هشحت، به معنی پسران گودال، و نشی هشحت، به معنی مردان گودال، برای دلالت بر بدکاران، نفرین شدگان یا کسانی که در روز قیامت در عذابند اشاره می‌کند. عبارت قرآنی «اصحاب الاخدود» می‌تواند معادل دقیق این عبارت در متون قمرانی باشد.
منابع تحقیق:
خواننده گرامی! منابع مقاله را در نسخه ی چاپی ملاحظه فرمایید.
منبع مقاله :
مک اولیف، جین دَمن؛ (1392)، دائرةالمعارف قرآن (جلد اول آ-ب)، ترجمه‌ی حسین خندق‌آبادی و دیگران، تهران: انتشارات حکمت، چاپ اول.
در نتیجه‌ی این شناسایی، در سنت «اخدود» نام مکانی در آبادی نجران تفسیر شده است (بکری، معجم ما استعجم، 121/1، ذیل الاخدود؛ حسن همدانی، صفة جزیرة العرب، مشخص می‌کند که «این شهر کهن مکان اخدود است»). اما در منابع پیشا اسلامی (به خصوص کتبیه‌های جنوب عربستان، و نیز منابع خارجی نظیر تذکره‌های مسیحی مرتبط با این شکنجه به زبان‌های یونانی و سریانی) قرینه‌ای برای چنین اسم مکانی وجود ندارد؛ این ناحیه و شهر اصلی نخست در کتیبه‌ها Rgmt^m خوانده شده‌اند (RES 3943/3; Ma'īn 9/5; M 247/2؛ در عبری رَعما، در یونانی رَگما، در سِفر پیدایش، 10: 7= کتاب اول تواریخ، 1: 9 و حزقیال، 27: 22)، سپس بعد از شروع دوره‌ی مسیحی 〖Ngr〗^n (در عربی نجران) خوانده شد. دلیل خوبی برای این نظر وجود دارد که نام «اخدود» پس از اسلام و به تبع تفسیری از سوره‌ی بروج به ویرانه‌های نجران اطلاق شده است (پیشتر در قرن چهارم همدانی به آن اشاره کرده است و حتی امروزه به کار می‌رود، نک. Philby, Arabian highlands).
ملاحظاتی دیگر عمده‌ی محققان معاصر را به تردید در یکی انگاشتن اصحاب اخدود با شکنجه‌گران یا قربانیان آزار نجران واداشته است. در عین اینکه قرآن از گودالی پرآتش (کوره‌ی آتش، به نظر بلاشر) سخن می‌گوید، چرا که معانی داده شده به لفظ اخدود (جـ اخادید) «گودال، شکاف، چاله» است (برای اشاره به گویش‌های یمنی، نک. Serjeant, Ukhdūd)، محققان دریافتند که مطابق با تذکره‌های مسیحی، کسانی که اعدام شدند به داخل گودال آتش پرتاب نمی‌شدند، بلکه با شمشیر کشته می‌شدند. گذشته از اینکه متن قرآن هیچ اشاره‌ای به مکان یا زمان ندارد، در هیچ جا طرح نمی‌کند که این «مؤمنان» مسیحی بودند.
در نظر طبری (د. 310) و به پیروی از او در نظر برخی از اسلام شناسان و اخیرترین آنها رژی بلاشر، قرآن به «گودالی پرآتش» اشاره می‌کند (دانیال، 3: 6، 11، 15، 17، 20، 21، 23، 26) که سه مرد جوان در آن افکنده شدند. دیگر محققان نظیر رودی پارِت، به تبع هوبرت گریمه و یوزف هورویتس، تفسیری معادشناختی را ترجیح می‌دهند: اصحاب اخدود گناهکارانی‌اند که به سبب جنایات علیه مؤمنان در روز قیامت در [آتش] دوزخ افکنده می‌شوند، اگرچه استفاده از واژه‌ی «گودال» برای توصیف دوزخ بسیار نامعمول است.
این ایراد اخیر به تبع انتشار متون قمرانی از میان رفته است. در این متون همیشه به Sheol با عبارت عبری شَحَت، به معنی گودال، اشاره می‌شود. مارک فیلوننکو، که بر این نکته تأکید کرده است، به همین سان به عبارت بنی هشحت، به معنی پسران گودال، و نشی هشحت، به معنی مردان گودال، برای دلالت بر بدکاران، نفرین شدگان یا کسانی که در روز قیامت در عذابند اشاره می‌کند. عبارت قرآنی «اصحاب الاخدود» می‌تواند معادل دقیق این عبارت در متون قمرانی باشد.
منابع تحقیق:
خواننده گرامی! منابع مقاله را در نسخه ی چاپی ملاحظه فرمایید.
منبع مقاله :
مک اولیف، جین دَمن؛ (1392)، دائرةالمعارف قرآن (جلد اول آ-ب)، ترجمه‌ی حسین خندق‌آبادی و دیگران، تهران: انتشارات حکمت، چاپ اول.
مقالات مرتبط
تازه های مقالات
ارسال نظر
در ارسال نظر شما خطایی رخ داده است
کاربر گرامی، ضمن تشکر از شما نظر شما با موفقیت ثبت گردید. و پس از تائید در فهرست نظرات نمایش داده می شود
نام :
ایمیل :
نظرات کاربران
{{Fullname}} {{Creationdate}}
{{Body}}