دگزامتازون؛ موارد مصرف، عوارض جانبی و تداخلات دارویی

طریقه مصرف دگزامتازون

طبق دستور پزشک این دارو را مصرف کنید. برای جلوگیری از بروز ناراحتی‌های شکمی، قرص دگزامتازون را همراه با غذا یا شیر مصرف کنید.

قرص را با یک لیوان آب و یا طبق دستور پزشک مصرف کنید. اگر از داروی محلول استفاده می‌کنید، حتما با استفاده از قاشق‌های اندازه‌گیری مخصوص دارو، دز موردنیاز را مصرف کنید. از قاشق‌های معمولی آشپزخانه استفاده نکنید. اگر قرار است یک بار در روز دگزامتازون را مصرف کنید، صبح‌ها و پیش از ساعت ۹ باشد.

اگر دارو را یک روز در میان یا طبق دستور دیگری مصرف می‌کنید، حتما از تقویم یا اپلیکیشن‌های یادآوری استفاده کنید.

بسته به موقعیت پزشکی و واکنش بدن شما، دوز و مدت مصرف دارو متفاوت خواهد بود. ممکن است پزشک کم‌کم دوز مصرفی را پایین بیاورد تا عوارض جانبی کمتری را تجربه کنید.

این دارو را به‌صورت منظم مصرف کنید تا بیشترین اثر را بر بدن‌تان داشته باشد. برای فراموش نکردن مصرف دارو، دگزامتازون را هر روز در ساعت مشخصی مصرف کنید. حتی اگر حال‌تان بهتر شد، مصرف دارو را طبق دستور پزشک ادامه دهید.

بدون مشورت پزشک، مصرف دارو را قطع نکنید. برخی بیماری‌ها با قطع ناگهانی مصرف دارو بدتر می‌شوند. ممکن است نیاز باشد دز دارو به‌آرامی کم شود.

اگر بهبودی در بیماری حاصل نشد یا علائم آن بدتر شدند، حتما با پزشک مشورت کنید.

اقدامات احتیاطی

پیش از مصرف دگزامتازون، اگر به این دارو یا داروهای کورتیکواستروئید مشابه (مثل پردنیزون) آلرژی دارید یا هر نوع حساسیت دیگری را تجربه کرده‌اید، به پزشک یا دکتر داروساز بگویید.

این دارو شامل مواد غیرفعال است که ممکن است باعث بروز واکنش‌های آلرژیک یا مشکلات دیگری شود. از دکتر داروساز درباره جزئیات بیشتر سؤال کنید.

پیش از مصرف این دارو، پزشک را در جریان سابقهٔ پزشکی‌تان قرار دهید، به‌ویژه اگر این مشکلات را دارید:

عفونت (مثل بیماری سل، تبخال و عفونت قارچی)؛

بیماری های کلیوی؛

بیماری های کبد؛

بیماری های روانی و خلقی (مثل روان پریشی، اضطراب و افسردگی)؛

کمبود مواد معدنی (مثل پتاسیم یا کلسیم)؛

بیماری‌های تیروئید؛

مشکلات گوارشی یا روده‌ای (مثل زخم معده، کولیت زخمی یا بیماری التهابی روده، دیوِرتیکولیت یا التهاب دیوِرتیکول‌های جدار روده، و اسهال بدون علت)؛

فشار خون بالا؛

مشکلات قلبی (مثل نارسایی قلبی و یا سکته قلبی که به‌تازگی رخ داده باشد)؛

دیابت؛

بیماری‌های چشم (مثل آب مروارید، آب سیاه، عفونت هرپس چشمی)؛

استخوان‌های شکننده (پوکی استخوان)؛

سابقه لخته خون.

دگزامتازون می‌تواند نشانه‌های عفونت را بپوشاند یا ریسک تشدید آن را بالا ببرد.

هرگونه جراحت یا نشانه‌های عفونت (مثل گلودرد مزمن، تب، سرفه، درد هنگام ادرار، و درد عضلات) در طول مصرف این دارو را به پزشک گزارش دهید.

مصرف داروهای کورتیکواستروئیدی به‌مدت طولانی می‌تواند واکنش‌ بدن به استرس فیزیکی را دچار مشکل کند؛ بنابراین، پیش از عمل جراحی یا درمان اورژانسی، یا هنگام بیماری یا جراحت شدید، به پزشک یا دندان‌پزشک‌تان درباره مصرف این دارو یا سابقه مصرف آن در ۱ سال گذشته گزارش دهید.

اگر خستگی یا اضافه‌وزن شدید یا غیرعادی داشته‌اید، بلافاصله به پزشک بگویید.

اگر قرار است مدت طولانی این دارو را مصرف کنید، یک کارت‌ هشداردهنده درباره مصرف این دارو به‌همراه مشخصات‌تان را به همراه داشته باشید.

در طول مصرف دگزامتازون، هیچ‌گونه واکسن، ایمن‌سازی یا تست پوستی انجام ندهید، مگر به‌توصیۀ خود پزشک.

واکسن زنده می‌تواند هم‌زمان با مصرف این دارو، باعث بروز تداخلات جدی (مثل عفونت) شود.

از تماس با کسانی که به‌تازگی واکسن فلج اطفال خوراکی یا واکسن استنشاقی آنفولانزا مصرف‌ کرده‌اند، بپرهیزید.

از کسانی که آبله مرغان یا سرخک دارند دوری کنید؛ مگر اینکه قبلا (مثلا در کودکی) این بیماری‌ها را گرفته باشید.

اگر در معرض یکی از این عفونت‌ها قرار گرفتید که پیش‌ازاین به آن مبتلا نشده‌اید، هرچه سریع‌تر به پزشک مراجعه کنید.

اگر سابقه زخم‌معده یا مصرف دز بالای آسپرین یا دیگر داروهای آرتروز دارید، برای کاهش ریسک خون‌ریزی معده یا روده حین مصرف دگزامتازون، میزان مصرف الکل را کم کنید. از پزشک یا دکتر داروساز درباره جزئیات این موضوع بپرسید.

ممکن است افراد دیابتی حین مصرف این دارو برای کنترل سطح قند خون دچار مشکل شوند.

به‌صورت مرتب، سطح قند خون را بازبینی کنید و نتیجهٔ آن را با پزشک در میان بگذارید. ممکن است نیاز باشد داروها، برنامه ورزشی یا رژیم غذایی خود را تا مدتی تغییر دهید.

ممکن است با مصرف دگزامتازون حالت سرگیجه بگیرید. از رانندگی، کار با دستگاه‌ها یا هر کاری که به هوشیاری شما نیاز دارد پرهیز کنید. نوشیدنی‌های الکلی مصرف نکنید.

اگر این دارو به‌ مدت طولانی مصرف شود، ممکن است رشد کودک را به تأخیر بیندازد.

درباره جزئیات این موضوع، با پزشک یا دکتر داروساز مشورت کنید. به‌صورت مرتب به پزشک مراجعه کنید تا قد و رشد کودک ارزیابی شود.

در طول بارداری، مصرف این دارو فقط در صورت نیاز صورت می‌گیرد. درباره ریسک‌ها و فواید این دارو با پزشک مشورت کنید.

سطح هورمون کورتیکواستروئید در نوزادان متولدشده از مادرانی که به‌مدت طولانی یا دوز بالایی از دگزامتازون مصرف کرده‌اند، پایین‌تر بوده است.

اگر حالت تهوع و استفراغ مزمن، اسهال شدید یا ضعف در نوزاد مشاهده کردید، حتما به پزشک اطلاع دهید.

دگزامتازون می‌تواند وارد شیر مادر شود و ممکن است عوارض نامطلوبی روی نوزاد شیرخوار داشته باشد. پیش از شیردهی، با پزشک در این باره مشورت کنید. 1

عوارض ناخواسته دارویی دگزامتازون

-علیرغم اینکه مصرف این دارو در مواقع لزوم بسیار مفید و حتی حیات بخش می باشد، اما با توجه به اثری که بر روی سیستم ایمنی بدن می‌گذارد می‌تواند عوارض ناخواسته نیز در بر داشته باشد.با این حال در شرایطی که پزشک تشخیص می‌دهد ،فواید مصرف دارو از عوارض آن بیشتر می باشد و اگربیمارتحت نظر پزشک باشد، می‌ توان عوارض دارویی را نیز به موقع مدیریت کرد.

-عوارض گوارشی از جمله درد شکمی، سوء هاضمه و تهوع ممکن است با مصرف این دارو ایجاد شود.مصرف دارو همراه یا پس از وعده غذایی سبک و پرهیز از غذاهای پرچرب و پر ادویه، می‌تواند از وقوع آنها پیشگیری نماید با این حال در صورت مشاهده ی استفراغ یا مدفوع خونی حتما به پزشک مراجعه نمایید.

-ضعف عضلانی یا احساس خستگی خصوصاً در مصرف طولانی مدت از عوارض شایع مصرف استروئید ها می باشد. لذا تا زمانی که اثرات دارو با قیست، از رانندگی و کار با ابزارهای خطرناک خودداری نمایید.

-در صورت تغییر در خلق و خو (خصوصاً در ابتدای درمان با دگزامتازون)و در صورتی که احساس گیجی یا زودرنجی و اضطراب آزارتان می دهد حتما به پزشک مراجعه نمایید.

-در صورت بروز اختلال در خواب، سردرد، افزایش وزن و اختلال در قاعدگی با پزشک خود مشورت نمایید.

-مصرف دگزامتازون بدن را بیش از پیش مستعد عفونت می‌نماید. به همین دلیل لازم است بهداشت فردی را بیشتر رعایت نمایید و در صورت بروز علائم عفونت (گلو درد،تب و..) به پزشک مراجعه نمایید.

-مصرف طولانی مدت کورتیکواستروئیدها می‌تواند عوارض بیشتری در بر داشته باشد به همین خاطر لازم است بیمار در مدت درمان تحت نظر پزشک باشد و بررسی های لازم جهت کنترل عوارض توسط پزشک به صورت منظم انجام گیرد.

-مصرف طولانی مدت دگزامتازون بر روی استحکام استخوان ها اثر می گذارد به همین‌خاطر سنجش تراکم استخوان در بیماران بسیار حائز اهمیت می باشد و در صورت بروز پوکی استخوان، لازم است درمان‌های لازم شروع شود و بیمار در فعالیت‌های بدنی و ورزشی احتیاط بیشتری نماید.
 

سایر عوارض

 

قلبی عروقی

برادی کاردی، آریتمی قلبی، نارسایی قلبی، بزرگ شدن قلب، شوک، ادم، آمبولی (چربی)، افزایش فشارخون، کاردیومیوپاتی هایپرتروفیک (نوزاد نارس)، پارگی میوکارد (پس از سکته قلبی)، سنکوپ، تاکی کاردی، ترومبوآمبولی، ترومبوفلبیت، واسکولیت (التهاب عروق خونی)
 

سیستم اعصاب مرکزی

افسردگی، احساسات ناپایدار، سرخوشی، سردرد، افزایش فشار داخل جمجمه، بی خوابی، کسالت، ضعف عضلانی، التهاب نورون، نوروپاتی، خواب رفتگی اندام، اختلال شخصیت، تومور کاذب مغزی، اختلال روانی، تشنج، سرگیجه
 

پوستی

آکنه ولگاریس، درماتیت آلرژیک، ریزش مو، استریای آتروفیک، افزایش تعریق، کبودی، قرمزی، قرمزی صورت، شکنندگی پوست، هایپرپیگمانته شدن، هایپرتریکوزیس (پرمویی)، هیپوپیگمانته شدن، تحریک پوست اطراف مقعد (خارش، سوزش، سوزن سوزن شدن؛ به دنبال تزریق وریدی)، پتشی، آتروفی پوست، راش پوستی، آتروفی زیرمخاط، سرکوب واکنش تست پوستی، کهیر، خشکی پوست
 

غدد درون ریز و متابولیسم

سرکوب غده فوق کلیه، عدم تحمل کربوهیدرات، سندرم کوشینگ، کاهش تحمل گلوکز، کاهش پتاسیم سرم، دیابت ملیتوس، احتباس آب، پیدایش گلوکز در ادرار، مهار رشد (کودکان)، هیرسوتیسم (پرمویی)، سرکوب محور هیپوتالاموس هیپوفیز آدرنال، افزایش قندخون، آلکالوز هیپوکالمیک، اختلالات قاعدگی، صورت ماه شکل، تعادل منفی نیتروژن، کاتابولیسم پروتئین، تغییر در توزیع توده چربی بدن (BFR)، احتباس سدیم، افزایش وزن
 

گوارشی

باد کردن شکم، خونریزی گوارشی، سوراخ شدن دستگاه گوارش، سکسکه، افزایش اشتها، تهوع، پانکراتیت، زخم گوارشی، خارش مقعد، زخم و التهاب مری
ادراری تناسلی: اسپرماتوژنز ناقص (کاهش یا افزایش)
 

هماتولوژی و انکولوژی

سارکوم کاپوزی، پتشی، سندرم لیز تومور
 

کبدی

بزرگ شدن کبد، افزایش سطح سرمی آنزیم های ترانس آمیناز
 

ازدیاد حساسیت

واکنش شبه آنافیلاکسی، آنافیلاکسی، آنژیوادم، ازدیاد حساسیت
 

عفونی

عفونت، آبسه غیرعفونی
 

موضعی

عود پس از تزریق
 

عصبی، عضلانی و اسکلتی

آمیوتروفی، نکروز غیرعفونی استخوان (سر استخوان ران و بازو)، شکستگی استخوان، آرتروپاتی شبه شارکو، ضعف عضلانی، میوپاتی (به ویژه در صورت مصرف همزمان داروهای بلوک کننده عصبی عضلانی یا ابتلا به بیماری عصبی عضلانی)، پوکی استخوان، پارگی تاندون، میوپاتی استروئیدی، شکستگی فشرده سازی مهره
 

چشمی

اگزوفتالمی، گلوکوم، افزایش فشار داخل چشم، آب مروارید تحت کپسولی خلفی
 

تنفسی

ادم ریوی
 

متفرقه

اختلال در بهبود زخم. 2
 

چه داروها یا مکمل‌ هایی با دگزامتازون تداخل دارویی دارند؟

کورتیکواستروئیدها ممکن است تأثیر داروهای رقیق‌ کننده‌ ی خون مانند وارفارین را کاهش یا افزایش دهند. وضعیت فرد از جهت لخته‌ی خون باید بررسی شده و دوز داروی رقیق کننده‌ی خون نیز تطبیق داده شود تا مصرف همزمان این دارو با کورتیکواستروئیدی مانند دگزامتازون، بهترین تأثیر را داشته باشد.

داروهای فنوباربیتال، افدرین، فنی توئین و ریفامپین نیز ممکن است تجزیه‌ی کورتیکواستروئیدها توسط کبد را افزایش داده و منجر به کاهش سطح دارو در خون و کم تأثیری آن شوند. بنابراین اگر فرد با هر یک از داروهای گفته شده درمان می‌شود، دوز کورتیکواستروئید مصرفی باید تطبیق داده شود.

داروی میفه پریستون نیز می‌تواند از طریق مکانیسمی شناخته نشده، عملکرد کورتیکواستروئیدها را مهار کند. دگزامتازون می‌تواند از سطح میفه پریستون در خون کم کند. میفه پریستون نباید همراه با استروئیدها مصرف شود. 3

پی نوشت:
1.www.chetor.com
2.www.darooyab.ir
3.www.arakmu.ac.ir