حقوق حیوانات از منظر روایات

اسلام دین مهربانی و محبت است نه دین خشونت، از این رو حقوق حیوانات در اسلام جایگاه مهمی دارد و معصومین (ع) در احادیث و روایات همواره به مهربانی و ترحم نسبت به حیوانات توصیه می‌کردند. آزار رساندن به حیوانات در اسلام حرام است و افرادی که حرمت حیوانات را نگه نمی‌دارند در روز قیامت با عذاب الهی به کیفر گناه‌شان می‌رسند.

حقوق حیوانات در اسلام چیست؟

بخش عمده‌ای از احکام و توصیه‌های اسلام مربوط به روابط انسان می‌شود. از دیدگاه اسلام رابطه‌ای که انسان با محیط اطراف برقرار می‌کند مستلزم رعایت بسیاری از حقوق است. رابطه انسان با خداوند، انسان‌های دیگر، طبیعت و در نهایت رابطه انسان با حیوانات. حیات جاری در چرخه طبیعی محیط زیست از اهمیت بسیاری برخوردار است و در این کنار اسلام نیز اهمیت بسیاری برای این حیات قائل است. توصیه‌هایی که از جانب ائمه اطهار (ع) و پیامبر اکرم (ص) درباره حقوق حیوانات در اسلام آمده است نشان دهنده جایگاه این مسئله در اسلام است. حضرت محمد (ص) پیامبر مهربانی و رحمت بود که بار دیگر مفهوم مهربانی را در میان انسان‌ها تعریف کرد. رعایت این حقوق و وظایف نه تنها بخشی از وظایف دینی است بلکه قواعد انسانی نیز رعایت حقوق را لازم می‌دانند.

حقوق حیوانات در احادیث

حجم زیادی از احادیث به جای مانده از معصومین (ع) که به موضوع حیوانات پرداخته‌اند بیان کننده وظایف انسان دربرابر حیوانات است. طبق آموزه‌های اسلامی حمایت از حیوانات و مهربانی به آن‌ها موجب پاداش و اجر بسیار و آزار و اذیت آن‌ها موجب عذاب اخروی است.

در یکی از روایاتی که ظاهراً در منابع اهل سنت نیز وارد شده است راوی می‌گوید:
«از خانه بیرون آمدم، دیدم حضرت محمد (ص) با لباس خود بر پشت اسبش می‌کشید و او را نوازش می‌داد. گفتم: پدر و مادرم فدایت‌ ای رسول خدا! آیا با لباس خود پشت اسب را می‌نوازی؟ فرمود: آری‌ ای عایشه. آیا نمی‌دانی شاید پروردگارم مرا به این کار فرمان داده باشد؟ ضمن اینکه من نزدیک هستم و فرشتگان در غبارزدایی از اسب و تیمار آن، مرا همراهی می‌کنند. گفتم:‌ای رسول خدا! این کار را به من بسپارید تا کسی باشم که به این کار اقدام کرده است. فرمود: چنین نمی‌کنم. دوستم جبرئیل به من خبر داد که خدای تعالی در مقابل هر دانه‌ای که به او می‌دهم، برایم نیکی می‌نویسد. هیچ مسلمانی نیست که از اسبی در راه خدا حفاظت نماید؛ مگر اینکه در مقابل هر دانه‌ای که به او می‌دهد، نیکی دریافت می‌کند و گناهش پاک می‌شود»

اسلام دینی است که طبق آموزه‌هایش مراقبت از حیوانات و نوازش آن‌ها کار پسندیده‌ای است و موجب پاداش اخروی است. حضرت پیامبر (ص) در حدیثی دیگر می‌فرمایند:
«به صورت حیوان‌ها نزنید؛ چون هر موجودی، تسبیح گوی خداست. صورت آن‌ها را داغ ننمایید؛ زیرا چه بسیارند مرکوب‌هایی که از راکبشان بهترند و بیش‌تر مطیع خدایند، و زیادتر از کسی که بر آن‌ها سوار است، خدا را یاد می‌کنند»

در روایتی دیگر می‌خوانیم:
«لَو غُفِرَ لَکم ما تَأتونَ إلی البَهائِم لَغُفِرَ لَکم کثیرا»
ترجمه:
«اگر ستمی که به حیوانات می‌کنید بر شما بخشیده شود، بسیاری از گناهان شما بخشوده شده است.»

در فرهنگ اسلامی نه تنها آزار رساندن و آسیب رساندن به حیوانات موجب عذاب الهی می‌شود بلکه حتی بد حرف زدن درباره حیوانات نیز ممنوع است. روایاتی که در ادامه می‌خوانید شاهد بر این مسئله هستند. راوی نقل می‌کند:
در محضر رسول خدا (ص) به سفر رفته بودیم، در محلی توقف کرده تا دمی بیاساییم که کَک‌ها ما را اذیت کردند؛ به دلیل این اذیت شدن، به آن‌ها ناسزا گفتیم. رسول خدا (ص) فرمودند: «آن‌ها را لعن نکنید! زیرا کَک جنبنده خوبی بود؛ چون شما را برای یاد خدا از خواب بیدار کرد»

پیامبر (ص) از بدگویی و ناسزا به خروس نهی می‌کرد و می‌فرمود:
«به خروس ناسزا نگویید؛ زیرا خروس ـ. انسان را ـ. برای نماز و دعا بیدار می‌کند.»
 
این روایات به خوبی نشان می‌دهند که حقوق حیوانات در اسلام همانند حقوق انسان‌ها مورد احترام هستند و رعایت آن‌ها از واجبات دین هستند. یکی از موارد دیگر که جزو احکام اسلام است و نشان دهنده رفتار پر مهر و محبت اسلام با حیوانات است این است که اگرچه سگ در اسلام نجس است، اما این اصلاً به این معنا نیست که مسلمانان می‌توانند به سگ آسیبی برسانند، طبق احکام الهی چنانچه فردی آسیبی به سگ برساند در برخی از موارد که شرایط آن‌ها را مشخص می‌کند فردی آزار دهنده باید دیه پرداخت کند. این بیان کننده جایگاه حیوانات و حقوق حیوانات در میان آموزه‌های نورانی اسلام است.

پاداش مهربانی با حیوانات

حمایت از حقوق حیوانات یک وظیفه انسانی برای تمامی افراد است و اسلام نیز این وظیفه را به صورت شرعی هم بر گردن مسلمانان قرار داده است. با این حال انجام این وظیفه در اسلام پاداش نیز دارد.

پیامبر خدا (ص):
«زنی بد کاره سگی را دید که بر سر چاهی له له می‌زند و کم مانده است از تشنگی بمیرد. او کفش خود را در آورد و آن را به روسری خود بست و به وسیله آن از چاه آب کشید [و به آن حیوان داد]؛ و به سبب این کار آمرزیده شد.»
ترجمه:
«زنی به سبب آن که گربه‌ای را بسته بود و اجازه نمی‌داد برای غذای خود شکار کند و بدین سبب مُرد، مستوجب آتش دوزخ گشت.»

مجازات حیوان آزاری

همانطور که بیان شد اذیت و آزار حیوانات در اسلام گناهی بسیار بزرگ است و فردی که مرتکب چنین اشتباهی می‌شود در قیامت باید پاسخگو باشد و برای آزاری که به حیوانات رسانده است به عذاب الهی دچار می‌شود، اما مسئله دیگر مجازات حیوان آزاری در قانون مجازات اسلامی است. رعایت نکردن حقوق حیوانات در قانون مجازات اسلامی محسوب می‌شود و به نوعی ترویج خشونت در جامعه است.

در ماده ۶۷۹ این قانون می‌خوانیم: «هرکس به عمد و بدون ضرورت حیوان حلال‌گوشت متعلق به دیگری یا حیوانی که شکار آن‌ها توسط دولت ممنوع اعلام شده است را بکشد یا مسموم یا تلف یا ناقص کند، به حبس از نود و یک روز تا شش‌ماه یا جزای نقدی از یک میلیون‌وپانصدهزار ریال تا سه میلیون ریال محکوم خواهد شد».
در ضمن در سال‌های اخیر برخی از لایحه‌های الحاقی در رابطه با تکمیل این قوانین در دست بررسی کارشناسان این حوزه تخصصی است.


منبع: سایت ستاره