9 دی 1388 / 13 محرم 1431 / 30 دسامبر 2009

تظاهرات گسترده مردم مشهد با حملات مأموران رژيم طاغوت موجه شد. اين حملات و درگيريها به شهيد و مجروح شدن شمار زيادي از تظاهر كنندگان منجر شد. درگيري مأموران رژيم شاه با مردم زماني اوج گرفت كه تظاهر كنندگان سربازي را كه به آنان پيوسته بود با ابراز احساسات گرم و پرشور در ميان خود پذيرفتند. گفتني است كه در همين روز مأموران رژيم پهلوي به منزل آيت الله شيرازي حمله كردند وعده‎اي را در منزل ايشان به شهادت رساندند.

شيخ فضل‏اللَّه نوري از جمله عالمان بزرگي بود كه در رهبري مشروطه مشروعه نقش مهمي ايفا نمود و زمينه‏هاي تحصن مردم عليه استبداد زمان را در حرم حضرت عبدالعظيم فراهم آورد. شيخِ شهيد، از جمله رادمرداني بود كه در برابر بيگانه سر تسليم فرود نياورد از اين رو طرح ترور شيخ، در سفارت انگليس تهيه شد و توسط عوامل سفارت به دست جوان ماجراجويي به نام كريم دواتگر داده شد تا به هنگام بازگشت شيخ به منزل به مورد اجرا درآيد. در اثر اين ترور، شيخ و تعدادي از همراهان زخمي شدند. هر چند پس از دستگيري كريم، شيخ او را بخشيد ولي در بازجويي از وي، اسامي افرادي به ميان آمد كه با سفارت انگليس در ارتباط بودند. نكته عبرت‏انگيز اين كه كريم دواتگر، درست هشت سال پس از شهادت شيخ فضل اللَّه نوري، به دست دوستانش به جرم قتل و اخاذّي به قتل رسيد. وي عضو گروهي بود كه به كميته مجازات شهرت يافتند و هدف از ايجاد اين تشكل را از بين بردن افراد خائن به مشروطه و مضر به حال مردم عنوان نمودند. بعدها با لو رفتن اعضاي اين كميته، برخي از اعضاي آن دستگير و اعدام و برخي ديگر فراري شدند.

پس از ارتحال آيت‏اللَّه حاج شيخ عبدالكريم حائري يزدي مؤسس حوزه علميه قم در سال 1315ش، مسؤوليت اداره حوزه بر عهده سه تن از مراجع بزرگ عصر به نام حضرات آيات: سيد محمدتقي خوانساري، سيد محمد حجت كوه كمره‏اي و سيد صدرالدين صدر قرار گرفت و اين مراجع سه گانه به مدت هشت سال، حوزه عظيم قم را به نحو احسن اداره كردند. در سال 1323 ش به دنبال بيماري آيت‏اللَّه سيد حسين بروجردي و بستري شدن ايشان در يكي از بيمارستان‏هاي شهر ري، دانشوران ساكن قم براي دعوت ايشان به قم و اقامت در آن شهر، اصرار زيادي ورزيدند و آن عالم بزرگ پس از بهبودي و تفأل به قرآن، هجرت به قم را برگزيدند. در نهايت معظم له با حمايت ياراني مجتهد و راستين در 9 دي 1323 ش برابر با 14 محرم 1364 ق وارد قم شد و زعامت شيعيان را به عهده گرفت. آيت‏اللَّه بروجردي تا پايان عمر به مدت نزديك به هفده سال در قم ماند و حوزه علمي اين شهر را با رونقي روز افزون قرين ساخت. در طي دوران حضور اين عالم برجسته و مرجع كل، عالمان نامداري در محضرش پرورش يافتند و خدمات و آثار و بركات فراواني ارايه گرديد.

شاه پس از تعيين ارتشبد غلامرضا ازهاري به رياست دولت نظامي، با ايراد نطق معروف خود به اشتباهات خويش اعتراف نمود كه اين امر به تزلزل كابينه كمك زيادي كرد. در آن تاريخ براي شاه مسلَّم و يقين شده بود كه دوران پادشاهي او پايان يافته است و خيلي زود بايد خاك ايران را ترك كند. او همچنين اعتقادي به جانشيني وليعهدِ خود نيز بر تخت سلطنت نداشت. تنها، انگيزه‏اش اين بود كه حكومت را به دست ديگري بسپارد و خود از ايران خارج شود. از اين رو از همان روزهاي نخستين حكومت ازهاري، يك دسته از نظاميان براي كنترل اوضاع بر سر كار آمدند. در دوران رياست ازهاري بر دولت، تظاهرات وسيع مردمي به ويژه در تاسوعا و عاشوراي 1357، مشروعيت رژيم پهلوي را زير سؤال برد و ازهاري براي آرام كردن مردم، به بازداشت ظاهري دولتمردان سابق دست زد. اما، اين عوام‏فريبي‏ها نيز راه به جايي نبرد. در پي ناكامي دولت ارتشبد ازهاري در سركوب قيام مردم مسلمان ايران، محمدرضا شاه، شاپور بختيار را در 9 دي 57 به نخست وزيري برگزيد و او نيز كابينه‏اش را در شانزدهم دي ماه معرفي كرد. شاه و آمريكا، اميدوار بودندبختيار بتواند با شعارهاي ملي گرايانه و سياست‏هاي به ظاهر اصلاح طلبانه، مردم ايران را از ادامه انقلاب باز دارد. اما مردم ايران كه از نيرنگ آمريكا و رژيم شاه آگاه بودند، به مخالفت با بختيار پرداختند و او را سرسپرده دستگاه استبدادي داخلي و بيگانگان خواندند. حضرت امام نيز در اعلاميه‏اي كه از پاريس منتشر نمودند، دولت بختيار را فاقد مشروعيت اعلام كرده و مردم را به مقابله با آن فرا خواندند. بختيار تا پيروزي انقلاب اسلامي در اين مقام باقي ماند ولي با برچيده شدن نظام طاغوت، از كشور گريخت.

«مرحوم آيت الله ملا عبدالله شوشتري» ازعالمان شيعه و شاگرد مقدس اردبيلي درگذشت. مرحوم شوشتري همزمان با انتقال حوزه علميه قزوين به اصفهان ازنجف به ايران بازگشت و ازمدرسان برجسته اصفهان شد. ايشان دردوره اقامت خود دراصفهان به بناي مدرسه ملا عبدالله و مدرسه شيخ لطف الله درميدان نقش جهان همت كرد و اين آثارزيبا را ازخود به يادگارگذاشت. گفتني است كه مرحوم شوشتري درمدت اقامت خود درمشهد مقدس براي تعميرحرم مطهرامام رضا(علیه السّلام) و برخي مساجد و مدارس تلاش بسياركرد. پيكرايشان دركنارمزارشهيدان كربلا به خاك سپرده شده است.

نخستين اعتراض آشكار نسبت به جنايت عبيدالله بن زياد در شهادت امام حسين(علیه السّلام) ، از سوي يكي از شيعيان كوفه، به نام عبدالله بن عفيف اَزدي برخاست. عبيدالله بن زياد، پس از آن كه اسيران واقعه‏ي كربلا را در مجلس خود با كلمات درشت و خشن، مورد اذيت و آزار قرار داد و آنان را سرزنش كرد، عبدالله بن عفيف كه از شيعيان دلير امير مؤمنان و از زاهدان و عبادت پيشه‏گان كوفه بود، همين‏كه نعره‏هاي نفرت‏انگيز عبيدالله را شنيد، به خشم آمد و پاسخ عبيدالله را داد. عبيدالله بن زياد كه انتظار چنين پيش‏آمدي را نداشت و خيال مي‏كرد كه ديگر نفس در سينه‏هاي دوستان اهل بيت(ع) حبس شده است، با تكبر و خودخواهي تمام دستور داد او را دستگير كرده و به نزدش ببرند. تلاش مأموران حكومتي براي دستگيري وي به خاطر حمايت افراد قبيله عبدالله ناكام ماند اما ماموران عبيدالله شبانگاه به سوي خانه عبدالله بن عفيف هجوم آورده و او را از خانه‏اش به بيرون كشيده و با ضربات شمشير به شهادت رسانيدند. جنايات‏كاران حكومتي، سرش را از بدن جدا كرده و بدن او را به دار آويختند. بدين‏گونه نخستين جرقه‏اي كه كه مي‏رفت كوفه را بار ديگر به حركت درآورد و جنبش عظيمي را پي‏افكند، به دست مزدوران پليد اموي به خاموشي گراييد. ولي شش سال بعد، شيعيان كوفه و دوستداران اهل بيت(علیهم السّلام) انتقام خويش را از عاملان جنايت كربلا گرفتند و آنان را به دست مختاربن‏ابي‏عبيده ثقفي به اشد مجازات رسانيدند.

ابوالحسن عمر صوفي رازي، منجم و رياضي‏دانِ ايراني و از منجمين دربار عضدالدوله ديلمي از پادشاهان آل بويه به شمار مي‏رفت. اثر پرارزش و نفيس او صورالكواكب نام دارد. همچنين "اشكال متوازي الاضلاع" در علم رياضيات، به زبان عربي نيز از اين دانشمند است.

ملامحمد صالح بن احمد سروي مازندراني ملقب به حسام الدين، داماد علامه محمدتقي مجلسي بود. همسر وي آمنه بيگم، بانوي بسيار فاضل، عالم و پرهيزكار بوده و ملاصالح را در حل مسايل علمي ياري مي‏كرد. وي در نزد استادان بزرگواري مانند محمدتقي مجلسي، شيخ بهايى و ملاعبداللَّه شوشتري كسب علم كرد. وفات اين عالم رباني و محقق بزرگ در اصفهان روي داد و در كنار علامه مجلسي در جوار مسجد جامع اصفهان به خاك سپرده‏شد. حاشيه‏ي شرح لمعه، شرح روضه‏ي كافي و شرح زُبدةُالاصول شيخ بهايي از تأليفات ملا محمد صالح مازندراني به شمار مي‏روند.

روديارْدْ كيپلينگ اديب انگليسي در 30 دسامبر 1865م در بندر بمبئي در هندوستان به دنيا آمد و از پنج سالگي خواندن و نوشتن را فرا گرفت. وي از طفوليت، تحت تأثير شخصيت ادبي و هنري پدرش و داستان‏هايى كه برگرفته از فرهنگ عامه مردم هند بود قرار گرفت و اين تأثيرپذيري، در آثار وي نمود يافت. همين تاثير و نيز حقايق مربوط به استعمار ملت هند توسط انگليس باعث شد تا كيپلينگ كتاب جنگل و كيم را به نگارش درآورد. وي در اين كتاب، سياست استعماري انگلستان را آشكار ساخته و حقيقت آن را بر ملت‏هاي استعمار زده آسيا و افريقا نمايان كرد. انتشار اين كتاب، شهرتي فراوان براي كيپلينگ فراهم آورد و جوايز چندي به او تعلق گرفت. وي در اين كتاب و ديگر كتاب‏ها، سياست امپرياليستي انگلستان را، چنان‏كه بود مجسم ساخت و از اين راه، حقايق تلخ و نفرت‏آوري را بر ملل استعمار زده آن روزگار فاش نمود. كيپلينگ در سال 1907م به عنوان اولين انگليسي، برنده جايزه نوبل ادبيات گرديد. وي در مشرق به عنوان مشهورترين اديب و نويسنده انگليسي مطرح مي‏باشد. كارهاي وي داراي تنوع شگفت‏انگيزي مي‏باشند. كيپلينگ افق فكري وسيعي داشت و درآثار خود، همه حواس حتي بويايى خواننده را برمي‏انگيخت. واقع‏بيني و واقع‏نگاري از يك سو و استفاده مناسب از كلمات و زبان محاوره‏اي از سوي ديگر، در مسير هدف واحد نويسنده كه مضاميني چون ميهن‏پرستي، شهامت، بردباري و كمك به هم‏نوع است، قرار دارد. ارابه دوچرخه‏اي، ترانه‏هاي ارادي، ابداع‏هاي گوناگون و فرانسه در جنگ از ديگر آثار اوست. روديارد كيپلينگ سرانجام در 18 ژانويه 1936م در 71 سالگي درگذشت.

در اواخر قرن نوزدهم، زندگي سنتي و بي‏آلايش مردم چين زير نفوذ غرب‏گرايى رو به اضمحلال بود. در سال 1894، چين، شبه جزيره كره را در برابر جنگ با ژاپن از دست داده بود و كشورهاي قدرت‏مند آن روز اروپا هم‏چون انگليس، آلمان و روسيه قسمت‏هايى از سرزمين چين را اشغال كرده بودند. در گرماگرم چنين دوران ضعف و حقارتي بود كه تعدادي از نظاميان چيني يك جنبش ناسيوناليستي ضدغربي به نام بوكسورها يا جامعه مشت‏هاي موزون و هماهنگ عليه خارجيان پديد آوردند كه خواه ناخواه افراد بسيار تندرو و متعصبي هم داخل آن بودند. بوكسورها، سفارت‏خانه‏هاي دولت‏هاي غربي در پكن را تصرف كردند و به مبارزه شديد با مبلّغين اروپايى در چين پرداختند كه در اين ميان تعدادي از مبلغين مسيحي و جمعي از چيني‏ها كه به مسيحيت گرويده بودند، كشته شدند. در 30 دسامبر 1899م يك مبلّغ انگليسي توسط اين گروه كه خود را مشت‏هاي متحد عدالت نيز مي‏ناميدند، كشته شد. در اولين روز سال 1900م اعلاميه‏اي از سوي دربار سلطنتي چين منتشر گرديد كه در آن ضمن انتقاد از اين عمل، آن را تنها يكي از حملات گروه‏هاي مخفي عليه بيگانگان به شمار آورد. اين در حالي بود كه ملكه چين، تمام تلاش خود را در شكل دادن يك ارتش تازه و حمايت از گروه‏هاي محلّي مبارز قرار داده بود. در واقع شكل‏گيري بوكسورها يك عكس‏العمل طبيعي وطن‏پرستان در برابر تجاوزها و توهين بي‏شمار خارجي‏ها نسبت به چين و مردم آن، به حساب مي‏آمد. اين حوادث كه مي‏توانست به قطع كامل نفوذ بيگانگان از خاك چين منتهي گردد به مذاق هيچ يك از كشورهاي استعماري آن روز سازگار نبود. بنابراين آنان ارتشي از شش كشور ژاپن، انگليس، روسيه، فرانسه، آلمان و امريكا به بهانه حفظ جان اتباع خويش تشكيل داده و به سركوب قيام پرداختند. اين سركوبي آن چنان وحشيانه بود كه ارتش‏هاي خارجي در پشت سر خود انبوهي از كشتگان و دهكده‏هاي سوخته شده را باقي مي‏گذاشتند. هم‏چنين رفتار قساوت‏آميز بيگانگان آنچنان سخت‏گيرانه بود كه بسياري از مردم چين دست به خودكشي مي‏زدند. عملكرد تجاوزگران به گونه‏اي ضد بشري و مغاير با اصول انساني بود كه يك خبرنگار انگليسي با اشاره به جناياتي كه آن را نمي‏توانست بنويسد اضافه نمود كه تمدن غربي، روكِشي براي توحش است. پس از سركوب جنبش بوكسورها دولت وقت چين مجبور به پرداخت غرامت سنگيني به استعمارگران شد. اين رويداد و وقايع بعدي باعث ظهور سون‏يات سن رهبر انقلاب چين، سقوط خاندان امپراتوري منچو و استقرار نظام جمهوري در سال 1912م گرديد.

رشيد كرامي به عنوان شخصيتي كه بخشي از تاريخ لبنان در نيمه دوم قرن بيستم با حيات سياسي وي عجين شده است، در 30 دسامبر سال 1921م در طرابلس لبنان در يك خانواده مسلمان به دنيا آمد. وي تحصيلات عالي خود را در دانشگاه اسلامي طرابلس آغاز كرد و هم‏زمان با فارغ‏التحصيل شدن از دانشكده حقوق دانشگاه قاهره، موفق به اخذ دكتراي افتخاري از دانشگاه حيدرآباد هند نيز گرديد. رشيد كرامي از آن پس به عنوان وكيل مدافع در تشكيلات قضايى لبنان خدمت كرد و از سال 1951م، با انتخاب شدن به نمايندگي پارلمان لبنان، زندگي سياسي خود را آغاز نمود. وي در همان سال، اولين پست وزارت را با تصدي وزارت دادگستري آغاز كرد و سال بعد در همان كابينه، به وزارت اقتصاد دست يافت. رشيد كرامي در طول حيات خود، ده بار مامور تشكيل كابينه شد و در اين دوران، رياست اكثر كابينه‏هاي لبنان را در بحراني‏ترين شرايط تاريخ سياسي لبنان برعهده گرفت. دهمين و آخرين كابينه رشيد كرامي، تحت عنوان دولت اتحاد ملي از سال 1984م آغاز به كار كرد و تا دو ماه قبل از مرگ رشيد كرامي، به كار خود ادامه داد. وي در اين زمان، طي يك نطق شفاهي خطاب به ملت لبنان، استعفاي خود را اعلام كرد و علت آن را عدم موفقيت كابينه‏اش در حل بحران اقتصادي دانست. وي در آن هنگام معتقد بود كه سير تمامي تحولات، به ضرر منافع ملت و كشور لبنان است. با پذيرفته نشدن استعفاي وي از سوي امين جُميِّل، رئيس جمهور وقت، رشيد كرامي تا پايان عمر 66 ساله خود اداره لبنان را برعهده داشت تا اين‏كه در اول ژوئن 1987م، در حالي كه از طرابلس عازم بيروت بود، بالگرد وي هدف آتش نيروهاي فالانژ قرار گرفت و كشته شد. گزارشات بعدي، خبر از وقوع حادثه بر اثر انفجار مواد منفجره‏اي مي‏داد كه در پشت صندلي رشيد كرامي كار گذاشته شده بود كه به وسيله كنترل از راه دور، برفراز مناطق تحت كنترل مسيحيان منفجر گرديد. پس از اين حادثه، محافل سياسي و اسلامي لبنان، فالانژها را عامل اين سانحه و قتل رشيد كرامي معرفي كردند. رشيد كرامي يكي از حاميان انقلاب اسلامي ايران بود و اين حمايت را گه‏گاه در مصاحبه‏ها و اظهارنظرهاي خود ابراز مي‏داشت.

در 30 دسامبر 1947م تروريست‏هاي مسلح وابسته به دو سازمان صهيونيستي، در عملياتي مشترك، دهكده بلَدُالشيخ را در فلسطين مورد حمله قرار دادند. در اين حمله وحشيانه خانه فلسطيني‏ها به آتش كشيده شد و شصت فلسطيني در داخل خانه‏هايشان كشته شدند. در همين روز، گروه تروريستي صهيونيست‏ها به نام ايرْگون در دو حمله ديگر، با پرتاب بمب در بين فلسطيني‏ها، 17 تن از آن‏ها را به قتل رساندند و ده‏ها تن را زخمي كردند. تشديد حملات تروريستي صهيونيست‏ها عليه فلسطيني‏ها در اواخر سال 1947 و اوايل 1948م به منظور زمينه‏سازي اعلام موجوديت رژيم اشغال‏گر قدس در ماه مه 1948 بود.

آلفرد نورْثْ وايْتْهِد، رياضي‏دان و فيلسوف انگليسي در 15 فوريه 1861م به دنيا آمد. وي پس از طي تحصيلات خود، به تدريس فلسفه و رياضي در دانشگاه‏هاي انگلستان و امريكا مشغول شد و كتاب‏هايى درباره رياضيات نگاشت. وايْتهِد برخلاف سال‏هاي جواني كه بيشتر به رياضي تمايل داشت، در سنين پاياني عمر خود به فلسفه روي آورد و به آن پرداخت. از آن‏جا كه وايتهد از يك خاندان روحاني بود، بيشتر به جنبه معنوي دنيا اهميت مي‏داد تا جنبه مادي آن. وي مخالف هر گونه دوگانگي ميان روح و ماده، خدا و جهان، دين و علم و واقع‏گرايى و خيال‏پردازي بود و در راه آشتي دادن و سازگاري ميان اين اجزاي ناسازگار تلاش مي‏كرد. وايتهد اعلام داشت كه سراسر جهان فرايندي مستمر از اعمال متقابل ناهماهنگ است. در حقيقت وي در تكثير ظاهري اشياء، وحدت اساسيِ آن‏ها را مشاهده مي‏كرد. از وايتهد آثاري بر جاي مانده كه اصول نسبيت، دين در دست ساختمان، فرايند و واقعيت و سرگذشت انديشه‏ها از آن جمله است. با اين حال زبان و نوشتار وايتهد جنبه فني و پيچيده دارد و همين امر باعث شده است كه اغلب افكار و انديشه‏هاي او گنگ و نامفهوم باشد. آلفرد نورث وايْتْهِد سرانجام در 30 دسامبر 1947م در 86 سالگي در گذشت.

كشور روماني تا سال 1862م، اميرنشيني خود مختار در قلمرو عثماني بود تا اين كه در سيزدهم ژوئيه 1878م استقلال خود را از عثماني بازيافت. در جريان جنگ جهاني دوم، اين كشور با تحمل خسارت‏هاي بسيار، بخش اعظم سرزمين‏هايي را كه به عنوان غنيمت دريافت كرده بود، از دست داد. روماني پس از جنگ جهاني دوم تا سال 1947م با نظام سلطنتي اداره مي‏شد اما در 30 دسامبر همين سال با استعفا و بركناري ميخائيل، آخرين پادشاه روماني، بساط سلطنت در اين كشور برچيده گشت و حكومت جمهوري اعلام شد. از آن پس، حزب كمونيست به عنوان تنها حزب حاكم، زمام امور را به دست گرفت و با اعمال سياست‏هاي اقتصاد سوسياليستي به اشتراكي كردن كشاورزي پرداخت و سپس با عضويت در پيمان ورشو بيشتر از گذشته دنباله‏رو سياست‏هاي شوروي گرديد. روماني يكي از فقيرترين كشورهاي شرق اروپا بود و سياست‏هاي تمركزگرايانه كمونيستي نيز موفق به حل مشكلات اقتصادي اين كشور نگرديد. هم‏زمان با آغاز فروپاشي جماهير شوروي اتحاد شوروي سابق و پايان عمر نظام‏هاي كمونيستي در اروپاي شرقي، در روماني نيز با اعدام چائوشسْكو رهبر حزب كمونيست اين كشور در سال 1989، نظام كمونيستي روماني سرنگون شد. (ر.ك: 22 دسامبر)

/س