این روزها اگر از فرزندانمان بخواهیم تا نام چند نوع غذا را بگویند احتمالا تعداد غذاهای فست‌فود و صنعتی‌ای که نام می‌برند، بیشتر خواهد بود.

نیازی نیست درباره گسترش اینگونه غذاها در ایران زیاد جستجو کنید. همین که از خانه بیرون بیایید و در طول مسیر کارتان کمی به اطراف دقیق شوید متوجه گسترش روزافزون آن خواهید شد.

شاید بتوان گفت که بدیهی‌ترین تأثیر رواج بی‌رویه‌ی فست‌فود در ایران، انقراض نسل آبگوشت است.

اما به راستی چه عواملی سبب شد تا ذائقه‌ی ایرانی‌ها تغییر کند؟

عوامل بسیاری در این تغییر دخیل بوده‌اند اما بدون شک یکی از عوامل مهم در این زمینه، تأثیر فرهنگ غرب و تغییر سبک زندگی ایرانی به سمت زندگی غربی می‌باشد. در این مقاله سعی داریم به بررسی این موضوع مهم بپردازیم:
 

فرهنگ غذایی ایرانی

در یک تعریف کلی غذاهای سنتی به آن دسته از غذاهایی گفته می‌شود که در یک کشور از دوران گذشته مصرف شده و نسل به نسل انتقال یافته است.

فرهنگ غذایی غنی کشور ما نیز سینه به سینه به نسل امروز منتقل شده است. اما متأسفانه این روزها شاهد تغییرات بسیاری در این فرهنگ سنتی و با‌ارزش هستیم و بچه‌های امروز کمتر با ویژگی‌های و مزایای این فرهنگ کهن و بومی آشنا هستند.

در زیر به برخی از مهمترین ویژگی‌های فرهنگ غذایی ایرانیان اشاره می‌کنیم:
 
1.مصرف مواد غذایی تازه
در دوره گذشته برخی از مواد غذایی بیشتر از این دوران مصرف می‌شد و بعضی از مواد غذایی طرفداران بیشتری داشت. به عنوان نمونه قدیمی‌ها از مواد غذایی تازه استفاده می‌کردند و سبزیجات یا گوشت و مرغ منجمد برایشان بی‌معنی بود. به اعتقاد متخصصان تغذیه، تغییر شیوه زندگی انسانها در این دوران باعث شده است که آنها به مصرف غذاهای منجمد بیشتر روی آورند و از همین رو کیفیت غذا پایین آمده است.
 
2.زود شام خوردن
یکی از عادتهای خیلی خوب ما ایرانیان در گذشته زود شام خوردن بوده است و مردم بعد از غروب آفتاب، شامی سبک می‌خوردند و در واقع فاصله بین شام تا زمان خوابیدن زیاد بوده است.
 
3.استفاده از میوه
هر چند در گذشته میوه‌ها تنوع امروز را نداشتند و در خانه‌ها خبری از میوه‌های وارداتی امروزی نبود اما ایرانی‌ها همیشه مردم میوه‌خوری بوده‌اند و میوه برایشان حکم همان دسری را داشت که امروزی‌ها بعد از غذا می‌خورند.
 
4.استفاده از نوشیدنی‌ها سالم
در قدیم، مردم به جای مصرف نوشیدنی‌های گاز دار و مضر و مصنوعی امروزی، از آب و دوغ و انواع شربتهای سنتی استفاده می‌کردند.
 
5.مصرف کم گوشت قرمز
در گذشته، مصرف گوشت قرمز کمتر از امروز بود و مردم معمولا در وعده شام غذاهای حاضری مثل اشکنه، کله جوش و یا آبدوغ خیار و...مصرف می‌کردند. برخلاف امروز که متاسفانه میزان مصرف گوشت قرمز از حد نرمال بالاتر رفته است.
 
6.استفاده از سبزیجات:
استفاده از سبزی خوردن در بسیاری از مجالس قدیم باب بود، در حالی که امروزه سالاد جای آن را گرفته است. البته کسی منکر خواص خیار و گوجه و کاهو نیست اما هیچ چیز جای خواص بی‌شمار سبزیجات را نمی‌گیرد.
 
7.استفاده از نان به جای برنج
نان در گذشته قوت غالب مردم بوده است و آنها بیشتر نان و سیب‌زمینی می‌خوردند تا برنج. همچنین نان سبوس‌دار حجم معده را می‌گرفت و حس سیری بیشتری به افراد می‌داد و مانع از پرخوری می‌شد.
 
8. دم کشیدن و جا افتادن غذا
دم کشیدن و جا افتادن غذا، آشپزی ایرانی را از سایر شیوه‌های آشپزی ممتاز می‌کند. این در حالیست که فرهنگهای غذایی دیگر، به هر دلیل و موجبی که باشد بیشتر غذاهای خود را به سرعت آماده می‌کنند.
 
9. غذا خوردن به صورت جمعی
در گذشته‌ای نه چندان دور در اکثر قریب به اتفاق خانواده‌ها، غذا به شکل جمعی خورده می‌شد. اما با تبدیل شدن خانواده گسترده به خانواده هسته‌ای که متشکل از حداکثر دو نسل هستند، به شکل روزافزونی کارکردهای آشپزخانه در خانوار کاسته شده است و نقش‌های آشپزخانه به غذاخوری‌ها و نهایتا غذاهای فوری و یا فست فودها منتقل شد.
اینها گوشه‌‌ای بود از ویژگی‌های فرهنگ غذایی ایرانی. هر چند این فرهنگ هم همانند باقی فرهنگهای غذایی از اشکالات و عادات غلط غذایی به دور نمی‌باشد اما بی‌تردید فواید و درستی‌های آن بر این عادات اشتباه غلبه دارند.
 

دلایل تغییر ذائقه ایرانی‌ها

فرهنگ غذایی ایرانی آنقدر غنی و خوب است که کمبودی در آن دیده نمی‌شود و نیازی به ورود غذاهای غربی در این فرهنگ نمی‌باشد اما متاسفانه امروزه تغذیه در ایران دچار نوعی گذار از غذاهای سنتی و بومی به سمت غذاهای غربی و آماده شده است که این تغییرات اثرات نامطلوبی بر سلامت ایرانیان گذاشته است.

تداخل الگوی مصرف کشورهای در حال توسعه و کشورهای ثروتمند، عامل عمده تغییرات الگوهای غذایی این جوامع است که می‌تواند منجر به سردرگمی‌هایی در جوامع در حال توسعه شود.[1]


پی‌نوشت:
[1].  نظرسنجی از مردم تهران درباره عادات و رفتار غذایی، سرور السادات هاشمی، همشهری آنلاین،اسفند86