جامعه مدنی چیست؟

چکیده:
محتوای اجتماعی طبقه حاکم، حکومت و دولت و همچنین محتوای اجتماعی و بافت نهادهای اجتماعی و موضوع مبارزات و تنشها در جامعه مدنی در یک جامعه مستعمراتی با آنچه در چارچوب شیوه های چهارگانه تولید ذکر شده، در فوق و صورت بندیهای اجتماعی آنها تحت عنوان جامعه مدنی جریان داشته یا دارد نیز متفاوت است.
 
تعداد کلمات: 1499 کلمه / تخمین زمان مطالعه: 7 دقیقه

 نویسنده: شاپور رواسانی

 در بررسی محتوای اجتماعی جامعه مدنی در یک جامعه مستعمراتی نخست باید بر این نکته تکیه نمود که شیوه تولید مستعمراتی و صورت بندی اجتماعی جامعه مستعمراتی با جوامعی که در آنها شیوه های تولید برده داری، فئودالیسم، سرمایه داری و آنچه به نام سوسیالیسم در پاره ای از کشورها به مرحله اجرا درآمده و شیوه تولید مسلط بوده و هست دارای تفاوتهای اساسی است.
 
بدین سبب محتوای اجتماعی طبقه حاکم، حکومت و دولت و همچنین محتوای اجتماعی و بافت نهادهای اجتماعی و موضوع مبارزات و تنشها در جامعه مدنی در یک جامعه مستعمراتی با آنچه در چارچوب شیوه های چهارگانه تولید ذکر شده، در فوق و صورت بندیهای اجتماعی آنها تحت عنوان جامعه مدنی جریان داشته یا دارد نیز متفاوت است.
 
شیوه تولید مستعمراتی، صورت بندی اجتماعی در جوامع مستعمراتی، چگونگی تشکیل و رشد طبقه وابسته به استعمار، حکومت و دولت وابسته به استعمار در این سرزمینها قبلا مورد بررسی قرار گرفته است.
 
نوشته حاضر کوششی است برای بررسی محتوای اجتماعی جامعه مدنی به معنای فضای اجتماعی خارج از سلطه حکومت و دولت وابسته به استعمار و استعمار سرمایه داری در یک جامعه مستعمراتی در چنین بررسی ضروری است گذشته از مسائل و نکات مربوط به شیوه تولید، ساختار اقتصادی و ترکیب طبقات ، با قبول وحدت اقتصاد و فرهنگ و آثار متقابل آنها بر یکدیگر، به مسئله فرهنگ و اعتقادات دینی و مذهبی در یک جامعه مستعمراتی توجه نمود. برای جلوگیری از هر نوع تعمیم بی مورد، باید به این امر نیز توجه کرد که عوامل فرهنگی و معتقدات دینی و مذهبی مردم در همه مستعمرات و حتی در درون یک جامعه مستعمراتی یکسان نیست و فرهنگ استعماری برای نفوذ و سلطه بر این جوامع همه جا چه از نظر محتوا و چه شکل شیوه های یکسان به کار نبرده است.
 
بنابر این، در بررسی محتوای اجتماعی جامعه مدنی در یک جامعه مستعمراتی باید مانند بررسی ساختار سیاسی اقتصادی و طبقاتی آن مشخصات فرهنگی دینی هر جامعه معین مستعمراتی و گروههای سازنده آن در دوره معین تاریخی مورد بررسی قرار گیرد.
با وقوف به این محدودیتها و مشکلات در نوشته حاضر فقط به ترسیم خطوط کلی و بررسی کلیات مشترک جامعه مدنی در مستعمرات که می تواند راهنمای بررسیهای دقیق و مستند در مورد هر جامعه مستعمراتی معین گردد بسنده می شود:
1. بر خلاف آنچه از جانب بسیاری از نظریه پردازان اجتماعی پیش بینی می شد، بر اثر توسعه سرمایه داری استعماری در جهان در مستعمرات، طبقه پرولتاریای صنعتی (مانند اروپا، ژاپن و ایالات متحده امریکا) به وجود نیامد و رشد نیافت؛ بلکه به جای آن، فقر عمومی، فقر عامه مردم، فقری که فرع و نتیجه شیوه تولید استعماری در این سرزمینهاست توسعه یافت (Pauperism).
 
٢. در جوامع مستعمراتی به علت سلطه مشترک استعمار سرمایه داری و طبقه حاکم محلی، در قالب طبقه حاکم، حکومت و دولت وابسته به استعمار و امتزاج و ترکیب منافع آنها در غارت مشترک اقتصادی، و سلطه سیاسی در زمینه فرهنگی نیز وحدت موضوعی و اصولی میان فرهنگ استعماری و فرهنگ طبقه حاکم به وجود آمد.