علل مهم نازایی و جراحی

فیبروم‌ها، توده‌های خوش خیم رحمی هستند که معمولا در پی درد شکمی، بزرگ شدن شکم یا خونریزی های بیش از حد طبیعی در برخی زنان جوان با استفاده از سونوگرافی قابل تشخیص هستند. اگرچه همه پیامدهای آن ممکن است در یک فرد بروز نکند اما گاهی با علائمی چون انسداد مجاری ادراری و فشار به روده ها و یبوست، قابل افتراق و تشخیص خواهند بود. فیبروم ها یکی از علل مهم نازایی به شمار می روند و در سنین باروری یعنی ۱۸ تا ۴۵ سالگی شیوع بیشتری دارند.
 

جراحی لازم است یا نه؟

اگر اندازه فیبروم کوچک باشد و به طور ناگهانی و بدون داشتن علائم در سونوگرافی تشخیص داده شود در صورتی که موجب نازایی نشده باشد به طور معمول نیاز به جراحی ندارد اما در موارد ناباروری با وجود علائم شدید یکی از مسیرهای درمانی برداشتن فیبروم تشخیص داده شده با جراحی است که امروزه با وجود لاپاروسکوپی پیشرفته روند درمان دقیق تر و کم عارضه تر خواهد بود.
 

بیماری ای که در سنین بالا شایع تر است

عامل به وجود آمدن فیبروم های رحمی برخی ناشناخته و برخی وراثتی است. در عوامل وراثتی یکسری اختلالات کروموزومی و ژنتیک در مادر مبتلا به فیبروم موجب انتقال و به ارث رسیدن بیماری به فرزند می شود. این روند در نسل های آینده نیز قابل بروز است. با افزایش سن و بیشتر در سنین بالای ۳۵ سال این بیماری شیوع بیشتری دارد و حتی در صورت جراحی و برداشتن آن باز هم امکان بازگشت و عود مجدد فیبروم وجود دارد. به همین دلیل پیوسته به بیماران تذکر می دهیم که احتمال عود مجدد فیبروم ممکن است و اگر بیمار در سنین یائسگی باشد با این احتمال و مشاهده عود مجدد جراح مجبور به خارج کردن رحم بیمار می شود.
 

در زمان بارداری با فیبروم چه باید کرد؟

فیبروم از آنجایی که یک توده رحمی محسوب می شود و می تواند حفره رحم را پر و امکان رشد جنین را از فرد سلب کند به همین دلیل یکی از علل مهم سقط جنین محسوب می شود. در صورت تشخیص فیبروم پیش از بارداری توصیه به برداشتن آن است اما در صورت تشخیص آن هنگام بارداری جراح زنان و زایمان اندازه فیبروم را با سونوگرافی به طور مکرر بررسی می کند. حدود یک سوم بیماران در زمان بارداری با افزایش حجم و بزرگی فیبروم مواجه می شوند، در یک سوم موارد با کاهش اندازه و یک سوم باقی مانده نیز هیچ تغییری در اندازه فیبروم حین بارداری به وجود نمی آید.
 

زایمان طبیعی برای این افراد نبهتر است

در هر صورت برداشتن فیبروم حین جراحی سزارین به دلیل پرخون بودن دیواره رحم، توصیه نمی شود و مخاطره انگیز است. بهتر است با گذشت ۶ ماه پس از زایمان و متعادل شدن سطوح هورمونی بدن در صورتی که ارزیابی سونوگرافی شرایط را برای جراحی مناسب اعلام کرد، اقدام به خارج کردن آن کنیم.
 در موارد نیاز به عمل جراحی هیسترکتومی از آنجایی که خارج کردن رحم و ضمائم آن در جراحی باز پیامدهای زیاد و سختی به ویژه از نظر نقاهت و التیام دارد به خصوص در خانم هایی که از نظر توده چربی شکمی چاق محسوب می شوند، بهترین اقدام عمل جراحی لاپاروسکوپی است.
مدت زمان جراحی در فیبروم ها بستگی به تعداد، اندازه و میزان دسترسی به ناحیه مبتلا دارد و از آنجایی که در جراحی های لاپاروسکوپی امکان لمس ضایعه وجود ندارد و تشخیص عمق توده دشوار است در مجموع مدت زمان جراحی بیشتر از موارد جراحی باز است ولی در کل زمان در اینگونه جراحی ها متغیر بوده و بنا به تبحر و توان تخصص جراح متفاوت است. در اینجا زمان برای ما مهم نیست بلکه کاهش آسیب بافتی و دقت در خارج کردن صحیح و دقیق و کامل توده مورد نظر مهم ترین هدف در این جراحی به شمار می رود.
 

شیوه‌های جراحی

برداشتن میوم یا فیبروم های رحمی به وسیله تکنیک میومکتومی با لاپاروسکوپ یکی از روش های خوبی است که به جای یک برش ۱۵-۱۴ سانتی متری با ۳ تا ۴ سوراخ کوچک روی جدار شکم با وجود بزرگ نمایی بسیار خوب دوربین آندوسکوپ این امکان وجود دارد که جراح تمام عروق منتهی به فیبروم را تک به تک قطع کرده و فیبروم را از رحم جدا کند.
 
اگرچه بخیه زدن حین لاپاروسکوپی به دلیل اینکه دست جراح خارج از محل بخیه زدن است بسیار دشوار بوده ولی با وجود آموزش ها و تجربه های به دست آمده توسط یک جراح لاپاروسکوپیک این شرایط به گونه ای مورد قبول و موفق است که برشها را به دقت اعمال کرده و سوزن و نخ بخیه را از راه سوراخ کوچک وارد حفره شکمی کند و به این ترتیب بخیه های مناسب را پی در پی گره بزند. برخی ها ممکن است بعد از چند بار بارداری و زایمان به فیبروم مبتلا شوند که این مسئله به عواملی که قبلا ذکر شد از جمله وراثت و عوامل ناشناخته مرتبط است.
 

چرا لاپاروسکوپی اینقدر محبوب است

امروزه جراحی‌های لاپاروسکوپی در زنان کمک‌های فراوانی به پیشبرد اهداف درمان و به دست آوردن نتایج مناسب درمانی کرده است. مشاهده دقیق و نزدیک بافت هدف و عروق مرتبط با واسطه وجود دوربین‌هایی که قادر به بزرگنمایی خوب هستند، نقش اثرگذاری در نتیجه مناسب درمانی دارد. لاپاروسکوپی علاوه بر کاربردی بودن در جراحی های فیبروم و میومهای رحمی و آندومتریوز در خارج کردن رحم و تخمدانها در سنین یائسگی نیز بسیار خوش نتیجه است.
 
در موارد نیاز به عمل جراحی هیسترکتومی از آنجایی که خارج کردن رحم و ضمائم آن در جراحی باز پیامدهای زیاد و سختی به ویژه از نظر نقاهت و التیام دارد به خصوص در خانم هایی که از نظر توده چربی شکمی چاق محسوب می شوند، بهترین اقدام عمل جراحی لاپاروسکوپی است.
 
در حالت جراحی باز برشی به مراتب بزرگ تر از برش سزارین نیاز است و وجود چربی های شکمی کار را دشوار می کند اما در لاپاروسکوپی با ۴سوراخ کوچک یک سانتی متری روی شکم، بیمار ۲۴ ساعت پس از جراحی مرخص شده و ۲ روز بعد از آن به کار و زندگی روزمره خود ادامه می دهد.
 
این جراحی در موارد سرطان های رحم، دهانه رحم و خونریزی های نامرتب مرتبط با رحم و در سایر موارد از جمله کیست های تخمدان از جمله درموئید کیست جدار تخمدان و هموراژیک یا خونریزی دهنده به ویژه در خانم های جوان با لاپاروسکوپ موثر است. از سوی دیگر در موارد بارداری های خارج رحمی و برخی از موارد نازایی منشا گرفته از انسداد لوله رحمی یا پیچش یا تورم لوله ها یا کیست های کوچک و ریز می توان از روش لاپاروسکوپی بسیار بهره گرفت.
 
منبع: 9 ماه انتظار شیرین، بتول جعفری گلستان، چاپ دوم، نوید حکمت، قم 1396