راهکارهای بنیادین ترویج فرهنگ حجاب و عفاف

یکی از موضوعات و مسائلی که فکر و نظر بسیاری از محققان و اندیشمندان دینی و اسلامی به را به خود جلب کرده چیستی راهکارهای ترویج و فراگیر کردن فرهنگ حجاب و عفاف است. اینکه چه چیزی باعث موفقیت و دست یابی به یک راه حل اساسی در گسترش فرهنگ حجاب و عفاف می شود، موضوعی است که محققان راهکارهای فراوانی را مطرح کرده ولی با این وجود احساس می شود آنچنان که باید به راهکارهای بنیادین و اصولی توجه اساسی و چشمگیری نشده است، در این نوشتار سعی داریم برخی راهکارها بنیادین ترویج و گسترش مفاهیم دینی را مورد توجه قرار دهیم.
 

بسیار دیده می شود که برای بیان ضرورت حجاب به مباحث همچون فواید حجاب و همچنین حقوق اجتماعی استناد می کنند، به این معنا که ما باید حجاب را رعایت کنیم چرا که در صورت عدم رعایت حجاب زمینه تضییع حقوق دیگران فراهم می شود، به طور مثال اگر دختران در جامعه حجاب را رعایت نکنند مردان در فساد گرفتار می شود، هر چند که این مطلب دقیق و درست به نظر می رسد و مستناد دقیق روانشناختی و جامعه شناسی نیز دارد ولی سوال این است تا چه اندازه این چنین نگاهی به فلسفه حجاب می تواند جامعه زنان را به حجاب ترغیب نماید؟ چه بسیار افرادی که حقوق دیگران برای آنها مهم نیست از این رو رعایت حجاب برایشان اهمیت ندارد.
 

با نگاه اجمالی به برخی روایات به خوبی می توان شاه کلیدی را به دست آورد که استفاده از آن بسیاری از ناهنجاری های دینی از جمله بی حجاب از جامعه را ریشه کن خواهد کرد، موضوع مهمی و  موتور پیشران منحصر به فردی که به سوی هر خوبی و کنارگیری از هر بدی تأثیری بنیادین و مستقیم دارد،

 

فقدان حُب و مَحبت به خدای متعال ریشه همه مشکلات است، اگر متولیان تربیتی و امور فرهنگی، در هر جایگاهی از جمله خانواده و جامعه، مدرسه و مسجد در تقویت این عنصر اساسی گام برمی داشتند رعایت حجاب و عفاف خیلی ساده تر از آن چیزی بود که ما فکر آن را می کردیم. رابطه تقویت محبت و اطاعت پذیری از خدای متعال یک ارتباط دو طرفه و انکار ناپذیر است، موضوعی که در منابع اسلامی از آن این چنین یاد شده است: «قُلْ إِنْ کُنْتُمْ تُحِبُّونَ اللَّهَ فَاتَّبِعُونی‏ یُحْبِبْکُمُ اللَّهُ وَ یَغْفِرْ لَکُمْ ذُنُوبَکُمْ وَ اللَّهُ غَفُورٌ رَحیمٌ؛[1] بگو: «اگر خدا را دوست مى‏دارید، از من پیروى کنید! تا خدا (نیز) شما را دوست بدارد؛ و گناهانتان را ببخشد؛ و خدا آمرزنده مهربان است.» مفسران قرآن در ذیل این آیه شریف این چنین بیان داشته اند: «محبت تنها یک علاقه قلبى ضعیف و خالى از هر گونه اثر نیست بلکه باید آثار آن، در عمل انسان منعکس باشد، کسى که مدعى عشق و علاقه به پروردگار است، نخستین نشانه ‏اش این است که از پیامبر و فرستاده او پیروى کند.»[2] محبت و عشقی که در پی آن کشش و حرکت به سوی محبوب و دوست نباشد شاید بیشتر شبیه به یک لاف عاشقی و توخالی باشد تا یک عشق و محبت واقعی.

دیده تو راست نیست لاف یکی بین مزن              صورت تو خوب نیست آینه بر طاق نه
 

گرفتار شدن در دام تبرج و خودنمایی و عشوگری، ریشه در گم  شدن فلسفه زندگی و چیستی ماهیت حیات دنیوی دارد، افرادی که زندگی و لذت واقعی را در تنها در این دنیا مشاهده می کنند، تمام تلاش و همت خود را صرف آن می کنند، و فرصتی برای پرداختن به حیات ابدی ندارند.  در روایتی از امام(ع) نقل شده است: «إنَّ الدُّنیا و الاَخِرَةَ ... بِمَنزِلَة المَشرِقِ وَ المَغرِبِ وَ ماشٍ بَینَهُما کُلَّما قَرُبَ مِن واحِدٍ بَعُدَ مِن الاخَرِ وَ هُما بَعدُ ضَرَّتانِ؛[3] دنیا و آخرت به منزله مشرق و مغرب هستند و کسی که میان آن دو راه می پیماید هر اندازه به یکی نزدیک شود از دیگری دور می شود.
ای کاش ما انسانها در زندگی پر زرق و برق دنیوی کمی وقت داشتیم که در نعمت های بی شمار الهی فکر و اندیشه می کردیم، اصلاً غفلت عامل اصلی مرگ ویرانگر و خاموش حیات بشری شده است، غفلت از دریای بیکران رحمت و رحمت الهی، چشم و گوش ما را کر و کور کرده است،

حال که دوستی و محبت واقعی به خدای متعال می تواند موجب اطاعت پذیری و تمکین فرامین الهی از جمله حجاب و عفاف شود، سوال بعدی این است که چه شاخص و علل می تواند موجب تقویت محبت و دوستی نسبت به خدای متعال شود.
 

به طور قطع و یقین مهمترین عاملی که موجب دوری و عدم عشق و ارتباط با خدای متعال می شود جهل و نادانی است از این رو 124 هزار پیامبر برای معرفت افزایی و تقویت شناخت و آگاهی در بین مردم مأمور به راهنمایی و ارشاد شدند، «رَبَّنا وَ ابْعَثْ فیهِمْ رَسُولاً مِنْهُمْ یَتْلُوا عَلَیْهِمْ آیاتِکَ وَ یُعَلِّمُهُمُ الْکِتابَ وَ الْحِکْمَةَ وَ یُزَکِّیهِمْ إِنَّکَ أَنْتَ الْعَزیزُ الْحَکیمُ؛[4] پروردگارا! در میان آنها پیامبرى از خودشان برانگیز، تا آیات تو را بر آنان بخواند، و آنها را کتاب و حکمت بیاموزد، و پاکیزه کند؛ زیرا تو توانا و حکیمى (و بر این کار، قادرى)!» هر گاه انسان دریچه های آگاهی و معرفت را به سوی خود ببندد در منجلابی از نادانی و اطاعت گریزی از فرامین الهی گرفتار می شود[5] و از بسیاری از حقایق علم هستی محروم می شود که مهمترین آنها عشق و محبت به خدای متعال است، این در حالی است که اگر انسان به خدای متعال معرفت پیدا می کرد در پی آن معرفت و شناخت هم اطاعت پذیری حاصل می شد و هم عشق به باری تعالی. [6] امام حسن(علیه السلام): «مَن عَرَفَ اللَّهَ أحَبَّهُ؛[7]هر کس خدا را بشناسد، دوستش بدارد.»
 

ای کاش ما انسانها در زندگی پر زرق و برق دنیوی کمی وقت داشتیم که در نعمت های بی شمار الهی فکر و اندیشه می کردیم، اصلاً غفلت عامل اصلی مرگ ویرانگر و خاموش حیات بشری شده است، غفلت از دریای بیکران رحمت و رحمت الهی، چشم و گوش ما را کر و کور کرده است، در روایتی زیبا از امام علی(ع) این چنین نقل شده است: «وَ لَوْ فَکرُوا فی عَظیمِ الْقُدْرَةِ وَ جَسیمِ النِّعْمَةِ لَرَجَعُوا الَی الطَّریقِ وَ خافُوا عَذابَ الْحَریقِ، وَ لکنِ الْقُلُوبُ عَلیلَةٌ وَ الْبَصائِرُ مَدْ خُولَةٌ؛[8]اگر در عظمت قدرت و بزرگی نعمت او اندیشه می کردند، به راه راست باز می گشتند و از آتش سوزان می ترسیدند، امّا دلها بیمار و چشمها معیوب است.» نابینای واقعی بسیاری از زیبایی های عالم هستی را مشاهده نمی کند، اگر چشم انسان با اندیشیدن بینا می شد و هر آینه سایه رحمت الهی را همواره در بای سر خود مشاهده می کرد فطرت پاک الهی او بیدار می شد و زمینه اطاعت پذیری و عدم مخالفت با فرامین الهی را در وجود آنها تقویت می نمود. توجه به نعمت های موضوعی است که در فرهنگ قرآن به دفعات فراوان مورد دقت و بیان قرار گرفته است. «وَ إِنْ تَعُدُّوا نِعْمَةَ اللَّهِ لا تُحْصُوها إِنَّ اللَّهَ لَغَفُورٌ رَحیمٌ؛[9] و اگر نعمتهاى خدا را بشمارید، هرگز نمى‏ توانید آنها را احصا کنید؛ خداوند بخشنده و مهربان است‏»

بسیاری از آموزه های دینی همچون حجاب و عفاف ریشه در معارف توحیدی و فطری دارد، از این رو این چنین به نظر می رسد اگر به دنبال ترویج و گسترش فرهنگ حجاب و عفاف هستیم باید معارف توحیدی و فطری که پایه و اساس آموزه های شرعی هست را تقویت کرد.
 

پی نوشت ها:
[1]. سوره مبارکه آل عمران، آیه 31.
[2]. مکارم شیرازی، تفسیر نمونه، ج‏2، ص513.
[3]. نهج البلاغه(صبحی صالح) ص486 ، حکمت 103.
[4]. سوره مبارکه بقره، آیه 129.
[5]. اعلام الدین فی صفات المؤنین،ص169، رسول خدا صلی الله علیه و آله: «إِنَّ الجاهِلَ مَن عَصَى اللّه  وَإِن کانَ جَمیلَ المَنظَرِ عَظیمَ الخَطَرِ؛نادان کسى است که نافرمانى خدا کند، اگر چه زیبا چهره و داراى موقعیتى بزرگ باشد.»
[6]. تحف العقول، ص294. «امام محمد باقر علیه السلام: ما عَرَفَ اَللهَ مَن عَصاهُ؛ خدا را نشناخته آن که نافرمانی اش کند.»
[7]. مجموعه ی ورام ، ج1، ص52.
[8]. نهج البلاغة (للصبحی صالح)، ص.270
[9]. سوره مبارکه نحل، آیه 18.