راهکارها و رویکردهای وحدت حوزه و دانشگاه

درآمد

حوزه و دانشگاه به عنوان دو نهاد اصلی و معتبر در رشد و پیشرفت علمی جمهوری اسلامی فعالیت دارند و هر یک دستاوردها و ثمرات قابل ملاحظه ای برای این جامعه به ارمغان آورده اند. حوزه های علمیه با تاکید بر مباحث و رویکردهای دینی در مسائل مختلف دینی، اخلاقی، اعتقادی، حقوقی و هر موضوعی که ریشه هایی از آن در سنت دینی مشاهده شود فعالیت دارند.

دانشگاه نیز ضمن همپوشانی برخی موضوعات و محورهایی که در حوزه های علمیه کار می شود، در حوزه های دیگر مانند پزشکی و مهندسی و.. فعالیت دارد.

پر واضح است که رشد و پیشرفت در این دو نهاد زمانی محقق می شود که از ظرفیت ها و توانمندی های متقابل یکدیگر، استفاده ای بهینه و بیشینه داشته باشند و در تلاش باشند که کارآمدی خود را با استفاده از ظرفیت های متقابل افزایش دهند؛ به جهت تحقق همین ایده و هدف بوده است که ایده وحدت حوزه و دانشگاه از جانب متفکران و اندیشمندان حوزوی و دانشگاهی مورد تاکید قرارگرفته است. در این نوشتار، نگارنده درصدد برخی رویکردها و راهکارهایی می باشد که می تواند ایده ی وحدت حوزه و دانشگاه را بیش از پیش وارد مرحله عملیاتی نماید.
  

گفتمان سازی

وحدت حوزه و دانشگاه ضرورت تاریخى و سرنوشت‌ساز انقلاب اسلامى می باشد[1] که در این میان، یکی از نقص ها و ضعف های اساسی در حوزه نظریه پردازی، گفتمان سازی در موضوعات و محورهای اساسی می باشد. بر هیچ اهل علم و پژوهش پوشیده نیست که برای تحقق اهداف متعالی در حوزه های مختلف و برای این که شاهد تحقق یک جریان اصیل علمی در موضوعات مختلف باشیم، بهترین الگو و روشی که می تواند ما را در این مسیر راهنمایی کند، گفتمان سازی می باشد.

با شکل گیری و شکل دهی گفتمان های علمی می توان هم در جامعه علمی که اعم از حوزه و دانشگاه می باشد، شاهد رشد و پیشرفت در حوزه های مختلف بود و هم فضای عمومی و غیر تخصصی جامعه را برای پذیرش و فهم گفتمان های تولید شده آماده کرد.

امروزه جمهوری اسلامی در حوزه های مختلف نیاز به تولید گفتمان دارد و تحقق این مهم نیز از حوزه و دانشگاه انتظار می رود؛ گفتمان هایی در حوزه نظریه پردازی انقلاب اسلامی، گفتمان های علم دینی و علم اسلامی و.. از جمله ضرورت های نظری و نظریه پردازی می باشند که باید بیش از پیش اهتمام به این مسائل داشت که اولا تعامل حوزه و دانشگاه به قوّت و قدرت این گفتمان ها استحکام می بخشد و ثانیا یکی از راهکارهای اساسی برای تحقق ایده ی وحدت حوزه و دانشگاه، تلاش برای همین گفتمان سازی ها در موضوعات و حوزه های مختلف می باشد.

یکی از نکاتی که در مورد دانشگاه مورد تاکید قرار گرفته است این است که رهبر بزرگوار انقلاب اسلامى مى‌فرماید: دانشگاه باید اسلامى باشد[2] و این اسلامی بودن دانشگاه ها در گروه تحقق اهداف و مولفه های مذکور می باشد.
  

تعامل علمی و پژوهشی

از دیگر رویکردهایی که می تواند تعامل بیش از پیش حوزه و دانشگاه را رقم بزند، تعامل علمی و پژوهشی در موضوعات و حوزه های مختلف می باشد. حوزه های علمیه با تسلط عمیق و دقیقی که در مباحث علوم دینی دارند، می توانند اولا الهام بخش بسیاری از رشته های دانشگاهی باشند و این الهام بخشی، مقدمه ای برای شکل گیری رشته ها و مباحث نوظهور و جدید باشد.

ثانیا رشته های مختلف دانشگاهی بخصوص رشته های ناظر به علوم انسانی، در موضوعات و محورهای مختلف، دچار چالش ها و مشکلات علمی هستند که تعامل با اندیشه های دینی و حوزه های علمیه می تواند بخش زیادی از این چالش ها را مرتفع نماید. علوم انسانی در دانشگاه ها در رشته های چون علوم تربیتی، اقتصاد، حقوق، سیاست و... دارای مسائل و چالش هایی هستند که با توجه به ظرفیت های قابل ملاحظه ای که در سنت اسلامی و در آیات و روایات وجود دارد، در این موضوعات در سنت اسلامی بحث های متعددی وجود دارد که می تواند چالش های موجود دانشگاهی را مرتفع نماید.

از جهت دیگر نیز هرچند حوزه های علمیه در مباحث و رویکردهایی که دارند دارای عمق علمی می باشند، ولی توجه به این نکته لازم است که این عمق علمی باید در خدمت پاسخ گویی به نیازهای اجتماعی باشد و دانشگاه می تواند حلقه ی گمشده ای در این میان باشد که اولا نیازها و مطلوبات اجتماعی را به حوزه برساند و نباید حوزه خود را از علوم روز و زبان روز، بى‌نیاز احساس کند[3] و ثانیا واسطه ای میان حوزه و دانشگاه باشد و گفتمان های عمیق و علمی تولید شده در حوزه های علمیه را به سطح جامعه منتقل کرده و عملیاتی نماید. از حوزه و دانشگاه باید سرنوشت یک ملت تعیین بشود[4] و این در گرو تعامل بیش از پیش و کارآمد حوزه و دانشگاه می باشد.
  رشته های مختلف دانشگاهی بخصوص رشته های ناظر به علوم انسانی، در موضوعات و محورهای مختلف، دچار چالش ها و مشکلات علمی هستند که تعامل با اندیشه های دینی و حوزه های علمیه می تواند بخش زیادی از این چالش ها را مرتفع نماید.

وحدت در اهداف و انگیزه های اجتماعی

از دیگر رویکردها و روش هایی که می تواند موجب وحدت و تعامل بیش از پیش حوزه های علمیه شود، وحدت در اهداف و انگیزه های اجتماعی می باشد. هم دانشگاه ها و هم حوزه های علمیه، یک هدف مقدس و والا دارند و آن خدمت به مردم و مرتفع نمودن چالش های اجتماعی می باشد که هم حوزه و هم دانشگاه این توانمندی و ظرفیت را دارند.

لذا تعامل بیش از پیش حوزه های علمیه با دانشگاه ها با محوریت خدمت به مردم و مرتفع نمودن چالش های اجتماعی، می تواند مقدمه ای بر تعامل بیش از پیش حوزه و دانشگاه باشد. دربارۀ لزوم وحدت بین حوزه و دانشگاه باید اشاره کرد که این دو نهاد، دو رکن اساسى و تعیین‌کننده در ساختار جامعۀ اسلامى هستند[5] و این نقش تعیین کننده را باید در اهداف واحد این دو نهاد مشاهده کرد.