تهران به واسطه موقعیت حساس سیاسی و تاریخی، شاهد ساخت بنا‌های جذاب و کاخ‌های پادشاهی فراوانی بوده است که در بخش‌های مختلف شهر به چشم می‌خورد. عمارت‌های باشکوه که با بازدید از آن‌ها می‌توانید به اوج هنر و معماری مردمان قدیم سرزمینمان پی ببریم. هرچند که متأسفانه بیشتر مردم شهر تهران از وجود چنین آثار تاریخی جذابی در شهرشان بی‌خبر هستند.


تاریخچه شمس العماره

اگر از دور به شمس العماره نگاه کنیم، یک بنای قرینه در ۵ طبقه آجری با کاشی کاری‌های بسیار جذاب را می‌بینیم که بیشتر از همه ۲ برج مستطیلی آن به چشم می‌خورد. در گذشته این ساختمان جزو بلندترین ساختمان‌های تهران بوده است؛ طوری که هر کس در برج‌های آن می‌ایستاد، به راحتی کل تهران را زیر پای خود می‌دید. معیر الممالک معمار معروف دروان قاجار، نقشه ساخت این ساختمان باشکوه را تهیه کرده است. معماری این بنا کمی به سبک اروپایی نزدیک‌تر است، اما تزئینات و ایرانی بودن آن به خوبی در ساختمان قابل مشاهده است. در کتاب‌های تاریخی، هزینه ساخت این بنا به همراه مبلمان کردن داخل آن چیزی حدود ۴۰ هزار تومان آب خورده است. ۴۰ هزار تومان آن زمان کجا و ۴۰ هزار تومان حال؟!

دستور ساخت این بنا توسط ناصرالدین شاه قاجار در سال ۱۲۸۲ داده شد. گفته می‌شود او بعد از سفر‌های فراوان به کشور‌های اروپایی، به داشتن یک کاخ بلند چند طبقه علاقه‌مند شد و پس از بازگشت به ایران دستور ساخت عمارت شمس العماره را صادر کرد. پس از ۲ سال کار ساخت آن به پایان رسید و ناصرالدین شاه و خانواده‌اش در آن مستقر شدند.


معماری شمس العماره

بنای عمارت شمس العماره حدود ۳۵ متر ارتفاع دارد و به سبک جدید معماری به نام سبک تهران ساخته شده است. این سبک از تلفیق سبک سنتی ایرانی و معماری نئوکلاسیک اروپایی آن دوران پدید آمده است.

ورودی این عمارت به سمت کاخ گلستان است. ایوان‌ها را نیز طوری ساخته‌اند که نورگیر باشد و به سمت باغ‌ها باز شوند تا افرادی که در آن‌ها استراحت می‌کنند نمای جذاب را رو به روی خود ببینند. هر بخش از داخل این مجموعه، علاوه بر وجود لوازم و وسایل لوکس، دارای گچ‌بری‌ها، آیینه‌کاری و کاشی‌کاری‌های بسیار جذابی است.
 
اگر وارد طبقه اول شوید یک ایوان و شاه‌نشین را مشاهده می‌کنید. در دو طرف شاه‌نشین نیز اتاق‌های گوشواره وجود دارد. کاربرد گوشواره‌ها همان کاربرد هشتی‌ها در خانه‌های ایرانی، اتصال ورودی و سالن را به شاه‌نشین است.

در گذشته پلکان‌هایی در حیاط وجود داشت که شما را مستقیماً وارد تالار اصلی می‌کرد. بعد‌ها برای جلوگیری از این کار پله‌ها جمع شد و عبور از طریق اتاق‌های گوشواره انجام شد. گفته می‌شود از این طبقه بیشتر برای مراسم‌ها و تشریفات استفاده می‌شد. تزئینات بی حد و شگفت انگیز آن نیز همین مسئله را برای شما بازگو می‌کند.

طبقه بالا نیز دارای اتاق‌های فراوانی است که از طریق پله‌هایی با ارتفاع ۴۰ سانتی‌متر می‌توانید به آن‌ها دسترسی پیدا کنید. برخی از اتاق‌های طبقه‌های بالا از طریق ایوان و پنجره با پشت بام در ارتباط هستند و می‌توانند شما را به برج‌های بلند ساختمان برسانند. در طبقه آخر یک کلاه فرنگی وجود دارد که برای ساخت آن بیشتر از چوب استفاده شده است.

در اینجا نیز اتاق‌های کوچکی وجود دارد که گچ‌بری‌های متفاوتی از طبیعت و حیوانات به صورت نقش برجسته در آن وجود دارد. حتی در اینجا کاشی‌کاری‌هایی را مشاهده می‌کنید که روی آن‌ها نمایی از طبیعت اروپا و معماری غربی دیده می‌شود. عمارت شمس العماره اولین بنایی در تهران بوده که برای ساخت آن از فلز استفاده شده است.
 
معماران برای روی هم قرار دادن طبقات از شیروانی برای تفکیک و جدا کردن طبقه‌ها استفاده کرده اند. برای ساخت بام عمارت به صورت شیروانی نیز از ورق‌های گالوانیزه، حفاظ‌های چدنی و خرپا استفاده شده است. شما در کمتر بخشی از این عمارت می‌توانید جایی را پیدا کنید که تزئین نشده باشد.
 
برخی از مورخان در کتاب‌های تاریخی خود از شمس العماره به عنوان زیباترین بنای تهران یاد کرده‌اند. گفته می‌شود کاشی کاری زیبای این مجموعه که بیشتر در نمای بیرونی قابل مشاهده است را حاج محمد علی کاشی از معروف‌ترین هنرمندان تهران انجام داده است.




ساعت شمس العماره

شاید یکی از معروف‌ترین بخش‌های دیدنی این عمارت ساعتی است که در روی یک ستون بین دو برج اصلی، بالای ساختمان قرار گرفته است. این ساعت از طرف ملکه ویکتوریا، بر بلندای عمارت شمس العماره نصب شد تا آوای ناقوس آن تمام مردم منطقه را از گذر زمان آگاه کند. هرچند صدای ناقوس آنقدر بلند بود که کاخ‌نشینان را اذیت می‌کرد و سرانجام خاموش شد. این خاموشی صدسال به طول انجامید. در سال ۱۳۹۱ بعد از تعمیرات کلی روی ساعت، دوباره به صدا در آمد.
 
یک شایعه جالب درباره ساعت که آن روز‌ها در بین مردم تهران رواج پیدا کرد این بود که درون ساعت ۲ جغد نر و ماده زندگی می‌کردند. هر بار این جغدها بیرون می‌آمدند اتفاقی عجیب نظیر تغییر سلطنت در ایران رخ می‌داد. گفته می‌شود مثلاً روزی که ناصرالدین شاه کشته شد، جغدها از لانه بیرون آمده بودند یا در شهریور ۱۳۲۰ پس از اینکه جغد‌ها بیرون آمدند، چندی بعد متفقین به ایران حمله کردند و قحطی همه کشور را فرا گرفت.


چطور به شمس العماره برویم

اگر بخواهید برای دیدن این عمارت زیبا از مترو استفاده کنید کافی است وارد خط ۱ شوید و به سمت ایستگاه ۱۵ خرداد حرکت کنید. پس از پیاده شدن در این ایستگاه، به سمت شرق و خیابان داور پیاده روی کنید. داخل این خیابان مجموعه گلستان را خواهید دید که عمارت شمس العماره در آن وجود دارد.

اگر می‌خواهید از اتوبوس استفاده کنید باید به سمت پایانه امام خمینی و قورخانه بروید. شما می‌توانید در تمام روز‌های هفته برای بازدید از این اثر تاریخی اقدام کنید. این مجموعه از ساعت ۹ صبح تا ۱۷:۳۰ پذیرای گردشگران است.

آدرس پستی: میدان پانزده خرداد، کاخ گلستان، جنب موزه مردم شناسی، طبقه همکف، روابط عمومی
شماره تلفن روابط عمومی: (داخلی ۱۶۵) ۳۸- ۳۳۱۱۳۳۳۵
شماره تلفن مستقیم: ۳۳۹۵۶۶۶۲


منبع: سایت ستاره