چگونه صورت مساله خجالت را پاک کنيم؟

بازگشت به زندگي

درباره او زياد شنيده‌ايد و دوست داريد به محض ديدنش سر حرف را باز کنيد و او را بهتر بشناسيد. نفس عميقي مي‌کشيد و راه مي‌افتيد. وقتي به نزديکي او مي‌رسيد ناگهان راهتان را کج کرده و حس مي‌کنيد ديگر نمي‌توانيد راحت نفس بکشيد. اصلا ديگر نمي‌دانيد مي‌خواستيد چه بگوييد؟! بنابراين قدم‌زنان دوباره به همان محل اوليه برمي‌گرديد. خجالت مي‌کشيد و نمي‌دانيد با اين کمرويي لعنتي چه کار کنيد. حالا بايد چه کار کنيد؟
داستان خجالت، تازه نيست اما شايد هنوز معناي دقيق آن را درک نکرده و با حالت‌هاي مشابه اشتباه بگيريم. خجالت همان حالت عاطفي اجتماعي است که احساسات، افکار و رفتار افراد را تحت تاثير قرار مي‌دهد. در اصل خجالت همان احساس ناراحتي، ترس، عصبي بودن و احساس ناامني از بودن با ديگران است. آدم‌ها وقتي خجالت مي‌کشند از صحبت کردن و يا تعامل با ديگران اجتناب مي‌کنند چون از پاسخ احتمالي، نگران هستند. واکنش‌هاي فيزيکي هم بخشي از خجالت هستند: برافروختگي، لرزش، عدم توانايي در حرف زدن، تنفس کوتاه و تپش قلب، خجالت در بعضي شرايط اجتماعي مشخص بيشتر نمود پيدا مي‌کند مثل اولين روز مدرسه، وقتي براي اولين بار فردي را ملاقات مي‌کنيد، قرار است با کسي صحبت کنيد و يا در کلاس قرار است کنفرانس داشته باشيد. به‌طور معمول نوجوانان و جوانان در شرايطي که مطمئن نيستند چه اتفاقي مي‌افتد، ديگران چه واکنشي نشان مي‌دهند و يا چند نفر متوجه آنها باشند احساس خجالت مي‌کنند.

خجالت داريم تا خجالت

خجالت از فردي به فرد ديگر متفاوت است: خفيف، متوسط و يا بسيار شديد. در نوع خفيف و متوسط افرادي فقط در شرايطي خاص خجالت مي‌کشند. در اوايل کار کمي ناراحتند اما به تدريج بهتر مي‌شوند. اما در نوع بسيار شديد با گذر زمان اين خجالت اوليه برطرف نمي‌شود بنابراين از بودن در اجتماع اجتناب کرده، دوست پيدا نمي‌کنند و اصلابه سراغ آدم‌ها و شرايط جديد نمي‌روند و اين موضوع با اعتماد به نفس و عزت نفس آنها مداخله مي‌کند.

عوامل موثر

خلق و خوي. بعضي آدم‌ها ذاتا خجالتي هستند همان‌طور که بعضي‌ها ذاتا عصبي، خوش‌اخلاق، آرام و يا هيجاني هستند. دانشمندان معتقدند خلق و خوي آدم‌ها تا حدي به وسيله ژن‌ها و از همان دوران جنيني والدين به ارث مي‌رسد.
رفتارهاي ياد گرفته شده: اگر فرد به‌طور طبيعي تمايل به خجالتي بودن داشته باشد تحت تاثير رفتارهاي ياد گرفته شده به خصوص از طرف افراد خانواده قرار مي‌گيرد. اگر پدر و مادر بيش از حد محتاط و يا خجالتي باشند و از بودن در اجتماع احساس ناراحتي کنند رفتار آنها به کودک مي‌آموزد که اجتماع محلي ناراحت‌کننده است به خصوص اگر کودک ذاتا هم خجالتي باشد.
تجربيات ناراحت‌کننده: اگر فردي که ذاتا خجالتي است بيش از اندازه در محيط‌هاي غير آشنا و شرايط ناراحت‌کننده قرار بگيرد خجالت او بيشتر مي‌شود. اذيت و آزار، مورد تعدي واقع شدن، بد رفتاري، مسخره کردن به وسيله دوستان، خواهر و برادر و يا ساير همکلاسي‌ها موجب ايجاد و يا تشديد خجالت مي‌شود.

چه بايد کرد؟

همه آدم‌هاي خجالتي مي‌توانند بر اين مشکل غلبه کنند. با تجربيات مثبت و جديدي که به افراد مهارت‌هاي تازه‌ مي‌دهد، مي‌توان خجالت را برطرف کرد. براي نوجوان و جوان خجالتي، داشتن يک حامي که او را درک کرده و بپذيرد، واقعا مهم است که مي‌تواند پدر و مادر، خواهر و برادر، بستگان، معلم يا مشاور مدرسه باشد. دوستان خوب و خانواده حمايت‌گر، کمک بزرگي به حساب مي‌آيند. دوري از تجربيات مختلف نمي‌گذارد نوجوان و جوان راهکار رويارويي با شرايط مختلف را ياد بگيرد.
• يادگيري و تمرين مهارت‌هاي اجتماعي. آدم‌هاي خجالتي کمتر در اجتماع حضور پيدا مي‌کنند. بنابراين اگر نوجوان خجالتي حتي تمايل همراهي با همسالان خودش را نداشته باشد نبايد تعجب کرد. تمرين رفتارهاي اجتماعي مثل برقراري تماس چشمي، زبان بدن، لبخند زدن، معرفي کردن، گپ زدن، سوال پرسيدن و دعوت از مردم به رفع حالت خجالت کمک مي‌کند. به اين ترتيب اعتماد به نفستان بيشتر مي‌شود.
• از قبل برنامه‌ريزي کنيد. تمام کارهايي را که قرار است در جمع انجام دهيد از قبل فهرست کنيد. با صداي بلند آن را تمرين کنيد و حتي جلوي آينه اين کار را انجام دهيد. بعد در شرايط مورد نظر عينا پياده کنيد و اصلا از اينکه کامل اجرا نشود نترسيد.
• بهترين دوست خودتان باشيد. افراد خجالتي از اينکه ديگران درباره آنها چه قضاوتي دارند، نگرانند و چون هميشه منتظر قضاوت‌هاي منفي هستند دايم خودشان را سرزنش مي‌کنند. اين قضاوت‌هاي منفي را درباره خودتان بشناسيد. از خودتان بپرسيد آيا بهترين دوستتان را براي کاري مشابه مورد انتقاد قرار مي‌دهيد. اگر خير پس با خودتان مثل بهترين دوستتان رفتار کنيد. خودتان را با تمام نقايص قبول کنيد.
• طوري عمل کنيد انگار خجالتي نيستيد. عجيب است؟ اين تکنيکي است که به شما اطمينان‌خاطر بيشتري مي‌دهد و اين فرصت را فراهم کند که رفتارهاي اجتماعي را کسب کنيد که قبلا از آنها استفاده نمي‌کرديد. به آدم‌هايي فکر کنيد که رفتار اجتماعي آنها مورد تحسين و احترام است. خودتان را جاي آنها گذاشته و همان‌طور رفتار کنيد.
• قاطعيت بيشتري داشته باشيد. خجالتي‌ها قاطعيت کمي دارند و اين به دليل نگراني زياد از واکنش ديگران است، بنابراين در زماني که بايد حرف بزنند ساکتند، تقاضاي خود را مطرح نکرده و از حقشان دفاع نمي‌کنند. بايد راهکارهايي را ياد بگيريد که روي پاي خود ايستاده و با احترام به خود و ديگران درخواست‌هايتان را مطرح کنيد.
• روي قدرت خودتان متمرکز شويد. در چه موردي بهترين هستيد؟ چه مهارت‌هايي داريد که درباره آنها احساس خوبي پيدا مي‌کنيد؟ از خانواده و دوستان صميمي‌تان بپرسيد نقاط قوت شما چيست؟ وقتي در شرايطي احساس ناراحتي مي‌کنيد به اين مهارت‌ها، قدرت و نقاط‌قوت فکر کنيد.
• خودتان باشيد چون بهترين هستيد. ما نمي‌توانيم ماهيت دروني خودمان را تغيير دهيم. اگر همه آدم‌ها کامل و بي‌نقص بودند شبيه هم مي‌شدند و زندگي چه کسالت‌بار مي‌شد. فقط مي‌توان رفتارهاي جديدي آموخت که در شرايط مختلف درست عمل کنيم.
• از اجتناب، اجتناب کنيد! اگر داخل استخر شويد و ببينيد آب بسيار سرد است چه مي‌کنيد؟ اگر فورا بيرون بپريد لذت شنا را از دست مي‌دهيد. اگر فردا پايتان را هم در آب استخر فرو نبريد که مبادا سرد باشد از شنا کردن اجتناب کرده‌ايد.
• پس دوباره به استخر برگرديد. چون اگر آب سرد باشد بعد از مدتي به آن عادت مي‌کنيد و اين به خاطر گرم شدن آب نيست بلکه به دليل ماهيت عادت کردن است. همين مساله درباره خجالت هم صدق مي‌کند. اگر در شرايط ناراحت‌کننده بمانيد و فرار نکنيد، به آن عادت کرده و جا مي‌افتيد. اگر از مهارت‌هاي خود استفاده کنيد، گرم گرفته و حسابي راه مي‌افتيد. صحبت کنيد، بخنديد، چيزي بگوييد و نقاط‌قوت خود را به ياد بياوريد. اين کار راحت نيست اما ارزش دارد چون موقعيت‌ها را از دست نداده و به آنچه لياقت داريد مي‌رسيد.
منبع: www.salamat.com
/خ