زمينه ‏سازى دوره غيبت

نويسنده:مركز تحقيقات سپاه پاسداران انقلاب اسلامى
با توجه به آگاهى و شناختى كه پيشواى دهم عليه السلام از اوضاع و احوال دوران خود و همچنين دوران فرزندش امام عسگرى عليه السلام داشت و مى‏ديد روز به روز جو فشار و اختناق، شديدتر و حساسيت دستگاه خلافت نسبت ‏به امامان شيعه بيشتر مى‏گردد و همين امر در آينده نزديك تاريخ امامت را در آستانه تحولى جديد و بى‏سابقه - يعنى غيبت امام(علیه السلام) از انظار - قرار مى‏دهد، يكى از محورهاى كارى خود را آماده ساختن اذهان شيعيان نسبت ‏به غيبت نوه بزرگوارش حضرت مهدى(علیه السلام) قرار داد.
فعاليتهاى امام(علیه السلام) در اين زمينه در شعاعى محدود و با نهايت دقت و احتياج صورت مى‏گرفت و سعى حضرت بر اين بود كه هيچ مشخصه‏اى از حضرت مهدى(علیه السلام) - حتى نام او - براى مردم بازگو نشود تا مبادا به گوش حكمرانان عباسى برسد. اينك چند نمونه بيانگر اين موضع:
در روايت مفصلى عبد العظيم حسنى‏» عقايد خود را بر امام هادى(علیه السلام) عرضه كرد. در بخش امامت، يكايك امامان را نام برد و چون به امام هادى(علیه السلام) رسيد درنگ كرد. امام(علیه السلام) سخن او را پى‏گرفت و فرمودند:
«پس از من حسن است، پس مردم با جانشين او چگونه خواهند بود؟»عبدالعظيم پرسيد: چگونه سرورم!؟ فرمودند:
«زيرا او ديده نمى‏شود و جايز هم نيست نام او برده شود تا زمانى كه قيام كند و زمين را پر از عدل و داد نمايد همان سان كه از ظلم و جور پر شده است. » (1)
«شيعيان پس از درگذشت امام جواد(علیه السلام) به امام هادى(علیه السلام) نوشتند و از جانشينى آن حضرت پرسيدند. امام(علیه السلام) در پاسخ نوشت: «امر امامت تا مادامى كه من زنده‏ ام با من است و پس از من با جانشينى كه تعيين مى‏كنم. پس چه خواهد بود براى شما نسبت‏به «خلف‏» بعد از «خلف؟» (2)
«على بن مهزيار» مى‏گويد: «به ابو الحسن عسكرى نوشتم و از آن حضرت از «فرج‏» پرسيدم. در پاسخ نوشت: «زمانى كه صاحب الامر شما از سرزمين ستمگران غيبت كرد منتظر «فرج‏» باشيد. » (3)
«ايوب بن نوح‏» از امام هادى(علیه السلام) نقل مى‏كند كه آن حضرت فرمودند:
«زمانى كه پيشواى شما از ميان شما برداشته شود از زير پاى خود منتظر «فرج‏» باشيد. » (4)
در اين روايات، امام هادى(علیه السلام) به طور كلى و سربسته به موضوع غيبت امام زمان(علیه السلام) اشاره نموده اذهان ياران خود را براى رويارو شدن با اين دوران آماده كرد.

پي نوشت :
(1)اعلام الورى، ص 409 - 410 و كمال الدين، ج 2، ص 380.
(2)همان مدرك، ص 411 و 382.
(3) كمال الدين، ج 2، ص 380.
(4) الكافى، ج 1، ص 341. متن گفتار امام(علیه السلام) چنين است: «اذا رفع علمكم من بين اظهركم فتوقعوا الفرج من تحت اقدامكم. «علمكم‏» احتمال دارد به تحريك يعنى «علمكم‏» باشد و مقصود كسى است كه آگاه و مطلع از راه حق است و شما را هدايت ‏بدان راه مى‏كند. و احتمال دارد به كسر عين «علمكم‏» باشد يعنى صاحب و دارنده دانش شما، و انتظار فرج از زير گامها، كنايه از نزديك بودن آن و امكان دسترسى به آن است، چه آنكه آن چيزى كه زير پاى انسان است نزديكترين چيزها به انسان مى‏باشد و با برداشتن گام از روى آن مى‏توان به آن دست‏ يافت. «ر. ك. مرآة العقول، ج 4، ص 56». در معناى روايت احتمالهاى ديگرى نيز داده شده است. براى آگاهى بيشتر به منبع ياد شده رجوع كنيد.


منبع: تحليلى از تاريخ دوران دهمين خورشيد امامت