اگر بخواهیم در میان مظاهر یک مظهر را نام ببریم که همه مظاهر را در خود دارد، آن یک مظهر انسان کامل است. بنابر نظام اسمائی تمام موجودات عالم، مظاهر اسماء الله بوده و هر کدام مظهر اسم خاصی می باشند. یا اگر هر موجودی را شامل تمام اسماء الله بدانیم، تنها اسم مشخصی بر آن موجود حکومت می کند. در میان مظاهر انسان کامل علاوه بر این که مجالی تام و تمام اسماء الله است، همه اسماء در او به نحو عدالت حکومت دارند. در میان اسماء برخی محیط بر دیگر اسماءاند. مانند اسم مبارک الله که جامع تمامی اسماء بوده و دیگر اسماء تحت حکومت این اسم اداره می شوند و عین ثابت اسم اعظم «الله» انسان کامل می باشد.
 
حضرت امام خمینی(رحمه الله) به این حقیقت را در تقریرات فلسفه این گونه بیان می کنند: خداوند تبارک و تعالی را اسمائی است که عالم شهود و غیب و عقول و مجردات و نفوس و اجسام و کل ما کان، در تحت این اسماء اداره می شوند. بعضی از این اسماء محیط بر بعضی و بعضی محاط بعضی دیگر می باشد و کلمه جامع و محیط و اسم اعلی که محیط بر همه اسماء و تمام عالم است کلمه مبارکه «الله» و «رحمن» و «أول» و «آخر» و «ظاهر» و «باطن» است که به بعضی از آنها در این آیه (هو الأول والآخر والظاهر والباطن ... اشاره شده است. خداوند متعال بر حسب وعاء وجودی مظاهر به ایشان تجلی می کند و تجلی به اسم جامع و با تمام شئون تنها برای انسان کامل امکان دارد. بنابراین انسان کامل مظهر و مجلای جمیع شئون الهی است. در شرح دعای سحر آمده است که:
 
أن الله تعالی بمقتضی اسم (کل یوم هو فی شأن) فی کل آن شأنا، ولا یمکن التجلی بجمیع شؤوناته إلا للإنسان الکامل، فإن کل موجود من الموجودات من عوالم العقول المجردة والملائکة المهیمنة والصافات صفا، إلى النفوس الکلیة الإلهیة، والملائکة المدبرة والمدبرات أمرا وسکان الملکوت العلیا وسائر مراتبها من الملائکة الأرضیة، مظهر اسم خاص یتجلى له ربه بذلک الاسم. خداوند متعال به مقتضای آیه مبارکه «کل یوم هو فی شأن) در هر آن و لحظه، فیض و رحمت خود را به موجودات متجلی می کند. شأنی از شئون الهیه و فیوضات حق در آن مظاهر ساری و جاری می گردد. هر یک از تجلیات به فراخور وجود خود از شئونات الهی بهره می برند. ملائکه نیز در مقام اعلای از هستی خلق شده اند، دارای مقام معلوم اند و برخی در رکوعاند و سجده نمی کنند و برخی سجده کرده و به رکوع نمی روند. هرگز تجاوز از این مقام بر ایشان مقدور نیست. اما انسان کامل جمیع شئونات را در هر لحظه و به طور کامل دریافت می نماید و مقام او تا بی نهایت خواهد بود.
 
ماسوی الله از اولین مرتبه تعینات که شامل عقول مجرده و فرشتگان محو در ذات حق و فرشتگانی که در محضر الهی صف کشیده اند و به عبادت مشغول اند و نفوس کلیه الهیه و ملائک مدبر که امور عالم را تدبیر می کنند و خلاصه تمامی مخلوقات همه و همه مظهر اسم خاصی هستند که پروردگارشان با همان اسم بر آنان تجلی می کند. ملائک چون مظهر اسم مشخصی مانند سبوح، قدوس و سلام... می باشند، هر کدام مقامی دارند که تجاوز از آن هرگز ممکن نیست. جبرئیل امین با آن مقام و جایگاه عظیم خویش نزد خداوند متعال تا مرحله خاصی همراه رسول الله تا بالا رفت و حتی به اندازه ذرهای توان قدم گذاردن به مراتب بالاتر را نداشت.
 
چه چیزی در انسان مظهر اسم جامع است؟ آیا جسم انسان ظرفیت پذیرش این جامعیت را دارد یا نیاز به امر مجردی است که بتواند کمالات اسماء را در خود ظاهر نموده و شایسته سجده ملائکة الله شود.
 
بیان شد که ملائکه مجرد بوده و در عین حال مظهر اسم خاصی از اسماء الهی هستند، مثلا مظهر اسم «علیم» و «قدیر» و اسم «قابض» است و انسان که مجمع همه اسماء است از همین جهت به آنان برتری دارد. از طرفی این بدن جسمانی نمی تواند مظهر اسم الهی باشد، پس باید چیزی باشد، که از ملائکه مجرد هم بالاتر باشد. به نظر حضرت امام خمینی(رحمه الله) آن نفس انسانی است که از صعق ربوبی بوده و به ملائکه امر شد تا به این نفس سجده کنند نه به بدن او. نفسی که جامع اسماء الله بوده و خداوند تمامی اسماء را به او تعلیم داده است و او را بر ملائکه گرامی داشت.
 
حضرت امام می فرمایند: منظور این نیست که خداوند به ملائکه کمتر درس داده و به آدم زیادتر. بلکه معنای تعلیم این است که وجود محدود ملائکه ظرفیت پذیرش اسمای محدودی را داشتند و وجود آدمی گنجایش ظهور همه اسماء را دارا است.
 
انسان مظهریت اسم اعظم الهی را داشته و اسم اعظم، جامع همه اسماء الهی می باشد و تمام اسماء الهیه در او فعلیت داشته؛ لذا آدم توانسته است خودش را به ملائکه عرضه بدارد تا بدانند کمالات آدم از آنان بیشتر است، هرچه همه دارند او تنها دارد.
 
در جای دیگر حضرت امام تجرد کامل را به عقل انسانی اطلاق می کنند. که در رتبه انسانیت بالفعل حائز رتبه کون جامع است، اگرچه که تا در جهان طبیعت است، هنوز در تکاپو و حرکت است. اما در قوس صعود و در سیر حرکت موجودات و بدایات به سمت نهایات خویش، تنها عقل انسانی است که استعداد کون جامع را دارد.
 
حقیقت کمال اسمائی از طریق ظهور حق در عین ثابت انسان کامل محقق می شود. که سایر ملائکه و ساکنین عالم جبروت و ملکوت و ناسوت از اجزاء و ابعاض او محسوب می شوند. انسان کامل کل است و ماسوا همه جزء اند؛ این کل بر تمامی مظاهر حاکم است.
 
منبع: انسان کامل از دیدگاه ابن عربی و امام خمینی رحمة الله علیه، نرگس موحدی،صص155-151، چاپ و نشر عروج، چاپ اول، تهران، 1393