دانستنی هایی در ارتباط با بارداری خارج رحمی

بارداری خارج رحمی چیست و چگونه اتفاق می‌افتد؟

بارداری با یک تخمک لقاح یافته شروع می‌شود. به صورت طبیعی، تخمک لقاح یافته به دیواره‌ی رحم متصل می‌شود. اما در بارداری خارج رحمی (ectopic pregnancy) تخمک جایی خارج از حفره‌ی رحم لانه گزینی و رشد خواهد کرد‌.

در بیش‌تر مواقع بارداری خارج رحمی در لوله فالوپ رخ می‌دهد. لوله‌ی فالوپ راه ارتباطی بین تخمدان و رحم است و تخمک در آن حرکت می‌کند‌. این نوع از بارداری خارج رحمی، بارداری لوله‌ای (tubal pregnancy) نامیده می‌شود. 

گاهی هم بارداری خارج رحمی در سایر نقاط بدن مانند تخمدان، حفره‌ی شکمی یا بخش پایینی رحم یا گردن رحم رخ می‌دهد.

این نوع از بارداری به صورت طبیعی پیش نمی‌رود. تخمک لقاح یافته، دوام نمی‌آورد و بافت تشکیل شده اگر بدون درمان رها شود، ممکن است باعث بروز خون‌ریزی‌های مرگبار شود.1
 

نشانه‌ها و علائم بارداری خارج از رحم چیست؟

تشخیص این مشکل چندان ساده نیست، دردهای ناشی از آن نیز به دردهای قاعدگی شباهت دارد. گاهی نیز این علائم، مشابه درد و خون‌ریزی سقط جنین است. در مراحل اولیه اصلا درد و نشانه‌ای احساس نخواهید کرد. این دردها و علائم می‌توانند به یک‌باره یا به‌تدریج نمایان بشوند. برخی نشانه‌ها و علائم بارداری خارج از رحم به این صورت هستند:

علائم بارداری مانند عدم وقوع عادت ماهانه یا عقب افتادن آن و درد سینه‌ها؛

خون‌ریزی غیرعادی در واژن (این خون‌ریزی با خون‌ریزی عادت ماهانه تفاوت دارد. این تفاوت ممکن است به شکل اختلاف در رنگ نمود پیدا کند. مثلا کم‌رنگ‌تر و رقیق‌تر یا پُررنگ‌تر و غلیظ‌تر باشد. برخی از زنان آن را به آب آلو تشبیه می‌کنند. این خون‌ریزی می‌تواند دارای لخته یا بدون لخته باشد)؛

درد ملایم یا شدید در ناحیه‌ی تحتانی شکم و لگن. این درد ممکن است به‌تدریج یا یک‌باره رخ بدهد. اگر چنین دردی را احساس می‌کنید و فکر می‌کنید که باردار شده‌اید، حتما به پزشک مراجعه کنید. این درد می‌تواند در یک سمت بدن یا در هردو طرف رخ بدهد.

اگر بارداری خارج از رحم زود تشخیص داده نشود، احتمال دارد رویان در لوله‌ی رحمی رشد کند و موجب کشیدگی و پارگی لوله‌ی رحمی بشود. این مشکل موجب خون‌ریزی داخلی و علائم زیر می‌شود:

احساس سرگیجه، غش و ضعف؛

اسهال و احساس درد در هنگام مدفوع؛

شوک و غش به‌خاطر مشاهده‌ی خون‌ریزی؛

درد در سرشانه‌ها یعنی در حدفاصل میان شانه و آرنج. خون‌ریزی داخلی باعث می‌شود که سایر اندام‌ها (مانند دیافراگم) نیز آسیب ببینند. این درد در هنگام دراز کشیدن بیشتر هم می‌شود. مصرف مُسکن‌ها نیز تأثیری در کاهش درد ندارند.2

عوامل افزایش‌دهندهٔ حاملگی خارج رحم

حاملگی خارج رحم ممکن است برای هر زنی رخ دهد، حتی اگر آنها فاقد عوامل خطرساز شناخته‌شده برای این عارضه باشند. با این حال، برخی زنان بیشتر در معرض ابتلا هستند. برخی از عواملی که احتمال حاملگی خارج رحم را افزایش می‌دهد عبارت است از:
 

جراحی‌های مشکل لوله‌های رحم

جراحی‌های مرتبط با مشکل لوله‌های رحم یکی از علت‌های احتمال وقوع حاملگی خارج رحم است.
 

سابقۀ قبلی حاملگی خارج رحم

پس از تجربۀ حاملگی خارج رحم، احتمال وقوع مجدد آن در بارداری بعدی ۱۰ درصد است. اگر سابقۀ دو یا چند حاملگی خارج رحم داشته باشید، احتمال وقوع مجدد آن حداقل یک به چهار است.
 

عفونت در دستگاه تناسلی فوقانی

این بیماری به نام التهاب لگن (PID) نامیده می‌شود و اغلب به دلیل درمان نشدن بیماری‌های آمیزشی مانند سوزاک یا کلامیدیا ایجاد می‌شود. با توجه به این که در برخی موارد این بیماری هیچ علامتی ندارد، ابتلا به هر یک از بیماری‌های آمیزشی می‌تواند خطر ابتلا به حاملگی خارج رحم را افزایش دهد، حتی اگر شما از وجود بیماری التهابی لگن آگاه نباشید.
 

مسائل مربوط به باروری

ناباروری در مواردی به دلیل آسیب‌دیدگی لوله‌های رحم است. اگر در زمان درمان این نوع ناباروری باردار شوید، احتمال وقوع حاملگی خارج رحم بیشتر از حالت عادی خواهد بود.
 

ابتلا به آندومتریوز

این بیماری ممکن است باعث ایجاد زخمی شود که بر لوله‌های رحم تأثیر بگذارد و خطر بروز حاملگی خارج رحم را افزایش دهد.
 

بارداری بعد از ۳۵ سالگی

افزایش سن، خطر حاملگی خارج رحم را افزایش می‌دهد. این امر می‌تواند به دلیل تغییر در نحوۀ عملکرد لوله‌ها با افزایش سن زنان باشد.
 

مصرف دخانیات

مصرف سیگار می‌تواند خطر حاملگی خارج رحم را افزایش دهد. اعتقاد بر این است که مصرف سیگار عملکرد طبیعی لوله‌های رحم را مختل می‌کند.3

تشخیص بارداری خارج رحمی

معاینه لگن برای تشخیص نواحی درد، تحریک پذیری و یا وجود توده در لوله فالوپ و تخمدان کمک می‌کند. توجه کنید که پزشک با معاینه قادر به تشخیص بارداری خارج رحمی نیست. برای این کار نیاز به آزمایش خون و سونوگرافی وجود دارد.
 

آزمایش حاملگی 

برای تایید حاملگی آزمایش خون آزمایش BhcG یا همان گنادوتروپین جفتی انسان (human chorionic gonadotropin (HCG)) تجویز می‌شود‌. این هورمون در دوران بارداری در خون افزایش پیدا می‌کند. آزمایش خون ممکن است تا زمانی که سونوگرافی خارج رحمی را تایید کند، هر چندین روز یکبار تکرار شود‌. معمولاً ۵ تا ۶ هفته بعد از لقاح سونوگرافی انجام می‌شود
 

سونوگرافی

سونوگرافی از طریق واژن یا سونوگرافی ترانس واژینال (transvaginal ultrasound) به پزشک اجازه می‌دهد که مکان دقیق بارداری را مشاهده کند. برای انجام این نوع از سونوگرافی یک وسیله‌ی چوب‌دستی مانند داخل واژن قرار می‌گیرد. این وسیله از امواج صوتی برای تولید تصاویر دقیقی از رحم، تخمدان‌ها و لوله‌های فالوپ استفاده کرده و بعد تصاویر را به یک مانیتور می‌فرستد.

در سونوگرافی شکمی، پروب روی شکم فرد حرکت داده می‌شود. از این روش برای تایید بارداری و یا ارزیابی خونریزی داخلی استفاده می‌شود.
 

دیگر آزمایش‌های خون

یک آزمایش خون کامل، برای بررسی کم‌خونی و یا دیگر علائم از دست دادن خون گرفته می‌شود. اگر بارداری خارج رحمی فرد تایید شده باشد، لازم است که نوع گروه خونی فرد هم مشخص شود، چرا گاهی در این شرایط فرد نیاز به پیوند خون خواهد داشت.1

درمان حاملگی خارج از رحم

بارداری نابه جا یا خارج رحمی از مهم ترین شرایط اورژانسی حاملگی به حساب می آید که تشخیص هر چه سریعتر آن باعث نجات مادر و حفظ باروری دوباره او می گردد، شیوه درمان ( دارویی یا جراحی) به زمان تشخیص، میزان قطعی بودن تشخیص، اندازه جنین و همینطور به تکنیک های دردسترس بستگی دارد و مقصود پزشک خارج کردن جنین و حفظ توانایی باروری است.
 

درمان دارویی:حفظ قدرت باروری برای آینده

در مواردی که حاملگی خارج از رحم زود تشخیص داده شود، چنانچه اندازه جنین هنوز کوچک و حاملگی به طور واضح در خارج از رحم باشد، میتوان از درمان دارویی استفاده کرد. درمان غیر جراحی یک حاملگی خارج رحمی بدون پارگی، استفاده از نوعی داروی ضد سرطان به نام متوترکسات است که داخل مجرای فالوپ تزریق می شود و مولکول های آن رشد سلولی تخمک را متوقف می کنند و سلول های موجود را از بین می برند.
 
این دارو که به گونه تزریق داخل وریدی در بیمارستان یا درمانگاه بیماران سرپایی، تجویز می شود میتواند با بی حسی عمومی بدن انجام شود ولی نیازی به بستری شدن نیست. مریض همان روز میتواند بیمارستان را ترک کند ولی باید حدود پانزده روز بعد، دوباره برای معاینه مراجعه کند.
 
در صورتی که سطح HCG بعد از این شیوه درمانی کاهش یابد، علامت به پایان رسیدن حاملگی است و بعد از آن علائم هم بهبود می یابند. با این حال ممکن است پس از استفاده از دارو هم نهایتا احتیاج به جراحی وجود داشته باشد.
 
این درمان قدرت باروری در آینده را از بین نمی برد و شخص میتواند چند ماه پس از این درمان، باردار شود.
 

درمان جراحی:محافظت کننده

جراحی میتواند به صورت لاپاراسکوپی یا لاپاراتومی( باز کردن شکم) صورت گیرد. درصورتی که بتوان این نوع بارداری را در مرحله های نخست تشخیص داد و اندازه آن زیر 4 سانتیمتر باشد، میتوان از جراحی لاپاراسکوپی استفاده کرد.
 
بعد از جراحی میزان HCG خون تا زمان به صفر رسیدن یعنی 21 هفته بعد اندازه‌گیری می شود.4

پینوشتها
1.www.drdr.ir
2.www.chetor.com
3.www.madarsho.com
4.www.beytoote.com