ولادیمیر لوکونین

نویسنده: شاهین آریا منش
ولادیمیر لوکونین (ولودیا) در 21 ژانویه 1932 ترسایی در شهر لنین‌گراد روسیه زاده شد. مادرش یک پزشک و پدرش یکی از نظامیان نامدار ارتش سرخ شوروی پیشین بود. در پایان سال 1941 ترسایی در جنگ جهانی دوم، او به همراه مادر و برادر کوچکش به سمرقند رفت و سپس در سال 1944 به لنینگراد بازگشت. شاید زندگی او در فرارود (آسیای میانه) انگیزه‌ای شد که در سال 1950 به دانشکده‌‌ی خاوری دانشگاه ایالتی لنین‌گراد وارد شود. لوکونین پس از دانش‌آموختگی در سال 1955/56، به مطالعات کارشناسی ارشد خود در بخش خاوری گنجینه‌ی آرمیتاژ پرداخت. از سال 1951 تا سال 1963 هر سال در کاوش‌های باستان‌شناسی در محوطه‌های «سرکل» پیرامون رودخانه‌ی دون، در «پنج کنت»، «کاراتپه» و دیگر محوطه‌ها در فرارود شرکت می‌کرد. وی در سال 1957 کارمند بخش خاوری گنجینه‌ی آرمیتاژ شد و در سال 1964 زمانی که تنها 32 سال از زندگی وی می‌گذشت، به فرنشینی بخش خاوری گنجینه‌ی آرمیتاژ برگزیده شد وتا پایان زندگی در همان سِمَت به کار پرداخت. روزگار ساسانی از روزگارانی بود که لوکونین دلبستگی ویژه‌ای به آن داشت. وی در سال 1961 دکترای خود را با پایان‌نامه‌ی «ایران در سده‌ی سوم و چهارم، برپایی دولت ساسانی و آثار هنر رسمی ایران» (1) در روسیه دریافت کرد. لوکونین چند کتاب نیز به زبان‌های باختری نوشته بود که «ایران بخش دوم، از سلوکی‌ها تا ساسانیان» در نیویورک و لندن به چاپ رسید؛ که سپس‌تر این کتاب به فرانسوی، آلمانی و اسپانیایی برگردانده شد. در سال 1972 درجه‌ی دکترایش را با پایان‌نامه‌ی «برخی از مسائل تاریخ و فرهنگ ایران در اوایل روزگار ساسانی» (2) دریافت کرد. بخشی از پژوهش‌های لوکونین درباره‌ی روزگار اشکانی است.
لوکونین چهارده کتاب به چاپ رساند که برخی از آن‌ها را با همکاری دیگر نویسندگان نوشته بود که شماری از این کتاب‌ها پس از مرگ وی به چاپ رسید. لوکونین چند کتاب نیز به زبان‌های باختری نوشته بود که «ایران بخش دوم، از سلوکی‌ها تا ساسانیان» (3) در نیویورک و لندن به چاپ رسید؛ که سپس‌تر این کتاب به فرانسوی، آلمانی و اسپانیایی برگردانده شد. وی کتاب هنر ایران (4) را با همکاری آ. ایوانف در سال 1987 به چاپ رسانده و کتاب «فرهنگ و نهادهای اجتماعی در ایران باستان» (5) را با همکاری داندامایف در سال 1989 به چاپ رساند.
برخی از آثار لوکونین که در روسیه به چاپ رسید از این قرار است: ایران زیر فرمانروایی ساسانیان: مقاله‌هایی در تاریخ و فرهنگ (6) که در سال 1961 چاپ شد. گوهرهای ساسانی (7) که با همکاری آ. جی. بوریسف در سال 1963 به چاپ رسید. فرهنگ ایران ساسانی: ایران در سده‌ی سوم و پنجم (8) که شادروان عنایت‌الله رضا در سال 1971 آن را به فارسی برگرداند. لوکونین که یکی از دانشمندان برجسته‌ی روسیه در زمینه‌ی تاریخ، فرهنگ و هنر ایران باستان از نخستین روزگاران تا پایان روزگار ساسانی و همچنین تاریخ کوشانی بود، سرانجام در 52 سالگی در 10 سپتامبر 1984 درگذشت. لوکونین مطالعات بسیار ارزنده‌ای در زمینه‌های گوناگون فرهنگ ایران باستان انجام داده است. وی پژوهش‌هایی بر روی اشیاء گنجینه‌ی آرمیتاژ که درباره‌ی فرهنگ ایرانی بود انجام داد که می‌توان به درهم‌های نقره‌ای ایران مربوط به سده‌ی سوم ترسایی و برخی از اشیاء فلزی حکاکی شده‌ی آغاز روزگار ساسانی اشاره کرد. وی همچنین سیاهه‌ای از سکه‌های اردشیر نخست، پادشاه ساسانی را به پیوست کتاب ایران در آغاز روزگار ساسانی (9) در سال 1961 به چاپ رساند. این دانشمند برجسته‌ی روسی در سال 1979 با آ. رجبعلی پژوهش‌هایی بر روی 159 سکه که از «چوهور کبلا» (10) به دست آمده بود و هم اکنون در گنجینه‌ی تاریخ آذربایجان نگهداری می‌شود، انجام داد. وی همچنین با آ. ایوانف و ل. سمه سوا بر روی نمونه‌های گوناگونی از هنر طلا و جواهر ایران که در گنجینه‌ی تاریخ آذربایجان نگهداری می‌‌شود، انجام داد. وی همچنین با آ. ایوانف و ل. سمه‌سوا بر روی نمونه‌های گوناگونی از هنر طلا و جواهر ایران که در گنجینه‌ی آرمیتاژ نگهداری می‌شد، پژوهشی انجام داد و آن را در سال 1984 به چاپ رساند.
لوکونین در همایش‌های گوناگون جهانی همباز شد و سخنرانی‌هایی در ایالات متحده‌ی آمریکا (گنجینه‌ی هنر متروپولیتن در نیویورک)، بلژیک (دانشگاه گنت) و نیز در دانشگاه‌های لنین‌گراد، ایروان، تفلیس، باکون و تاشکند انجام داد. او هموند گروه تحریریه‌ی مجلات Epigrafika Vostoka در روسیه، lranica Antiqua و هموند مؤسسه‌ی باستان‌شناسی آلمان بود.
لوکونین که یکی از دانشمندان برجسته‌ی روسیه در زمینه‌ی تاریخ، فرهنگ و هنر ایران باستان از نخستین روزگاران تا پایان روزگار ساسانی و همچنین تاریخ کوشانی بود، سرانجام در 52 سالگی در 10 سپتامبر 1984 درگذشت. (11)

نمایش پی نوشت ها:
1. lran in the 3rd-4th Centuries. Formation of the Sasanian State and Artifacts of the Official Art.
2. Early Sasanian lran. Some Problems of History and Culture.
3. Persia ll. From the Seleucids to the Sassanids.
4. Persian Art.
5. The Culture and Social lnstitutions of Anceint lran.
6. lran v epokhu pervykh Sassanidov: ocherki po istorii kul'tury.
7. Sasanidskie gemmy.
8. Kul'tura sasanidskogo lrana. lran v lll-V vv.
9. lran v epokhu pervykh Sasanidov.
10. Chohur Kabala.
11. زندگی نامه‌ی ولادیمیر لوکونین برگرفته از پایگاه اینترنتی http://www.iranica.com/articles/lukonin v- است. (تاریخ بازدید: 1390/5/8).

منبع مقاله :
ماهنامه کتاب ماه تاریخ و جغرافیا، شماره 180