میانه شرقی‌ترین شهر در بین مراکز شهرستان‌های استان آذربایجان شرقی و مرکز اداری شهرستان میانه است. این شهر در جنوب‌شرق استان قرار دارد و به واسطه اینکه سال‌ها تنها راه ارتباطی منطقه آذربایجان به بدنه اصلی کشور از طریق دره قافلانکوه بوده، به عنوان دروازه آذربایجان شناخته می‌شود.


۱. پل شهرچای

پل شهرچای میانه در ۱۲ کیلومتری جنوب شهر میانه در نزدیکی قریه تازه کنده بر روی رودخانه شهرچای که یکی از شعبات قزل اوزن می‌باشد قرار گرفته است. قدمت پل بر طبق متون و مأخذ سفرنامه‌ها به دوره صفویه می‌رسد که در سالیان متوالی مکرراً مورد تعمیر قرار گرفته است.

این پل به طول ۲۶۰ متر و عرض ۹.۷ متر دارای ۲۳ چشمه با طاقی جناغی بود که به علت ویران شدن دو چشمه بر اثر سیل یک طاق مسطح بتونی ناموزون بجای آن احداث کرده اند. عرض چشمه‌ها هر کدام ۷۰.۶ و ارتفاع پل در حدود ۲۵.۵ متر می‌باشد. بر روی پایه‌ها که دارای آب بر‌های مثلثی شکلی می‌باشند فاصله بین طاق‌ها بصورت صندوقه می‌باشد و روزنه‌های بیضی شکل که در طرفین صندوقه‌ها ساخته شده کار تهویه هوای داخل را به عهده دارند. در طرفین ورودی‌های گذرگاه پل در گذشته میلهائی با ارتفاع ۵.۱ متر و سرستون‌های چهار گوش مطبق تعبیه شده بود که عابران را به تنها راه مطمئن معبر هدایت می‌کرده است.

جان پناه‌های پل را به ارتفاع ۷۰ سانتیمتر با گچ و آجر ساخته اند. مصالح غالب در بنا آجر است و فقط در پایه‌ها سنگ سفید به صورت مکعب تراش دار بکار رفته و در طاق مسطح دو چشمه نیز از بتون مسلح استفاده شده است. آخرین تعمیر پل بنا به کتیبه منصوب بر پیشانی یکی از طاق ها، در دوره ولایتعهدی عباس میرزا در آذربایجان انجام گرفته است.


۲. شهر سوخته کاغذکنان

شهر سوخته کاغذکنان با ۸۰ هکتار وسعت در دو کیلومتری قسمت غربی شهر آقکند و در کنار جاده آقکند-شیرین بلاغ قرار دارد. این شهر معرف ادوار مختلف فرهنگی و تمدنی از هزاره قبل از اسلام تا قرون میانه اسلامی می‌باشد. قطعات سفالهای شکسته در این منطقه به چشم می‌خورد. جمال ترابی طباطبایی در کتاب آثار باستانی آذربایجان این محوطه باستانی را با نام سفالهای کاغذکنان معرفی می‌نماید او در کتاب خود چنین می‌نویسد: در مجاورت آثار مذکور تپه خاکی مخروطی شکل موسوم به قلعه که در میان بعضی مردم به کلیسا شهرت یافته وجود دارد. تمام سفالینه‌های موجود در آن یا سفال‌هایی که از حفره‌های مختلف (مانند لانه حیوانات یا کندوکاو حفاران غیرقانونی) بیرون ریخته همه منسوب به سده‌های اواخر قبل از میلاد و دوره‌های اشکانی و ساسانی است.

این محوطه باستانی به طور جدی مورد مراقبت قرار نمی‌گیرد و حفاری‌های غیرمجاز از طرف سوداگران در این منطقه رخ می‌دهد. احداث شهرک صنعتی در نزدیکی این محوطه نیز باعث لطمه به آن می‌شود.


۳. کاروانسرای جمال آباد

این بنای تاریخی در کنار روستای جمال‌آباد، واقع در ۳۵ کیلومتری شهر میانه قرار دارد که در سال ۱۰۶۵ هجری قمری بنا شده‌است. (به نوشته شوالیه شارون نویسنده و جهانگرد معروف، این کاروانسرا در تاریخ ۷۳۳ هجری قمری بدست غیاث الدین محمد، وزیر سلطان ابوسعید، سلطان مغول ساخته شده‌است.) در سال ۱۲۳۴ ه.ق در هنگام بازدید (موریس دو کتز بوئه) از این اثر تاریخی گرچه حدود ۵۲۰ سال از بنای آن می‌گذشت، همچنان در نهایت زیبایی و استحکام بوده‌است. همچنین در سال ۱۱۱۲ ه.ق «جملی کارری» در نوشته‌های خود از وجود برج‌های هفتگانه و زیبای این بنا خبر داده‌است. این در حالی است که هم اکنون از این کاروانسرا به جز چند دیوار مخروبه باقی نمانده‌است.


۴. مسجد سنگی ترک

مسجد سنگی ترک یکی از مساجد تاریخی استان آذربایجان شرقی است که در شهر ترک از توابع شهرستان میانه قرار گرفته است. این مسجد در ۲۹ کیلومتری شهر میانه واقع شده و تمام قسمت های آن از سنگ تشکیل شده است. تاریخ بنای مسجد سنگی ترک مشخص نبوده و هیچ کتیبه ای هم در این رابطه پیدا نشده است.

البته برخی بنای آن رو به زمان حیات حسن بن علی، برخی دیگر به سده ششم هجری و برخی هم به سده هشتم هجری و دوران حکومت سلطان محمد خدابنده مربوط می دانند. کتیبه ها و کنده کاری های مسجد سنگی ترک به خط نستعلیق مزین شده و ستون های این مسجد از سنگ های سرخ رنگ ساخته شده است. مسجد سنگی ترک از ۱۰ بخش تشکیل شده که ساختمان آن از سنگ و شبستان های آن از آجر بنا شده است. آرامگاه بانی این مسجد هم در بخش جنوب غربی آن قرار گرفته است.


۵. قیز قالاسی (قلعه دختر)

این قلعه در کتابهای تاریخ و سفرنامه‌ها، چنین توصیف شده‌است: این قلعه در ۲ کیلومتری شمال پل دختر (۱۸ کیلومتری جنوب میانه) بر روی صخره بزرگ و قلل تیز، در بالای کوه‌های قافلانکوه واقع شده‌است. شکل عمومی آن کثیرالاضلاع غیرمنتظمی است که دره‌های عمیق و قله‌های تیز قافلانکوه را زیر پوشش خود قرار داده‌است. این بنا با آجر و سنگ ساخته شده و بلندی دیوار (باروی قلعه) اطراف آن به ۴ متر می‌رسد. این قلعه دارای یک دروازه و یک راه خروجی به ارتفاع سه متر می‌باشد که راه خروجی آن بیشتر به راه فرار شباهت دارد و به تخته سنگ‌ها و پرتگاه‌های خطرناک منتهی می‌گردد.

قلعه دختر، ۱۶ یا ۲۴ برج دیده‌بانی مخروبه دارد که ۸ برج آن بر رودخانه قزل اوزن مشرف است. در میان قلعه، دو منبع آب به ابعاد ۱۵*۱۰ متر و ارتفاع ۱۰ متر وجود دارد که آب آن به وسیله برف و باران تامین می‌شده‌است. دو ضلع قلعه از صخره‌های طبیعی و یک ضلع آن از سنگ‌های تراشیده شده تشکیل یافته‌است. علاوه بر آن چاه‌های زیادی نیز در قسمت‌های مختلف قلعه وجود داشته که در مواقع حساس از آب آنها استفاده می‌شده‌است.

در زمان حکومت شاه عباس صفوی، این قلعه محل تجمع و استراحت راهزنان و اشرار بوده که باعث ناامنی منطقه بودند. به دستور وی دیوارهای قلعه تخریب شده. برخی تاریخ بنای قلعه و پل را نزدیک به هم (قرن ششم) ذکر می‌کنند ولی برخی دیگر از مورخان، ساختمان قلعه را به یکی از پادشاهان ساسانی (اردشیر دراز دست) نسبت می‌دهند.


۶. قیز کورپوسی (پل دختر)

این پل معروف در دامنه شرقی قافلانکوه و در فاصله ۲۰ کیلومتری شهر میانه، بر روی رودخانه قزل اوزون ساخته شده و دارای سه دهانه بزرگ و محکم با پاینه‌های استوار آجری است که بر روی آب برهای سنگی قرار گرفته‌است. در داخل پایه‌ها، اتاقهای کوچکی با زیبایی و ظرافت بنا گردیده‌است که کنجکاوی هر بیننده را بر می‌انگیزد. بر اساس مشاهدات سیاحان و شخصیتهای سیاسی و فرهنگی، در طی زمانهای مختلف از این اثر دیدن نموده‌اند، نوشته‌هایی به خط نسخ و نستعلیق و کوفی بر قسمت‌هایی از این پل وجود داشته که تاریخ تعمیر و نوسازی آن را نشان می‌داده‌است اما اثری که تاریخ احداث آ ن را نشان بدهد هنوز شناسایی نشده‌است.


 
میانه با توجه به موقعیت خاصی که دارد و به واسطه داشتن رودخانه‌های پر آب مکان مناسبی برای ورزش تفریحی رفتینگ است.


منبع: سایت ستاره