آشنایی با شهید سید مرتضی آوینی

سید مرتضی آوینی، کارگردان فیلم‌های مستند و روزنامه نگار در 21 شهریور سال 1326 در شهر ری تهران چشم به جهان گشود. علاقه و نگاه متفاوت او به هنر باعث شد تا از همان کودکی داستان نویسی و سرودن شعر را آغاز کرده و سپس، برای ادامه ی تحصیل در رشته ی مورد علاقه اش در زمینه هنر، رشته معماری را انتخاب کرد و در دانشکده‌ی هنرهای زیبای دانشگاه تهران مشغول به تحصیل شد. در همان دوران جوانی که شور و اشتیاق و افکار روشن فکرانه جوانان شمع مجلس‌ها و شب نشینی‌ها بود.

با این حال بعد از انقلاب اسلامی در ایران با آشنا شدن تفکرات امام خمینی، تفکرات وخط مشی فکر او دچار تغییرات و تحولات اساسی شد. او همه ی آثار دوران جوانی خود را کاملا ازبین برد و این شروعی بود برای شکل گرفتن شخصیتی که با نام شهید مرتضی آوینی می شناسیم. بعد از انقلاب بنا بر ضرورت معماری را کنار گذاشت و به ساختن فیلم‌های مستند و نوشتن روی آورد. (1)
 

آثار مکتوب شهید آوینی

کتاب «حکومت فرزانگان: مروری بر مبانی حاکمیت سیاسی در اسلام»: شامل سه مقاله «اکثریت»، «آزادی عقیده» و «مساوات»

«روایت محرم (فتح خون)» شامل ده مقاله.

کتاب «درباره امام خمینی (ره) » تهیه شده از 9 مقاله شامل فصل‌های از جمله «داغ بی تسلّی»، «دهه شصت و امام خمینی» و ...

«مبانی حکومت دینی» پنج مقاله شامل «گرداب شیطان»، «اسلامیت یا جمهوریت» و ...

«آینده بشریت» هفت مقاله: «بشر در انتظار فردایی دیگر»، «آغازی بر یک پایان»، «آخرین دوران رنج» و ...

«پیرامون روشنفکری» دارای 11 مقاله: «یک هشداری»، «حلزون‌های خانه به دوش»، «ژورنالسیم حرفه‌ای» و ...

«پیرامون شعر» 5 مقاله شامل «غزال غزل»، «ختم ساغر»، «راز و رمز»، «شعر و جنون» و ...

کتاب «فرهنگ و تهاجم فرهنگی» شامل هفت مقاله از جمله «فرهنگ یا فرهنگ توسعه؟ »، «رستاخیز جسم و جان» و ... (2و3)



درس‌های از آثار شهید آوینی

شهید آوینی تصمیم داشت تا آثارش آینه‌ای باشد برای به تصویر کشیدن زندگی مردمانی که مورد ظلم قرار گرفته‌اند. ایشان معلمی بودند که از آثارشان می توان درس زندگی گرفت. تحصیلات در دانشگاه شاید از اهمیت بسیاری برای مردم امروز برخوردار باشد، امّا تجربه در میان مردم بودن و لمس کردن آنان برای ایشان از اهمیتی بالایی برخوردار بود.

در سال 1367 شهید آوینی برای تدریس هنر در دانشگاه حضور یافتند، منتها به دلیل آنکه مفاد درسی با نحوه تدریسشان هماهنگ نبود، از ادامه تدریس صرف نظر کردند. امّا این امر مانع آن نشد که دیگر دانش خود را در اختیار دانشجویان قرار ندهند. در همان زمان بود که مقالات متعددی را در فصل نامه‌ی «فارابی»، ماهنامه هنری «سوره» و دیگر مجلات به چاپ رساندند.

شهید آوینی مقالات متعددی در زمینه‌های مختلف از جمله سیاست، تاریخ، مذهب،  گرافیک، تئاتر، هنری، دینی و سنتی و... در ماهنامه‌های متفاوت به چاپ رساندند که پس از شهادت ایشان، در قالب کتاب‌های مختلف، چاپ و در اختیار خوانندگان قرار گرفته است؛ یکی از این کتاب‌ها «توسعه و مبانی تمدن غرب» است.

این کتاب دارای 19 فصل است و تاریخ تمدن غرب را بررسی می‌کند و طی سال‌های 1364 تا 1366 نگاشته شده است. ازجمله سرفصل‌های این کتاب می‌توان به «در معنای توسعه»، «توسعه‌یافتگی، اتوپیای قرن حاضر»، «بهشت زمینی»، «میمون برهنه! »، «توسعه برای تمتع»، «تمدن اسراف و تبذیر» و «عمق فاجعه» اشاره کرد.

پس از شهادت مرتضی آوینی، «مرکز حفظ و نشر آثار دفاع مقدس» در وزارت جهاد سازندگی، به انتشار این کتاب پرداخت و در سال 1376 اصلاحاتی توسط نشر ساقی صورت گرفت و چاپ مجدد انجام شد.

 

تاثیرات آثار شهید آوینی بر غرب

کتاب‌های شهید آوینی اکنون به عنوان مجموعه تحقیقاتی شناخته می‌شوند و در دانشگاه‌های کشورهای مختلف از جمله کشورهای اروپای مانند اسکاتلند، در اختیار دانشجویان قرار گرفته است. بسیاری از آثار شهید آوینی در کشور‌های غربی، مورد استقبال بسیاری از دانشجویان و فرهنگیان و استادات دانشگاه قرار گرفته است.

بسیاری از مقالات و کتاب‌های ایشان به زبان‌های زنده دنیا ترجمه شده اند. مستند‌های که شهید آوینی در طول عمر شریف خود تهیه کرده بود با زیر نویس انگلیسی و فرانسه در اختیار دانشجویان خارجی قرار داده شده است تا بتوانند به خوبی از مطالب و محتواهای آثار ایشان بهره ببرند. آثار شهید آوینی تبدیل شده است به پُل آکادمیک بین محققان داخل و خارج از ایران. (4)

شهید آوینی با یک روند تدریجی به اندیشه‌هایی رسید تا روح معنوی و عرفانی خود را جلا بخشد و از افکار غرب گرایانه و نگرش‌های جامعه ستیزانه دوری کند. حال نسل آینده می تواند با مطالعه آثار او بهتر مسیر را بشناسد و در آن گام بردارد. تجربه‌ای که سال‌ها زمان برد تا شهید آوینی به دست آورد اکنون به صورت آثاری مکتوب در اختیار ما قرار دارد و چه بسا با مطالعه آن‌ها بتوانیم موقعیت اجتماعی و وضعیت روحی و معنوی خود را بهتر بشناسیم. (5)

شهید سید مرتضی آوینی در مقالات خود، نظام حکومتی دنیای مدرن را با حکومت دینی مقایسه می کند و میزان انسانیت در دو محیط متفاوت را می سنجد.

انسانیتی که در دنیای غرب رو به زوال می رود و دنیای ماشینی جای آن را می‌گیرد. در حالی که محیط انقلاب اسلامی با در نظر گرفتن تاریخ گذشتگان و افرادی که خود را فدای آن کرده اند، به آینده و تجلی انسانیت می نگرد. این طرز تفکر برای حتی جوانان اروپایی که ذهنی باز و آگاه برای پذیرفتن حقیقت دارند، بسیار جذاب و گوش نواز است.

مجموعه آثار شهید آوینی، تجربه‌ای انسانی است که نه تنها در طول دوران انقلاب اسلامی زندگی کرده است بلکه، موجودیتش نیز دست به انقلابی درونی زده تا بتواند به روح معنوی و عرفانی خود دست یابد.
 

شهادتی برای رسیدن به «شهری در آسمان»

در اواخر سال 1370 تهیه‌ی مجموعه ی روایت فتح کلید خورد. شهید آوینی و گروه فیلم برداران به مناطق جنگی سفر کردند و در کمتر از یک سال موفق شدند تا شش قسمت از مجموعه ی ده قسمتی «شهری در آسمان» را به پایان برسانند.

این مجموعه مستند به طور مختص به آزادسازی خرمشهر اشاره داشت. «شهری در آسمان» دوران محاصره، سقوط و رهایی خرمشهر را به تصویر می کشید.

منتها، اتمام مجموعه با شهادت شهید آوینی در قتلگاه فکه ناتمام ماند. در 20 فروردین ماه سال 1372، سید مرتضی آوینی به دلیل برخورد با مین به شهادت رسید.(6)

پی نوشتها
1.www.aviny.com
2.www.fidibo.com
3.www.fidibo.com
4.www.st-andrews.ac.uk
5.www.mehrnews.com
6.www.isna.ir