اگر پس از چند روز کودک شما تمایل خود را به ادامه برنامه ترک عادت از دست داد، تعجب نکنید. اگرچه روش‌های ترک عادت می توانند عادتهای بد دوران کودکی را از بین ببرند، ولی اگر عاملی وجود نداشته باشد که کودکان را به ادامه همکاری تشویق کند، آنها خیلی زود شور و اشتیاق نخستین را از دست داده و در این صورت، روند ترک عادت به کندی پیش می رود.
 
روش پاداشی تنبیهی ذیل به شما کمک خواهد کرد تا کودکان تان را برای غلبه بر عادت های بد ترغیب کنید.
 

پاداش ها

این قانون طبیعت بشر است که تمایل به تکرار اعمالی دارد که برایش خوشی و لذت یا وجهه و تشخص به ارمغان آورد. بنابراین طبیعی است که اگر کودکان در ازای تلاش به ترک عادت هایشان تشویق شوند، به تلاششان ادامه بدهند. علی رغم منطقی که در تقویت مثبت وجود دارد، اکثر ما برای سر به راه کردن کودک، نخست از جریمه و تنبیه استفاده میکنیم.
 
وقتی من از والدین می پرسم: آنها در گذشته چگونه سعی کرده اند عادت های بد کودکان شان را از بین ببرند، روشهای آنان تقریبا همیشه منفی بوده است، نظیر گرفتن یک امتیاز، محدود کردن زمان تماشای تلویزیون یا زمان بازی، ریشخند کردن یا سرزنش کردن. با وجود این، همین والدین با این موضوع موافق هستند که کودکان و همچنین بزرگسالان، اگر جنبه مثبتی در اجرای کارهای مشکل برای آنان وجود داشته باشد، نسبت به آن کار، نگرش بهتری خواهند داشت. بنابراین قبل از تنبیه کردن، پاداش دادن را امتحان کنید. دو نوع پاداش وجود دارد: پاداش اجتماعی، پاداش عینی و ملموس.
 

پاداش های اجتماعی

پاداش های اجتماعی، پیامدهای مثبتی هستند که می توانند کودکان را ترغیب کنند تا یک عادت بد را از طریق تمجید، تأیید، تحسین و توجه ترک کنند. رهنمودهای زیر که از کتاب ما به نام به کودکان تان بیاموزید چگونه رفتار کنند اقتباس شده است، به شما کمک خواهد کرد تا از پاداش های اجتماعی به نحوی استفاده کنید که متضمن بهترین نتایج شود.
 

منظورتان را مشخص بیان کنید

زمانی که به کودکان تان پاداش های اجتماعی میدهید، از گفتن کلمات مبهمی نظیر «معرکه»، «خوب» یا «فوق العاده» اجتناب کنید. وقتی مردم از چنین کلماتی استفاده می کنند، قصد مبالغه دارند، به همین دلیل این نوع تعریف و تمجیدها ساختگی و تصنعی به نظر می رسد. کودکان به خوبی آگاه هستند که چه زمانی به راستی مستحق چنین کلماتی نیستند.
 
مشخصأ به رفتار با ارزشی که تمایل به تقویت آن دارید، بپردازید و به طور ویژهای آن را توصیف کنید. مثلا به جای این که بگویید: «عالی بود!» می توانید بگویید: «از این که می بینیم دستهایت را مشت کردهای و آنها را محکم نگه داشتهای تا ناخن هایت را نخوری، واقعا تحت تأثیر قرار گرفتم.»
 
همچنین فقط اعمال قابل مشاهده را تمجید کنید، نه تمام اعمال کودک را. مسلما شما نمی خواهید به حس خودارزشمندی کودکان تان با دادن پیام تلویحی مانند این که آنها فقط زمانی بچه های خوبی هستند که حرف های شما را گوش میدهند، لطمه وارد سازید. به جای این که با گفتن عبارت «تو یک بچه فوق العاده هستی» شخصیت کلی او را تمجید کنید، رفتارهای ویژه ای را ستایش کنید که تمایل به تشویق آنها دارید. مثلا بگویید: «کاملا متوجه ام که تو نهایت سعیات را میکنی که موقع انجام تکالیف، آرامش داشته باشی به همین دلیل کمتر پلک میزنی».
 

پاداش ها را بلافاصله بدهید

بهتر است از کار خوب بلافاصله تمجید کنید. پاداش اجتماعی را زمانی که کودک شما در حین انجام یا اتمام کار است به او بدهید. برای مثال، زمانی که کودک شما به آرامی پشت میز آشپزخانه نشسته است، بگویید: «چقدر عالی است که می بینم بدون آن که با انگشتهایت روی میز ضرب بگیری، سر میز ناهارخوری نشسته ای». چنانچه روز بعد چنین تمجیدی را بکنید، امکان تغییر رفتار را در او ضعیف تر کرده اید. بنابراین اگرچه ممکن است شما عادت نداشته باشید که تمام مدت به کارهای او توجه مثبت داشته باشید، لااقل سعی کنید به یاد داشته باشید، زمانی که متوجه انجام ندادن عادت میشوید از پاداش اجتماعی استفاده کنید.
 

تحسین و انتقاد را در هم نیامیزید

شما می‌توانید از ضایع شدن اثرات پاداش های اجتماعی با نگفتن عباراتی که در زیر می آید و بر انتقاد دلالت دارد، اجتناب کنید:
«حالا موقع آن است که مکیدن شست را ترک کنی.»
«خوب شد برای تنوع هم شده یک بار بدون این که ناخن هایت را بخوری، تلویزیون تماشا کردی.»
«بالاخره حرفهایت را بدون این که سرت را تکان دهی، تمام کردی.»
 
ثابت شده است که پاداش های اجتماعی در تغییر رفتارهای منفی کودکان به رفتارهای مثبت، بسیار مؤثر بوده اند. همین پاداش ها هستند که در آغاز تلاشهای‌مان برای ترک عادت های بد، باید استفاده شوند. این پاداشها را می توان همیشه به کار برد؛ خرج و زحمتی ندارند و هرگز نباید آنها را کنار گذاشت، زیرا بچه ها حاضرند هرکاری بکنند تا شما چنین پاداش هایی به آنها بدهید.
 
منبع: بچه‌های خوب، عادت‌های بد، دکتر چارلز شافر، ترزافوی دیگرونیمو، مترجم: میر محی‌الدین گلبار، صص 33-31، انتشارات همشهری، چاپ چهارم، 1391.