یکی از حرفه های بسیار ارزشمند در بین تمام مشاغل و حرفه های دنیا حرفه ی پرستاری و تیمارداری است. در کشور ایران اسلامی به مناسبت سال روز ولادت با سعادت عقیله بنی هاشم، این روز مبارک از ایام سال را به مناسبت بزرگداشت مقام شامخ پرستار به این عزیزان زحمت کش اختصاص داده شده است. به همین مناسبت سعی داریم در یاداشتی علاوه به برشمردن شاخص های طلایی پرستار نمونه اهمیت اخلاق مداری را در این حرفه ی اخلاق مدار مورد بررسی و واکاوی قرار دهیم.

 
جایگاه و اهمیت پرستاری

در فرهنگ و اندیشه اسلامی پرستاری حرفه ای بسیار مقدّس است، که آثار و برکات فراوان مادی و معنوی برای آن ذکر شده است، آثار شگفت انگیزی که تأثیر مستقیمی در حیات ابدی ایشان داشته و زمینه نزول رحمت الهی را برای این دسته افراد فراهم می کند.[1] در اهمیت و ارزش این حرفه شرافتمندانه همین بس که در منابع روایی نقل شده است: «وَ مَنْ سَعَى لِمَرِیضٍ فِی حَاجَةٍ قَضَاهَا أَوْ لَمْ یَقْضِهَا خَرَجَ مِنْ ذُنُوبِهِ کَیَوْمَ وَلَدَتْهُ أُمُّه‏؛[2]و هر کس براى قضاى حاجت بیمارى کوشش کند، و آن را بتواند به انجام رساند یا نتواند، از گناهانش پاک شده همچون روزى که مادرش او را زائیده است‏». این حدیث نورانی به زیبایی گویای جایگاه ممتاز پرستار در فرهنگ و اندیشه اسلامی است، ولی برای اینکه یک شخص پرستار به تمام آثار و برکات کار ارزشمند خود نائل آید می بایست در کار و حرفه ی خود شاخص های اخلاقی و دینی را چاشنی کار خود نماید. در ادامه به برخی از شاخص های مرام نامه اخلاق حرفه پرستاری اشاره خواهیم کرد.
این فرشتگان نجات انسان، علاوه براینکه باید تمام درد و رنج های زندگی خود را فراموش کنند باید به فکر نجات جان انسان های دیگر نیز باشند، این چنین کار پر التهابی اگر همراه با صبر، متانت، بردباری نباشد، به هیچ وجه قابل تحمل برای افراد نخواهد بود.

ویژگی و شاخص های طلایی پرستار درجه یک

1-اخلاص و نیت خدایی
تفاوت مکتب اخلاق اسلامی با سایر مکاتب اخلاقی در نوع نگرش و جهان بینی است که بر نظام و اندیشه اسلامی حاکم است، در واقع یک پرستار مسلمان، برخلاف سایر جامعه پرستاری دنیا، به کار حرفه ای خود فرا مادی می نگرد، به طوری که به عنوان یک منبع درآمدزایی به این حرفه نگاه نمی کند، جامعه پرستاری متعهد و مسلمان قبل از انجام هر کاری رضایت الهی را در نظر می گیرند، از این رو برای کار خود ارزش والایی قائل بوده و آن را به نوعی زیبا و نیکو انجام می دهند که موجبات خوشنودی و رضایت الهی را به دنبال داشته باشد، داشتن بینش و رویکرد دین مدارانه نسبت به حرفه پرستاری موجب می شود که عمل ایشان در زمره ی اعمال عبادی نیز قرار گیرد. «إِنَّمَا الْأَعْمَالُ بِالنِّیَّاتِ وَ لِکُلِّ امْرِئٍ مَا نَوَى فَمَنْ غَزَا ابْتِغَاءَ مَا عِنْدَ اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَ‏ فَقَدْ وَقَعَ أَجْرُهُ عَلَى اللَّهِ‏ عَزَّ وَ جَلَّ وَ مَنْ غَزَا یُرِیدُ عَرَضَ الدُّنْیَا أَوْ نَوَى عِقَالًا لَمْ یَکُنْ لَهُ إِلَّا مَا نَوَى‏؛[3]و هر کس هر گونه نیتى که دارد همان هدف نصیبش خواهد بود بنا بر این هر کس با انگیزه الهى و جلب الطاف خدا در جنگ شرکت نماید پاداش این شخص بر خدا است که عنایت خواهد کرد و کسى که به منظور دنیوى و بدست آوردن مال حرکت کند جز همان چیزى که در نظر گرفته بهره ‏اى نخواهد داشت».
 
2-صبر و بردباری
حرفه ی پرستاری به تناسب سایر مشاغل یکی از حرفه های سخت و پر از استرس است، چرا که این دسته افراد نه تنها با آدم های معمولی و روزمره بلکه در طول روز با افرادی مواجه هستند، که دارای انواع و اقسام گرفتاری های روحی و جسمی می باشند، در واقع یک پرستار در طول روز باید پذیرای افرادی باشد، که به نوعی مشکل روحی و جسمی دارند، مشکلات و بیماری های که گاهاً افراد را تا مرز مرگ نیز پیش می برد، حال این فرشتگان نجات بخش انسان، علاوه بر اینکه باید تمام درد و رنج های زندگی خود را فراموش کنند بلکه باید به فکر نجات جان انسان های دیگر نیز باشند، این چنین کار پر التهابی اگر همراه با صبر، متانت و بردباری نباشد، به هیچ وجه برای افراد قابل تحمل نخواهد بود. چه شب ها که پرستاران فداکار باید تا به صبح بیدار باشند و از مهمانان مریض خود مراقبت نمایند، چه زیبا و شگفت انگیز است پرستاری همراه با فداکاری و صبر و بردباری. در منابع روایی از امام على(علیه السلام) نقل شده است: «أَشرَفُ الخَلائِقِ التَّواضُعُ و َالحِلمُ و َلینُ الجانِبِ؛[4]شریف ترین اخلاق، تواضع، بردبارى و نرم خویى است».
 
3-مهرورزی و حسن خلق
به راستی که هیچ کس منکر سختی و مشقت کار پرستاری نیست. یک مریض و بیماری که تیمار داری یک فرشته نجات را بالای سر خود می بیند بهتر از همه به مشقت این حرفه واقف است، ولی با وجود این مشقت ها اگر مهرورزی و حسن خلق چاشنی این حرفه زیبا و الهی نشود، و تند زبانی و بدخلقی وارد در این کار خدا پسندانه شود، درد و رنج بیمارانی که نیاز به یاری دارند را هزار برابر خواهد کرد. حسن خلق همراه با تیماری داری و رسیدگی به نیازمندان یکی از اصول ثابت قرآنی در فرهنگ اسلامی است، کما اینکه خدای متعال در قرآن کریم می فرماید:«یا أَیُّهَا الَّذینَ آمَنُوا لا تُبْطِلُوا صَدَقاتِکُمْ بِالْمَنِّ وَ الْأَذى‏ کَالَّذی یُنْفِقُ مالَهُ رِئاءَ النَّاس‏؛[5] اى کسانى که ایمان آورده‏ اید! بخشش هاى خود را با منّت و آزار، باطل نسازید! همانند کسى که مال خود را براى نشان دادن به مردم، انفاق مى‏ کند». رفتار فرشته های نجات انسان ها باید سرشار از عاطفه و محبت و مهرورزی باشد، چرا که آیین مقدس اسلام آیین مهرورزی و نوع دوستی است.
 
4-تزریق امید بخشی و امیدواری
یکی از نیازهای مبرم و جدّی بسیاری از بیماران تزریق روحیه امید بخشی و امیدواری به آنان است، آنها بیش از آنکه به آمپول و مسکن و داروی های آرامش بخش نیاز داشته باشند، نیاز به داشتن روحیه قوی و امید دستیابی به سلامتی دارند به همین منظور یک پرستار خوب باید با تکنیک های روانکاوی به بیمار خود القای امیداوری کند، هر چند شاید برخی بر این باور باشند که این ویژگی در همه بیمارها کاربرد ندارد، ولی این را نباید از یاد برد که یک بیمار امیدوار بهتر و مقاومتر با بیماری و درد خود مبارزه می کند تا یک انسان ناامید،خسته و منتظر مرگ، تجربه ثابت کرده است، کم نبوده اند بیمار هایی که توسط برخی از پزشکان جواب رد و ناامید کننده دریافت کرده اند ولی با این وجود رحمت و عنایات الهی شامل حال آنها شده و سالیان طولانی به حیات و زندگی خود ادامه داده اند. «وَ إِذا مَرِضْتُ فَهُوَ یَشْفینِ؛[6] و هنگامى که بیمار شوم مرا شفا مى‏ دهد».
 
پی نوشت ها:
[1]. ثواب الأعمال و عقاب الأعمال، النص، ص: 289 رسول اللّه‏ (صلى‏ الله ‏علیه و ‏آله و سلّم) : «مَن قامَ عَلى مَریضٍ یَوماً ولَیلَةً ، بَعَثَهُ اللّهُ تَعالى مَعَ إبراهیمَ الخَلیلِ علیه‏السلام ، فَجازَ عَلَى الصِّراطِ کَالبَرقِ اللاّمِعِ؛ پیامبر خدا (صلى‏ الله ‏علیه و ‏آله و سلّم) :هر کس یک شبانه روز بیمارى را پرستارى کند، خداوند، او را همراه با ابراهیم خلیل ، برمى ‏انگیزد و به سان برقى پُر درخشش ، از صراط مى‏ گذرد» .
[2]. من لا یحضره الفقیه، ج‏4، ص16.
[3]. بحار الأنوار ، ج‏67، ص212.
[4]. عیون الحکم و المواعظ(لیثی) ص 115 ، ح 2555.
[5]. سوره مبارکه بقره، آیه264.
[6]. سوره مبارکه شعراء، آیه 80.