در این مقاله با اجزاء تشکیل دهنده انسان، اجزاء تشکیل دهنده اعضاء تناسلی زنان، نقش تخمدان ها و فرایند تخمک گذاری و عادت ماهیانه در زنان، دوران یائسگی و هورمون های جنسی زنانه آشنا می شوید.


اجزای تشکیل دهنده انسان

1. جسم شامل دو قسمت است:
الف: وجه
* چهره: پوست، مو و ظاهر.
* صورت: مهندسی و ساخت و سازه مثلا: شیب بینی، سایز چشم، مجرای گوش و تراز فک. 

ب: بدن
* اعضاء: اندام و عضوهای متعدد اعم از رییسه و غیر رییسه مثلا: سر، گردن، دستها، پاها، قلب، طحال، کلیه و پایین تنه و ...
* دستگاه های مختلف بدن مثلا: دستگاه گوارش، دستگاه مغز و اعصاب، دستگاه گردش خون، دستگاه کلیه و مجاری ادراری (ارولوژی) و دستگاه تناسلی.
 
۲. روان: ذهنیات
3. روح:
* در روانشناسی به آن روان پوش گویند. و در علوم تربیتی به آن جسم سیال گویند.
4. نور:
* هاله نوری انسانی؛ در علم جدید هم با عکاسی کاردیان در دانشگاه آکسفورد لندن و هاروارد آمریکا ثابت شده است.
* هاله نوری ایمانی.
 
مبحث ما در مورد جسم (اعضاء پایین تنه و دستگاه تناسلی) است.
 

اجزاء تشکیل دهنده اعضاء تناسلی زنان

1. فرج
2. مهبل (واژن)
3. دهانه رحم
۴. رحم
۵. لوله رحمی (لوله فالوپ)
6. شیپور فالوپ
۷. تخم دان ها
 

اجزاء تشکیل دهنده فرج

۱. مقعد
۲. مهبل
٣. پیش آبراه
۴. لب کوچک
۵. لب بزرگ
۶. کلیتوریس
 
تنها قسمت های قابل مشاهده دستگاه تناسلی زن، بافت هایی است که فرج را تشکیل می دهند. لب فرج چین هایی از پوست هستند که از محل ورودی مهبل محافظت می کنند و از سلول هایی پوشیده شده اند که مایع اسیدی کمی تولید می کنند تا از بروز عفونت مهبلی جلوگیری شود. اگرچه قسمتی دیگر هم به نام کوچوله (کلیتوریس) است که بالای مخرج ادرار قرار دارد و سبب تحریک زن می شود. مهبل (واژن) تا رحم زن ادامه دارد. و رحم دارای دیواره های کلفتی است که جنین در داخل آن رشد و نمو می کند. دو لوله رحم (لوله فالوپ) از رحم تا تخم دان ها کشیده شده اند. و تخمدان ها محل نگهداری تخمک ها می باشند. تخمدان ها در حفره های لگنی زن قرار دارند.
 

نقش تخمدان ها

1. نقش اصلی در دستگاه تناسلی زن را دارا می باشند و تولید سلول های جنسی (تخمک) به عهده آنها می باشد. وقتی یک تخمک با یک سلول جنسی مذکر (اسپرم) ترکیب می شود این توانایی بالقوه را دارد که به جنین انسانی تبدیل شود.
 
2. تخمدان های زن از جمله غدد درون ریز بدن می باشد که هورمون های جنسی ترشح می کند و کنترل نمو جنسی و چرخه قاعدگی به عهده آنها می باشد. تخمک رسیده توسط شیپور فالوپ از تخمدان ها گرفته شده و به لوله رحمی انتقال پیدا می کند تا لقاح بین اسپرم و تخمک صورت گیرد. سپس به جدار رحم منتقل شده و لانه گزینی می کند و سلول اولیه انسانی به نام سلول تخم تشکیل شده و به تصاعد هندسی، تکثیر سلولی می شود و مراحل جنینی در رحم آغاز می شود و پس از ۹ ماه انتظار، بچه به دنیا می آید.
 

فرایند تخمک گذاری

نوزادان دختری که به دنیا می آیند حدود صد و پنجاه هزار تخمک نابالغ در تخمدان هایشان وجود دارد. تخمک ها در تخمدان ها نگهداری می شوند و تا هنگام بلوغ که میزان هورمون های جنسی زنانه افزایش می یابند، این تخمک ها نیز بالغ نمی شوند. هر ماه یکبار یک تخمک در مدت چهارده روز در داخل فولیکول تخمدان به بلوغ می رسد و سپس از تخم دان رها و وارد لوله های رحم می شود.

 
فرایند عادت ماهیانه

این تخمک بعد از تخمک گذاری به مدت ۲۴ ساعت در داخل لوله های رحم (لوله های فالوپ) زنده می ماند و اگر در این مدت توسط اسپرم بارور شود به بقا ادامه می دهد و حدود ۵ تا ۶ روز طول می کشد که تخمک (چه بارور شده باشد و چه نشده باشد) از لوله های رحم عبور کرده و خود را به رحم برساند.
 
اگر تخمک بارور شده باشد در نهایت برای خود جایی در پوشش رحم پیدا می کند و تکثیر پیدا کرده و مراحل جنینی را طی و در نهایت بچه به دنیا می آید. بعد از هر بار تخمک گذاری دیواره رحم ضخیم تر می شود تا برای دریافت تخمک آماده شود.
 
اگر تخمک بارور نشود به همراه مقداری از پوشش مخاطی داخلی رحم و خون به خارج از مهبل ریخته می شود؛ این حالت را خونریزی ماهیانه یا عادت ماهیانه یا حیض (ساعات بیولوژیک) می گویند. این سیکل طبیعی چرخه بلوغ و خون ریزی در هر ۲۸ روز یکبار تکرار می شود.
 

دوران یائسگی

اگر زن، شیخه (غیرسیده) باشد از ۵۰ سالگی و اگر سیده باشد از ۶۰ سالگی یائسگی به وجود می آید. طبق متون علمی پزشکی جدید به طور طبیعی بین 45 تا 55 سالگی یائسگی رخ می دهد. البته به خاطر سوء تغذیه، ازدواج دیرهنگام و ... سن یائسگی به ۳۰ تا ۳۵ هم می رسد. در یائسگی تخمک ها دیگر بالغ نشده و از تخمدان ها رها نمی شوند و عادت ماهیانه متوقف می شود و مرحله تولید مثل به پایان می رسد.
 

هورمون های جنسی زنانه

تخمدان ها که از غدد درون ریز بدن زن می باشند، هورمون های استروژن و پروژسترون تولید می کنند. ولی ترشح این هورمون ها که تحت کنترل هورمون تحریک کننده فولیکول (FSH) و هورمون لوتئینیزه کننده (LH) می باشد از غده هیپوفیز در زیر مغز زن ترشح می شوند و سبب می شود تخمدان های زن در ترشح دو هورمون استروژن و پروژسترون فعال شود.
 
نقش دو هورمون استروژن و پروژسترون
1. مسئولیت کنترل رشد و نموی جنسی در هنگام بلوغ؛
٢. کنترل چرخه قاعدگی؛
٣. کنترل باروری زنان؛
۴. هورمون استروژن، توزیع چربی در بدن را تحریک می کند که موجب تناسب اندام در بانوان می گردد (منظور سایز بدن زنان اعم از اندام فوقانی و تحتانی).
 
تغییرات میزان هورمون های جنسی که در طی چرخه قاعدگی در هنگام یائسگی ایجاد می گردد بر روی خلق و خوی خانم ها تاثیر می گذارد. اگر هورمون استروژن به نحو طبیعی ترشح شود، اخلاق زن حسنه است اما اگر ترشح خیلی کم شود، باعث عصبی شدن و ... می شود. کاهش هورمون استروژن در زنان یائسه باعث یائسگی زودرس، بدخلقی، سوءظن، عصبی شدن، اختلال در خواب و ... می گردد؛ پس بهتر است که در دوران یائسگی زودرس برای بالا بردن هورمون استروژن این موارد رعایت شود:
1. خوردن شیر و عسل صبحگاهی؛
۲. مصرف چای رازیانه عصرانه؛
۳. خوردن مغز بادام شیرین با خرما.

منبع: بیماری های زنان و نسخه های علامه سید حسن ضیایی، نویسندگان: مجید برزو، مهدی برزو، چاپ اول، انتشارات ابتکار دانش، قم، 1395 ش، صص 34-29.

نکته مهم: محتوای این مقاله، جنبه اطلاع رسانی و آموزشی داشته و توصیه پزشکی تخصصی تلقی نمی شود و نباید آن را جایگزین مراجعه به پزشک جهت تشخیص و درمان دانست.