بی نظمی ، آدمی را رنج می دهد و ذهن و فکر انسان را آشفته می سازد، بازدهی کار را کم می کند، وقت عزیز را به آسانی نابود می کند. برای مبارزه با این آفت زیان بار، لازم است نخست آن را شناخت و سپس با آن به مبارزه پرداخت تا دست یابی به گوهر گران بهای نظم، آسان تر شود. عوامل بی نظمی را می توان به چند دسته تقسیم کرد:
 
 1- عوامل زیستی: محیط نامناسب و جو ناسالم ، زمینه بی نظمی را فراهم می آورد. نبود بهداشت مکان ، امکانات لازم ، و برگزیدن زمان نامناسب و... که آمادگی جسمی و روحی انسان را برای رعایت نظم از میان می برند، عوامل زیستی بی نظمی محسوب می شوند؛ مثلا در کلاسی که از روشنایی و نور کافی برخوردار نیست ، توقع رعایت نظم از شاگرد
بی جاست .
 
 ۲- عوامل روانی: عقل سالم ، در بدن سالم است. افراد خسته و افسرده و بیمار، از شرایط لازم برای رعایت نظم و مقررات بی بهره اند. ضعف روحیه ، حسادت ، بدبینی ، میل به انتقام جویی و...، از عوامل روانی اند که موجب پدید آمدن آفت بی نظمی می شوند؛ مثلا اگر در محیط خانه ، پدر و مادر، بر فرزندشان سخت بگیرند و او را مدام تنبیه کنند، چنین فرزندی از رفتار پدر و مادر خسته می شود و در او، روحیه بدبینی و انتقام جویی پدید می آید و تن به نظم نمی دهد.
 
 3- عوامل عاطفی: یکی دیگر از اسباب بی نظمی را می توان در عوامل عاطفی پی جست . برانگیخته شدن احساسات و عواطف شدید، مانند خوش حالی بسیار، خشم و ناراحتی ، باعث به وجود آمدن بی نظمی است . انسان خشمگین ، برای تسکین و آرامش درونی ، به کارهایی دست می زند که واکنش ناراحتی روحی او است و در حقیقت ، بی نظمی او، از همین جا سرچشمه می گیرد.
 
4- عوامل اجتماعی: ریشه برخی از بی نظمی ها، مشکلات اجتماعی است ، معاشرت با افراد بی نظم و تاثیر پذیری از آنان ، سبب بی نظمی در زندگی می شود. بی نظمی در خانه ، محل کار، کوتاهی در رعایت قوانین اجتماعی ، از جمله رفتارهای ناشایسته ای است که در اثر معاشرت با بی نظمان حاصل می شود. اجتماع نامنظم در رشد آفت بی نظمی در افراد، تاثیر بس بزرگ دارد.
 
 5- عوامل تربیتی: تربیت صحیح و آموختن نظم و انضباط به فرزندان در کودکی ، نقشی بس بزرگ در منضبط شدن آنان دارد. طبع سرکش و خود خواه آدمی ، اگر در پرتو تربیت و تهذیب درنیاید، سبب به وجود آمدن و رشد آفت بی نظمی می شود. از این رو، برخی از بی نظمی ها را در عوامل تربیتی باید جست .
 
6 - عوامل فرهنگی: نبود رشد فرهنگ ، یکی دیگر از عوامل بی نظمی است . هنگامی که رعایت نظم و مقررات و قوانین در جامعه ، به یک فرهنگ تبدیل شود و نسبت به آن احساس نیاز کنند، کمتر کسی حاضر به نقض مقررات و ضوابط خواهد شد. به همان اندازه کم نظم ، انسان را در رسیدن به کمال یاری می کند. بی نظمی ، مایه عقب ماندن و ناکامی اش خواهد شد و نشاط را از او می گیرد و عملش را نافرجام می گذارد. امام علی (علیه السلام) در این باره توصیه می فرماید:الصنیعه اذا لم ترب اخلقت کالثوب البالی و... کار نیک اگر پرورش داده نشود، کهنه گردد، همانند جامه کهنه و خانه متروک . بی نظمی ، مایه از دست رفتن فرصت های طلایی است و انسان بی نظم به دلیل سستی ، در بهره جستن از این فرصت ها، عمر خود را از دست می دهد. امام علی (علیه السلام) می فرماید:من اطاع التوانی ضیع الحقوق ؛ آن کس که از سستی اطاعت کند، حقوق افراد را ضایع می سازد. و به همان اندازه که نظم مایه استحکام و احتیاط در عمل است ، بی نظمی ، مایه سستی و کوتاهی در عمل است ، و کوتاهی در عمل ، مایه پشیمانی است . امام علی (علیه السلام) می فرماید: ثمرة التفریط الندامة ؛ ثمره کم کاری و کوتاهی ، پشیمانی است .عوامل بی نظمی ، منحصر در موارد یاد شده نیست.
 
برخی از نشانه های بی نظمی - که بیشتر مربوط به ویژگی‌های فردی اند - بدین قرارند: امروز و فردا کردن: از نشانه های بی نظمی ، واگذاری کار هر روز به روز دیگر و امروز و فردا کردن است . امیر مومنان (علیه السلام) می فرماید: و امض لکل یوم عمله ؛ فان لکل یوم ما فیه؛ در هر روز، کار همان روز را انجام بده ؛ زیرا، برای هر روز، کاری مخصوص بدان است. آن حضرت (علیه السلام) در نامه ای به یکی از یارانش می نگارد:باقی مانده عمرت را در یاب و امروز و فردا نکن . کسانی که پیش از تو می زیسته اند، با آرزوها و امروز و فردا کردن ، کارها را به تاخیر افکنده تا به هلاکت رسیده اند و سرانجام ، در حال غفلت ، مرگ ناگهانی آنان را فرا گرفته است .امام باقر (علیه السلام) می فرماید: ایاک و التسویف ؛ فانه بحر یغرق فیه الهلکی ؛ از تاخیر انداختن کارها، بر حذر باش که آن ، دریایی است که در آن هلاک شده ها غرق شده اند. حضرت على (علیه السلام) می فرماید: احزم الناس رایا من أنجز وعده و لم یوخر عمل یومه لغده ؛ دوراندیش ترین مردم ، کسی است که به وعده اش وفا کند و کار امروز را به فردا نیفکند. در حدیثی از رسول خدا (صلی الله علیه وآله وسلم) آمده است : وای بر صنعت گران امت من از امروز و فردا کردن .
 
منبع: اصول ومبانی مدیریت در اسلام، مهرداد حسن زاده و عبد العظیم عزیزخانی، انتشارات هنر آبی، چاپ اول، تهران، 1390