بلز پاسکال
 
چکیده:
به نظر بلز پاسکال کلیسای کاتولیک از نظر اخلاقی تسامح پیشه کرده بود و از تعلیم آوگوستین در مورد فیض فاصله گرفته بود. خود وی، آثار آوگوستین را به دقت مورد مطالعه قرار داد و کتابی در مورد او نوشت که آوگوستین نام داشت و تفسیر مبسوط آثار وی بود
 
تعداد کلمات: 1155 کلمه / تخمین زمان مطالعه: 5 دقیقه
 
نویسنده: تونی لِین  
ترجمه: روبرت آسریان

بلز پاسکال در سال ۱۶۲۳ درکلرمونت - فراند ۲ فرانسه چشم به جهان گشود. هنگامی که سه سال داشت، مادرش چشم از جهان فروبست و او و دو خواهرش تحت تعلیم و تربیت پدرشان قرار گرفتند. پاسکال در یادگیری و بخصوص در زمینه یادگیری ریاضیات نبوغ چشمگیری داشت. وی نخستین ماشین حساب را طراحی کرد و ساخت، زمینه ساخت فشارسنج هوا را به وجود آورد و سنگ بنای نظریه احتمالات را گذاشت.
 
در سال ۱۶۴۶ پاسکال به جرگه یانسنیستها پیوست. یانسنیسم جنبشی بود که در قرن هفدهم در بطن کلیسای کاتولیک به وجود آمد و خصوصا در فرانسه باعث پدید آمدن مباحثات و مناظرات بسیاری گشت. کورنلیوس یانسن ۴ اسقف کاتولیک شهر ایپرسه بود.
 
به نظر او کلیسای کاتولیک از نظر اخلاقی تسامح پیشه کرده بود و از تعلیم آوگوستین در مورد فیض فاصله گرفته بود. خود وی، آثار آوگوستین را به دقت مورد مطالعه قرار داد و کتابی در مورد او نوشت که آوگوستین نام داشت و تفسیر مبسوط آثار وی بود، اما از روی حزم و احتیاط ترتیبی داد که این اثر بعد از مرگ وی، یعنی پس از سال ۱۶۴۰ انتشار یابد. این اثر با مخالفت یسوعیها رو به رو شد؛ زیرا آنان با آراء آوگوستین مخالف بودند. این مخالفتها باعث شد تا پاپ و قت، پنج اصل را که از کتاب آوگوستین نتیجه گرفته شده بود، محکوم کند. اما این اقدام پاپ به مناقشات پدید آمده پایان نبخشید. یانسنیست ها در واکنش به اقدام پاپ اعلام کردند که پنج اصل محکوم شده اصولی بدعت آمیز هستند، در عین حال، اعلام کردند که یانسن خود هرگز چنین مطالبی را تعلیم نداده است. در طول زندگی پاسکال مبارزه سختی بین یسوعی ها و یانسنیستها جریان داشت که در این مبارزه یانسنیستها برای ادامه بقای خود مبارزه می کردند.

  بیشتر بخوانید :   پدران کاپادوکیایی کلیسا

خانواده پاسکال بر اثر آشنایی با یانسنیست ها به ایمان مذهبی عمیق تری دست یافتند. خود پاسکال تحقیقات علمی خود را ادامه داد. در سال ۱۶۵۱ پدر وی درگذشت و یکی از خواهرانش وارد دیر پورت رویال شد که مرکز یانسنیسم محسوب می شد. پاسکال با راهبه شدن خواهرش مخالفت می ورزید، اما در این زمان، برای بار دوم دگرگونی مذهبی دیگری را تجربه کرد که از تجربه نخستش بسیار عمیق تر بود. وی این واقعه را بر تکه ای پوست آهو نوشت که آن را تا آخر عمر با خودش حمل می کرد.
 
پس از این دگرگونی عمیق روحانی، پیوند پاسکال با پورت رویال مستحکم تر شد. سال ۱۶۵۵ سالی بحرانی برای فرقه یانسنیسم بود. در این سال آنتون آرنو ۴ رهبر فرقه به جهت دیدگاه هایش در سوربنه تحت محاکمه قرار گرفت. پاسکال در دفاع از او مطالبی نگاشت که تحت عنوان نامه های ولایتی که فاقد امضا بودند، منتشر شدند. این نامه ها از شاهکارهای هزل محسوب می شوند که خطاب به یسوعی ها بودند. نویسنده ناشناس نامه های خود را فردی معرفی میکند که از دیدن وقایع اطرافش مبهوت شده و افکارش را برای یک هم ولایتی به نگارش در می آورد. پاسکال در این نامه ها، استدلال میکند که آموزه یانسنیست ها در مورد فیض، آنگونه که به آنان تهمت زده می شود همان آموزۂ کالون نیست، بلکه آموزه آوگوستین و عالمان الهی فرقه دومینیکن است. وی همچنین در این نامه ها آموزه «آیین احتمالی» یسوعیها را مورد استهزاء قرار می دهد که آنان با تکیه بر آن، معیارهای اخلاقی نازل را می پذیرفتند. این آموزه به طور خلاصه بیان می کند که هرگاه در مورد مسائل اخلاقی بین عالمان الهی که به بحث در امور اخلاقی می پردازند اختلاف نظر وجود داشته باشد، باید نظری را پذیرفت که به مذاق گناهکاران خوشتر بیاید. بنابراین، اگر یک مرجع معتبر روحانی (مثلا یک یسوعی) عملی را گناه نداند، حتی اگر همه صاحب نظران دیگر متفق القول باشند که این عمل گناه است، نباید آن را گناه دانست و یک روحانی، اجازه ندارد نگرشی سخت گیرانه را در مورد این عمل به اشخاص توبه کار تحمیل نماید. این آموزه در اساس بدین علت به وجود آمده بود تا روحانیون سخت گیر که اعتراف اشخاص گناهکار را می شنیدند و بر اساس اقتداری که به آنان داده شده بود، از آمرزش گناهان سر باز می زدند، اشخاص توبه کار را تحت فشار نگذارند. اما یسوعی ها از این آموزه به عنوان نازل ترین ملاکی که برای تعریف گناه می توان به کار گرفت، استفاده میکردند و بر اساس این آموزه، طرفداری از یک عمل از سوی یک مرجع معتبر روحانی، هرچقدر هم سخت گیرانه می بود، دیگر گناه محسوب نمی شد.
 به نظر او کلیسای کاتولیک از نظر اخلاقی تسامح پیشه کرده بود و از تعلیم آوگوستین در مورد فیض فاصله گرفته بود. خود وی، آثار آوگوستین را به دقت مورد مطالعه قرار داد و کتابی در مورد او نوشت که آوگوستین نام داشت و تفسیر مبسوط آثار وی بود، اما از روی حزم و احتیاط ترتیبی داد که این اثر بعد از مرگ وی، یعنی پس از سال ۱۶۴۰ انتشار یابد. این اثر با مخالفت یسوعیها رو به رو شد؛ زیرا آنان با آراء آوگوستین مخالف بودند. این مخالفتها باعث شد تا پاپ و قت، پنج اصل را که از کتاب آوگوستین نتیجه گرفته شده بود، محکوم کند. اما این اقدام پاپ به مناقشات پدید آمده پایان نبخشید. یانسنیست ها در واکنش به اقدام پاپ اعلام کردند که پنج اصل محکوم شده اصولی بدعت آمیز هستند،
من می گویم: «پدر، مطمئنا از عالمان الهی شما (یسوعیها) نفع زیادی عاید ما می گردد. می دانید چرا؟ هنگامی که دو نفر یک عمل را انجام می دهند، فردی که از آموزه آنان آگاه است، شخصی بی گناه و کسی که از آموزه آنان ناآگاه است، شخصی گناهکار محسوب می شود. پس این آموزه، هم به انسانها تعلیم می دهد و هم ایشان را عادل می گرداند. به گفته پولس رسول، آموزۂ الهی باعث می شود تا انسانها خطا کار شوند و این آموزه باعث می شود تا همه انسانها بی گناه شوند. پدر، من از شما استدعا می کنم آنچه را در مورد این آموزه می دانید به من بگویید. من دست از سر شما برنمی دارم تا شما اصول مهمی را که توسط سفسطه گران شما به وجود آمده، به من بگویید. (نامه های ولایتی، ۶ )

مهم ترین اثر پاسکال کتاب اندیشه ها است. این کتاب از مجموعه یادداشتهایی تشکیل شده که اغلب پاسکال آنها را بر تکه ای کاغذ می نوشت. این یادداشتها مادة خام کتابی بودند که پاسکال قصد داشت تحت عنوان دفاعیه ای از دین مسیحی آن را منتشر سازد. این کتاب شکاکان و خردگرایان را مخاطب قرار می داد. این تلاش پاسکال، نخستین تلاش در عصر حاضر برای تدوین دفاعیه های مسیحی بود. اما در سال ۱۶۵۸ پاسکال دچار بیماری و ضعف جسمانی شد و در سال ۱۶۶۲ در حالی که سن زیادی نداشت، چشم از جهان فروبست. یکی از براهین مشهور وی، در این کتاب برهان شرط بندی است. آیا خدا وجود دارد یا خیر؟ آیا چیزی به نام حیرت جاودانی وجود دارد؟ عقل نمی تواند تصمیم قاطعی در این مورد بگیرد، ولی ما به هر حال باید نحوه زندگی خود را انتخاب کنیم. اما ما در برابر چه انتخاب هایی قرار داریم؟ ما در مورد حیات کوتاه دنیوی مان شرط بندی می کنیم. اگر در شرط بندی پیروز شویم، نتیجه کار، ابدیتی مشحون از شادمانی خواهد بود. از طرفی، حتی اگر شرط بندی را ببازیم (در صورتی که خدایی وجود نداشته باشد)، آنچه را در این زندگی از دست داده ایم صفات زشت و ناپسند است و در مقابل، صاحب شخصیتی سالم و نیکو بوده ایم. برای یک قمارباز محتاط تنها یک انتخاب معقول وجود دارد. فرد شکاک نیز حداقل باید دعاوی مسیحیت را به شکلی جدی مورد بررسی قرار دهد. پاسکال برای فلسفه و عقل فقط نقشی محدود قائل بود.
 
منبع:
تاریخ تفکر مسیحی، تونی لِین، ترجمه روبرت آسریان، چاپ پنجم، فروزان روز، طهران (1396)

  بیشتر بخوانید :
  چنگ روح القدس
  پدر تاریخ کلیسا
  فلسفه‌ی افلاطون برای مردم عامی