آنچه باید درباره کم کاری تیروئید بدانید

کم‌کاری تیروئید چیست؟

کم‌کاری تیروئید یا هیپوتیروئیدی (Hypothyroidism) یک بیماری نسبتا شایع در بین بیماری‌های غدد است. عوارض و نشانه‌های کم‌کاری تیروئید به طور مشخصی روی اعضای بدن پدیدار می‌شود.

کم‌کاری تیروئید با کاهش تولید هورمون‌های ترشح شده از تیروئید به وجود می‌آید. علائم کم‌کاری تیروئید اغلب قبل از تشخیص پزشکی، به مدت سالها نادیده انگاشته می‌شود.  1

در صورت کم کاری تیروئید چه اتفاقی می افتد؟

اگر سطح هورمون تیروئید یا همان تیروکسین پایین باشد باعث می شود عملکردهای بدن کند شده و در کل بدن بی انرژی می شود و دائما دچار خستگی غیر طبیعی می شود. هنگامی که تیروئید شما به اندازه کافی هورمون تولید نمی کند، تعادل واکنش های شیمیایی در بدن دچار اختلال می شود.

در واقع تیروئید یک غده کوچک و پروانه ای شکل است که در پایه جلوی گردن، درست زیر گلوی شما قرار دارد. هورمون های تولید شده توسط غده تیروئید شامل دو هورمون تریودوتیرونین (T3) و تیروکسین  (T4) می باشند که تاثیر بسیار زیادی بر سلامتی شما دارند و بر همه جنبه های متابولیسم بدن تأثیر می گذارند. همچنین این هورمون ها در کنترل عملکردهای حیاتی مانند دمای بدن و ضربان قلب نیز نقش دارند. به همین دلیل اختلال در این هورمون ها حتی می تواند منجر به بیماری های قلبی شود.2

علت کم‌کاری تیروئید چیست؟

کم‌کاری غده تیروئید ممکن است به علت‌های مختلفی بروز پیدا کند؛ ولی کاهش تولید هورمون تیروکسین علت اصلی آن است. کاهش تولید هورمون تیروکسین، اغلب به مسائل خودایمنی مربوط می‌شود؛ به این معنی که سیستم ایمنی بدن فرد به سلول‌های خودی حمله کرده و آنها را نابود می‌کند. بر اثر بیماری‌های خودایمنی سلول‌های غده تیروئید به تدریج آسیب می‌بینند. بنابراین تیروئید دیگر قادر به تولید هورمون‌ها، در حد و اندازه قبل نیست.

برخی از مهم‌ترین دلایل کم‌کاری تیروئید عبارتند از:

هاشیموتو یکی از بیماری‌های خودایمنی است که سبب کم کاری تیروئید می‌شود. علاوه‌ بر آن برخی دیگر از بیماری‌های خودایمنی مانند دیابت نوع یک و بیماری ویتیلیگو نیز ریسک بروز این بیماری را افزایش می‌دهند.

گاهی اوقات کم‌کاری تیروئید در نتیجه‌ی درمان دیگر بیماری‌های تیروئیدی یا پرکاری تیروئید است. در نتیجه برخی جراحی‌ها و داروها به تیروئید آسیب وارد می‌شود و سطح هورمون‌های تیروئیدی تولیدی کاهش پیدا می‌کند.

یکی از علل شایع کم‌کاری غده تیروئید در سراسر جهان کمبود ید است.

کم کاری تیروئید ممکن است یک مشکل مادرزادی باشد و نوزاد با این مشکل متولد شود. علت کم‌کاری تیروئید مادرزادی، عدم تکامل غده تیروئید در دوران جنینی و در رحم مادر است.

میزان ترشح هورمون‌های تیروئیدی و به طور کلی کنترل آنها توسط هیپوفیز، که غده‌ای واقع در مغز است؛ صورت می‌گیرد. بنابراین برخی اختلالات به وجود آمده در هیپوفیز، ممکن است سبب بروز اختلالاتی در ترشحات تیروئید شود.

بعضی از داروها مانند لیتیوم که برای درمان بیماری‌ روانی دوقطبی استفاده می‌شود و یا آمیودارون‌ها که گاهی برای نامساعد بودن ضربان قلب تجویز می‌شود؛ موجب بروز کم‌کاری تیروئید می‌شوند.

علائم کم‌کاری تیروئید چیست؟

خستگی؛ شایع‌ترین نشانه کم‌کاری تیروئید

حساس بودن نسبت به سرما

یبوست

افسردگی و اختلال حافظه

گرفتگی عضلانی

پوست خشک و پوسته‌ پوسته

افزایش وزن در مدت کوتاه

موهای ضعیف و ریزش موی فراوان

ناخن‌های شکننده

کاهش شدید میل جنسی و نامنظم شدن دوره‌های قاعدگی در خانم‌ها

البته به صورت جزئی‌تر باید بگوییم که علائم و عوراض کم‌کاری غده تیروئید در سنین مختلف تظاهرات نسبتا مختلفی دارد. برای مثال این عارضه در افراد مسن موجب بروز مشکلات حافظه و افسردگی می‌شود. در حالی که بروز این مشکل در کودکان سلامت ذهنی آنها را به خطر انداخته و رشد آنها را با اختلال روبه‌رو می‌کند. همچنین کم‌کاری غده تیروئید در سنین نوجوانی موجب بلوغ زودرس می‌شود.1

خطرات کم کاری تیروئید  چیست؟

با اینکه کم کاری تیروئید ممکن است برای هر فردی و در هر سن و سالی ایجاد شود اما به طور کلی این بیماری در افراد زیر شیوع بیشتری دارد:

*خانم ها
*افرادی که بیش از 60 سال سن دارند.
*افرادی که  سابقه خانوادگی بیماری تیروئید را داشته باشند.
*افرادی که یک بیماری خود ایمنی مانند دیابت نوع 1 یا بیماری سلیاک داشته باشند.
*افرادی که با داروهای ید رادیواکتیو یا ضد تیروئید درمان شده اند.
*افرادی که مورد پرتودرمانی و تابش به گردن یا سینه فوقانی قرار گرفته اند.
*افرادی که تحت عمل جراحی تیروئید (تیروئیدکتومی جزئی) بوده اند.
*افرادی که طی شش ماه گذشته باردار شده اند یا زایمان کرده اند.2

تشخیص کم‌کاری غده تیروئید چگونه انجام می‌شود؟

متاسفانه علائم کم‌کاری غده تیروئید بسیار شبیه به بیماری‌های دیگر است و مشخصه بارز خاصی ندارد؛ به همین دلیل تشخیص قطعی این مشکل تنها با انجام تست عملکرد تیروئیدی (thyroid function test) به طور دقیق امکان‌پذیر است.1

درمان کم کاری تیروئید چیست؟

درمان کم کاری تیروئید پس از انجام ازمایش تیرویید معمولاً بسیار آسان است. مصرف قرص هورمون تیروئید (لووتیروکسین) یک بار در روز، (ترجیحاً در صبح) ساده‌ترین و موثر‌ترین راه درمان است. این قرص با مقادیر مختلف ارائه می‌شود، به این معنی که تقریباً همیشه دوز مناسب برای هر بیمار یافت می‌شود. اگر شما نیز تحت درمان با این دارو هستید، حتماً به پزشک خود اطلاع دهید، تا سطح این دارو را حداقل سالی یکبار کنترل کند.

برخی از بیماران در عرض ۱ تا ۲ هفته متوجه کاهش اندکی در علائم خود خواهند شد، اما پاسخ کامل متابولیسم بدن به درمان هورمون تیروئید اغلب به مدت یک یا دو ماه قبل از احساس بهبودی کامل بیمار، به طول می‌انجامد. مهم این است که مقدار صحیح از هورمون تیروئید مصرف گردد. اگر این مقدار کافی نباشد، ممکن است خستگی مفرط و یا برخی از سایر علائم کم کاری تیروئید همچنان ادامه یابد. مصرف بیش از اندازه هورمون نیز می‌تواند موجب علائم شایع پرکاری تیروئید، از جمله عصبی بودن، تپش قلب و بی‌خوابی شود.

بعد از حدود یک ماه درمان، برای تعیین اینکه آیا دوز هورمون تیروئید بیمار مناسب بوده است، سطح این هورمون در خون بیمار اندازه گیری می‌شود. بیمار می‌تواند هورمون T4 مصنوعی را بدون هیچ خطری با داروهای دیگر مصرف کند. بیمارانی که کلستیرامین (یک ترکیب مورد استفاده برای کاهش کلسترول خون) و یا برخی از داروهای ضد تشنج مصرف می‌کنند، باید با پزشک خود در مورد تداخلات دارویی مشورت کنند. زنانی که هورمون T4 مصرف می‌کنند، هنگام باردار شدن باید اطمینان یابند که این دارو دقیقاً همان چیزی است که غده تیروئید آنها تولید می‌کند.

با این حال، آنها باید تحت نظارت پزشک قرار گیرند، زیرا دوز هورمون T4 در طی بارداری، باید تنظیم شود. زیرا معمولاً هورمون‌ بیشتری برای پاسخگویی به افزایش تقاضای متابولیسم جدید مادر مورد نیاز است. مشکلات احتمالی دیگری نیز برای سایر داروها از جمله ویتامین‌های حاوی آهن وجود دارد. زنان باردار (و همه زنان و مردان مشمول این امر) که مکمل‌های آهن مصرف می‌کنند، باید در این خصوص با پزشک خود مشورت کنند. در حال حاضر سه قرص با نام تجاری "لووتیروکسین" موجود است. شما می‌توانید با پزشک یا داروساز خود در مورد قرصی که کم هزینه‌تر باشد، مشورت کنید. زیرا مطالعات اخیر نشان می‌دهد که هیچ کدام از انواع قرص‌ها از نظر قدرت تاثیر بر دیگری برتری ندارد.3


پی نوشت:
1.www.drdr.ir
2.www.borna.news
3.www.doctormanshadi.ir