از سکته مغزی چه میدانید؟

علائم و نشانه های سکته مغزی

اگر شما یا اطرافیانتان دچار سکته شده اید، به خصوص به زمان شروع علائم دقت کنید. بعضی از گزینه های درمان زمانی بیشترین تاثیر را دارد که بلافاصله بعد از شروع سکته انجام شود.

علائم و نشانه های سکته عبارتند از:
 

اختلال در گفتار و درک حرف های دیگران

ممکن است دچار گیجی، لکنت یا اختلال در درک حرف دیگران شوید.
 

فلجی یا بی حسی صورت، دست یا پا

ممکن است در صورت، دست یا پا دچار بی حسی، ضعف یا فلجی ناگهانی شوید.
 

اختلال بینایی در یک یا هر دو چشم

ممکن است ناگهان یک یا هردو چشم شما تیره یا تار شود یا دچار دوبینی شوید.
 

سردرد

سردرد شدید و ناگهانی همراه با استفراغ، گیجی یا تغییر هوشیاری می تواند از علائم سکته باشد.
 

مشکل راه رفتن

ممکن است تلوتلو بخورید و تعادلتان را از دست بدهید. همچنین ممکن است به طور ناگهانی دچار سرگیجه و از دست دادن هماهنگی شوید.
 

چه زمان باید به پزشک متخصص مغز و اعصاب مراجعه کرد؟

اگر متوجه هرگونه علائم سکته شده اید، حتی اگر عود و فروکش می کند یا کاملا از بین می رود، فورا تحت مراقبت های پزشکی قرار بگیرید.

سریع فکر کنید و اقدامات زیر را انجام دهید:
 

صورت

از فرد بخواهید لبخند بزند. آیا یک طرف لب کج می شود؟
 

دست ها

از فرد بخواهید هر دو دست خود را بالا ببرد. آیا یک دست او پایین می افتد؟ یا نمی تواند یک دست خود را بالا ببرد؟
 

گفتار

از فرد بخواهید یک عبارت ساده را تکرار کند. آیا حرف زدن او همراه با لکنت یا غیرعادی است؟
 

زمان

اگر هریک از این علائم را مشاهده کردید، فورا با 911 یا فوریت های پزشکی تماس بگیرید.

هرچه سریع تر با شماره ی اورژانس تماس بگیرید. صبر نکنید تا علائم متوقف شود. هر دقیقه اهمیت دارد. هرچه بیشتر درمان سکته به تاخیر بیفتد، احتمال آسیب مغزی و معلولیت بیشتر می شود.

اگر همراه کسی هستید که به سکته مشکوک است، درحالی که منتظر کمک پزشکی هستید به دقت به علائم فرد توجه کنید.


 

علت های بروز سکته مغزی

دو علت اصلی باعث بروز سکته می شود: انسداد رگ (سکته ی مغزی ایسکمیک) یا نشت یا پارگی مویرگ (خونریزی مغزی). ممکن است عمل رسیدن خون در بعضی از افراد به صورت مقطعی متوقف شود. به این وضعیت حمله ی ایسکمی گذرا (TIA) می گویند که علائم آن همیشگی نیست.
 

سکته ی مغزی ایسکمیک

این شایع ترین نوع سکته است و زمانی اتفاق می افتد که رگ های خون باریک یا مسدود شود. درنتیجه جریان خون شدیدا کاهش می یابد (ایسکمی).

انسداد یا باریک شدن رگ های خون در نتیجه ی رسوب چربی در رگ یا لخته های خون و سایر رسوباتی که در جریان خون حرکت و در رگ های مغز گیر می کند، رخ می دهد.

تعدادی تحقیقات اولیه نشان می دهد بیماری کووید 19 می تواند باعث بروز سکته ی مغزی ایسکمیک شود اما به تحقیقات بیشتر نیاز است.
 

خونریزی مغزی

زمانی که یکی از رگ های مغز نشت کند یا پاره شود، خونریزی مغزی اتفاق می افتد. خونریزی مغزی می تواند نتیجه ی بیماری های مختلفی باشد که روی رگ های خون تاثیر می گذارد.

از جمله عوامل خونریزی مغزی می توان به موارد زیر اشاره کرد:

فشار خون بالا که تحت کنترل نباشد

مصرف بیش از اندازه ی داروهای رقیق کننده ی خون (داروهای ضد انعقاد خون)

برآمدگی در قسمت های ضعیف دیواره های رگ (آنوریسم)

آسیب (مثل تصادف)

رسوب پروتئین در دیواره ی عروق که منجر به تضعیف دیواره ی عروق می شود (سکته ی مغزی ناشی از آنژیوپاتی آمیلوئید)
 

حمله ی ایسکمی گذرا

حمله ی ایسکمی گذرا (که گاهی به آن سکته ی کوچک می گویند) به دوره ی کوتاهی از علائم شبیه به سکته اطلاق می شود.

این وضعیت باعث بروز آسیب دائمی نمی شود و درنتیجه ی کاهش موقتی جریان خون به بخشی از مغز اتفاق می افتد که ممکن است تا پنج دقیقه طول بکشد.

حمله ی ایسکمی گذرا، مانند سکته ی مغزی ایسکمی، زمانی اتفاق می افتد که لخته یا رسوبات مانع از رسیدن جریان خون به سیستم عصبی شود یا جریان خون را کاهش دهد.

حتی اگر فکر می کنید چون علائمتان بهتر شده دچار TIA شده اید، مراقبت پزشکی دریافت کنید. صرفا براساس علائم نمی توان سکته را از TIA تشخیص داد.

اگر دچار TIA شده اید، احتمالا یکی از رگ های مغز تاحدی باریک یا مسدود شده است. حمله ی ایسکمی گذرا خطر ابتلا به سکته را افزایش می دهد.
 

عوامل خطرناک

عوامل زیادی می تواند خطر سکته را افزایش دهد.

ازجمله عوامل قابل درمان می توان به موارد زیر اشاره کرد:
 

عوامل خطرناک سبک زندگی

اضافه وزن یا چاقی

عدم تحرک فیزیکی

مصرف مواد غیر قانونی مانند کوکائین و متامفتامین
 

عوامل خطرناک پزشکی

فشار خون بالا

مصرف سیگار یا قرار گرفتن در معرض دود سیگار

کلسترول بالا

دیابت

آپنه خواب انسدادی

بیماری قلب و عروق، شامل نارسایی قلبی، عفونت قلبی یا غیرعادی بودن ضربان قلب مثل فیبریلاسیون دهلیزی.

سابقه ی شخصی یا خانوادگی سکته، حمله ی قلبی یا حمله ی ایسکمی گذرا

بیماری کووید 19

از دیگر عواملی که خطر ابتلا به سکته را افزایش می دهد می توان به موارد زیر اشاره کرد:

سن افراد بالای 55 سال بیشتر از جوانان در معرض خطر سکته قرار دارند.

نژاد خطر ابتلا به سکته در بین نژاد آفریقایی آمریکایی بیشتر است.

جنسیت مردان بیشتر از زنان در معرض خطر ابتلا به سکته ی مغزی قرار دارند. زنان معمولا در سنین بالاتر دچار سکته می شوند و احتمال فوت در اثر سکته در زنان بیشتر است.

هورمون استفاده از قرص های ضد بارداری یا هورمون درمانی شامل استروژن خطر ابتلا به سکته را بالا می برد. 1
 

عوارض

سکته مغزی در بعضی مواقع باعث ایجاد ناتوانایی‌های موقتی و بعضاً دائمی و همیشگی می‌شود، البته ‌ بسته به اینکه مغز برای چه مدت زمانی دچار کمبود جریان خون گردد و کدام قسمت مغز تحت تاثیر قرار بگیرد. ‌

عوارض ممکن است شامل موارد زیر باشد:
 

• فلج شدن یا فقدان و از دست دادن حرکت ماهیچه

گاهی اوقات کمبود و یا عدم جریان خون در مغز، می‌تواند باعث فلج شدن یک سمت بدن و یا از دست دادن کنترل ماهیچه‌های مشخصی از بدن مثل ماهیچه‌های یک طرف صورت و یا یک دست گردد.

این می‌تواند موجب به‌وجود آمدن مشکلاتی در پاره‌ای از فعالیت‌های روزانه مثل راه رفتن، غذا خوردن و یا لباس پوشیدن شود.

این احتمال وجود دارد که با انجام ورزش‌درمانی، شاهد بهبود در حرکت ماهیچه و یا قسمت فلج‌شده باشید.
 

• مشکل در صحبت کردن (تکلم) و یا اختلال در بلع

این احتمال وجود دارد که سکته مغزی باعث شود تا شما کنترل کمتری بر روی حرکت ماهیچه‌های دهان و یا گلوی خود داشته باشید و این امر صحبت کردن، بلع و یا خوردن را برای شما دشوار سازد.

برای مثال، بعضی از افراد ممکن است به خاطر فقدان هماهنگی عضلات داخل دهان،مبهم و نارسا صحبت کنند( Dysarthria ) و یا حتی با خود زبان و کلام مشکل داشته باشند(عدم قدرت تکلم یا آفازی)، که شامل صحبت کردن و یا فهم و ادراک گفتار دیگران، خواندن و یا نوشتن می‌شود. تحت درمان یک آسیب‌شناس زبان قرار گرفتن ممکن است به بهبود و ارتقاء مهارت‌های کلامی و گفتاری کمک نماید.
 

• فقدان و از دست دادن حافظه و یا اشکال و دشواری در فکرکردن

بسیاری از افرادی که سکته مغزی را از سر گذرانده‌اند، مواردی از فقدان حافظه را تجربه می‌کنند.

سایرین ممکن است مشکلاتی در زمینه‌های فکرکردن، تصمیم‌گیری، و موارد تفهیمی و استدلالی داشته باشند.

این عوارض و مشکلات ممکن است با درمان‌های توانبخشی بهبود یابند.
 

• مشکلات احساسی

افرادی که سکته مغزی را تجربه کرده‌اند، ممکن است مشکلات بیشتری در زمینه کنترل احساسات و عواطف خود داشته باشند و یا اینکه دچار افسردگی گردند.
 

• درد

ممکن است بعضی از افرادی که دچار سکته مغزی شده‌اند، درد، بی‌حسی، کرختی و یا سایر احساسات عجیب و غریب در بخش‌هایی از بدن خود که تحت تاثیر سکته قرار گرفته است، داشته باشند. برای مثال اگر سکته باعث شود که شما حس دست چپ خود را از دست بدهید، ممکن است یک احساس خارش یا سوزش ناخوشایندی را در آن دست داشته باشید. بعضی از افراد نیز ممکن است نسبت به تغییرات دما حساس شوند، به خصوص به سرمای زیاد.

این امر درد سکته مرکزی و یا سندرم درد مرکزی نامیده می‌شود(CPS). این عارضه عموماً چند هفته بعد از بروز سکته به‌ وجود می‌آید و ممکن است با گذشت زمان بهبود یابد. از آنجائیکه درد، به‌خاطر وجود مشکلی در مغز شما به وجود می‌آید، نه به خاطر یک صدمه بدنی، داروها کمی جهت درمان CPS وجود دارد.
 

• تغییرات رفتاری و توجه و مراقبت از خود (self- care)

این امکان وجود دارد که افرادی که سکته مغزی داشته‌اند، گوشه‌گیر شده، کمتر در اجتماع حضور پیدا کرده و یا تحریک‌پذیرتر گردند.

ممکن است توانایی مراقبت از خود را از دست داده و حتی نیاز به سرپرست و یا پرستاری برای برآورده کردن نیازهای روزانه و یا انجام کارهای روزمره خود پیدا کنند.

در مورد هر گونه ضایعات و صدمات مغزی، موفقیت در درمان عوارض آن، از فردی به فردی دیگر، متفاوت است. 2
 

تشخیص سکته‌ی مغزی 

در اولین قدم تیم درمان تلاش می‌کند که نوع سکته‌ی مغزی را مشخص کند. اولین کار انجام تصویر برداری  به روش سی تی اسکن و یا دیگر روش‌ها  است.همچنین پزشکان دلایل دیگر  احتمالی بروز سکته‌ی مغزی از جمله تومور مغزی و یا دارویی خاص را بررسی خواهند کرد. 

برخی از آزمایش‌ها و روش‌های تشخیصی احتمالی شامل: 
 

معاینه‌ی بالینی

پزشک ضربان قلب و فشار خون فرد را چک می‌کند. همچنین برای بررسی آسیب احتمالی سیستم عصبی یک سری آزمایش‌های اولیه‌ی عصبی هم انجام خواهد شد. 
 

آزمایش خون

خون فرد از نظر سرعت لخته شدن، میزان قند در آن و احتمال بروز عفونت بررسی خواهد شد.
 

سی تی اسکن

برای انجام روش سی تی اسکن از یک سری تصاویر اشعه ایکس برای ایجاد یک تصویر با جزئیات زیاد استفاده می‌شود.

تصاویری که با این روش به دست می آید، خونریزی مغزی، سکته‌ی مغزی ایسکمیک، تومور مغزی و دیگر مشکلات را به خوبی نشان می‌دهد.

برای نمایش رگ‌های خونی در گردن و مغز با جزئیات بیش‌تر و بهتر ممکن است محلولی رنگی به فرد تزریق شود. 
 

ام آر آی

برای انجام روش ام آر آی از امواج رادیویی قوی و نیروی مغناطیسی برای نمایش جزئیات مغز استفاده می‌شود.

با این روش بافت مغزی آسیب دیده به واسطه‌ی سکته‌ی مغزی ایسکمیک و هموراژیک قابل تشخیص است.

برای نمایش بهتر سرخرگ و سیاهرگ‌ها و جریان خون ممکن است ماده‌ای رنگی به فرد تزریق شود. 
 

سونوگرافی کاروتید 

در این روش با کمک امواج صوتی می‌توان به تصویری دقیق از داخل سرخرگ کاروتید گردن دست پیدا کرد.

این روش کمک می‌کند که پلاک‌ها و جریان خون درون این سرخرگ به راحتی بررسی شوند. 
 

آنژیوگرافی مغز  

انجام این تست چندان رایج نیست. در این روش پزشک از طریق شکاف کوچکی در کشاله‌ی ران ،سوزنی باریک و انعطاف پذیر را به سمت سرخرگ‌های بزرگی در کاروتید یا سرخرگ مهره‌ای هدایت می‌کند. بعد از آن پزشک محلولی رنگی را به خون تزریق می‌کند تا آن‌ها را در زیر تصویر اشعه عکس قابل نمایش کند. این روش تشخیصی تصویر دقیقی از سرخرگ‌های مغز و گردن به پزشک نشان می‌دهد. 
 

اکوکاردیوگرافی 

در این روش از امواج برای ایجاد تصویر دقیقی از قلب استفاده می‌شود و با کمک آن محل دقیق لخته‌های قلبی که می‌توانند به سمت مغز حرکت کرده و منجر به سکته شوند، مشخص خواهد شد.  
 

درمان سکته‌ی مغزی

درمان اورژانسی سکته به نوع آن بستگی دارد:
 

سکته‌ ی مغزی ایسکمیک

برای درمان سکته‌ی مغزی ایسکمیک (ischemic stroke)، پزشک باید به سرعت جریان خون مغز را به حالت عادی بازگرداند، این کار به روش‌های زیر انجام می‌شود: 
 

داروهای داخل  وریدی اورژانسی

تزریق داروهای از بین برنده‌ی لخته‌های خونی به صورت وریدی تا 4.5 ساعت بعد از شروع علایم سکته مغزی ادامه خواهد یافت. هر چه زودتر تزریق این داروها شروع شود، روند درمان بهتر طی می‌شود. درمان سریع‌تر نه تنها شانس بقا را افزایش می‌دهد، بلکه خطرات و عوارض جانبی احتمالی را هم کاهش خواهد داد. 

فعال کننده‌ی بافتی پلاسمینوژن  در این روش درمانی به صورت درون وریدی استفاده می‌شود. این دارو در سه ساعت اول از طریق ورید بازو تزریق می‌شود و درمانی مهم برای این نوع از سکته‌های مغزی است. در برخی اوقات این دارو تا 4.5 ساعت بعد از شروع علایم سکته هم تزریق می‌شود. 

این دارو با حل کردن لخته‌های خونی که منجر به سکته‌ی مغزی شده، باعث برقراری دوباره‌ی جریان خون می‌شود. هر چه سریع‌تر عامل سکته برطرف شود، ریکاوری کامل سریع‌تر انجام خواهد شد. پزشک قبل از انتخاب این دارو برای درمان، اطمینان حاصل می‌کند که اثری روی خونریزی احتمالی در مغز نخواهد داشت. 
 

انجام اندوواسکولار  اورژانسی

گاهی درمان سکته‌های مغزی ایسکمیک به صورت مستقیم و درون رگ خونی مسدود شده صورت می‌گیرد. این روش درمانی نتایج بسیار خوبی دارد و ناتوانی‌های دراز مدت ناشی از سکته را تا حد زیادی کاهش خواهد داد. این روش درمانی باید به سرعت هر چه تمام تر و در کوتاه‌ترین زمان ممکن انجام شود.
 

ارسال مستقیم داروها به مغز

در این روش درمانی شکاف کوچکی در کشاله ران بیمار ایجاد می‌شود و پزشک از طریق سرخرگ این ناحیه، لوله‌ی باریک و انعطاف پذیری را وارد می‌کند تا داروی فعال کننده‌ی بافتی پلاسمینوژن را به صورت مستقیم به محلی که سکته اتفاق افتاده وارد کند. 
 

خارج کردن لخته‌ی خون با استنت

گاهی پزشک وسیله‌ای خاص را به آن لوله باریک و بلند وصل می‌کند تا از طریق آن لخته‌ی خونی را به صورت کامل از بدن خارج کند.

این روش درمانی برای افرادی انجام می‌شود که لخته‌ی خونی بسیار بزرگی دارند که با کمک داروی فعال کننده‌ی بافتی پلاسمینوژن بر طرف نمی‌شود.

با این همه در این روش هم این دارو تزریق خواهد شد و به صورت تلفیقی اجرا می‌شود. 

با کمک روش‌های تصویربرداری مانند سی تی اسکن و ام آر آی می‌توان به سرعت درصد اثر بخشی روش درمانی اندووسکولار را مشخص کرد. 


 

سایر روش‌ های درمانی سکته مغزی

برای کاهش احتمال وقوع سکته‌ی مغزی و یا ایسکمیک گذرا پزشک اقداماتی جهت باز کردن سرخرگی که پلاک در آن وجود دارد می‌کند.

روش‌های درمانی به وضعیت بیمار بستگی دارد، ولی شامل: 
 

اندآرترکتومی کاروتید

 سرخرگ‌ های کاروتید رگ‌های خونی دو طرف گردن هستند و خون را به سمت مغز می‌ برند. جراح پلاکی که این سرخرگ‌ها را مسدود می‌کند برخواهد داشت و به این طریق خطر بروز سکته مغزی ایسکمیک را برطرف خواهد کرد. این روش خصوصاً برای افرادی با بیماری‌های قلبی و یا دیگر مشکلات پزشکی خطرات خاص خود را دارد.
 

آنژیوپلاستی و استنت گذاری

در این روش جراح از طریق کشاله‌ی ران کاتتر را به سمت سرخرگ کاروتید هدایت می‌کند. در سر این لوله بالونی وجود دارد که باز شده و سرخرگ تنگ شده را گشاد می‌کند. بعد از آن برای حمایت از سرخرگ باز شده یک استنت در آن محل قرار داده می‌شود. 
 

سکته هموراژیک

سکته مغزی هموراژیک همان‌گونه که از نامش پیداست با خونریزی مغزی همراه است، پس برای درمان آن باید روی کنترل خونریزی و کاهش فشار ناشی از افزایش مایعات روی مغز تمرکز شود، درمان این نوع سکته شامل: 
 

اقدامات اورژانسی

اگر فرد جهت جلوگیری از تولید لخته‌های خونی داروهای رقیق کننده‌ی خون مصرف می‌کند، برای برطرف کردن اثر این داروها باید به فرد داروهای دیگر و یا فراورده‌های خونی تزریق کرد. از طرفی دیگر باید داروهایی به شخص داده شود که فشار مغزی و فشار خون را کاهش داده و از اسپاسم در رگ‌های خونی و بروز تشنج جلوگیری می‌کند. 
 

جراحی

اگر منطقه‌ای که دچار خونریزی شده، بسیار بزرگ باشد، پزشک دست به جراحی خواهد زد. در طی عمل جراحی علاوه بر متوقف کردن خونریزی، آسیب‌های احتمالی رگ‌های مغزی هم برطرف خواهد شد. جراحی بعد از سکته یا آنوریسم مغزی، ناهنجاری وریدی یا دیگر انواع مشکلات ناشی از سکته‌ی مغزی هموراژیک  انجام خواهد شد.
 

جراحی کلیپینگ

در این روش جراح برای توقف خونریزی یک بست کوچک فلزی و یا یک کلیپس را در قسمت پایه‌ی آنوریسم قرار می‌دهد.  کلیپس اجازه ترکیدن آنوریسم را نداده و از ادامه‌ی خونریزی آن جلوگیری خواهد کرد. 
 

آمبولیزاسیون یا رگ بندی اندووسکولار  

در این روش هم یک کاتتر از طریق کشاله ران به سمت رگ‌های مغزی هدایت می شود و بعد توسط یک ابزار پیچ پیچی آنوریسم پر می‌شود. این کار جریان خون در آن را متوقف کرده و اجازه تشکیل لخته‌های خونی را نمی‌دهد. 
 

جراحی برای برداشتن ناهنجاری‌های وریدی  

اگر ناهنجاری‌های وریدی در نزدیکی مغز باشند، جراح آن‌ها را خارج خواهد کرد. این کار خطر بروز سکته مغزی هموراژنیک را کاهش می‌دهد.

با این همه اگر رگ‌های ناهنجار در قسمت‌های عمقی مغز باشند، از نظر اندازه بزرگ بوده و برداشتن آن‌ها روی عملکرد مغز اثر گذار باشد، امکان خارج کردن آن‌ها وجود ندارد. 
 

رادیوسرجری یا جراحی با امواج رادیویی استریو تاکتیک 

روشی کمتر تهاجمی برای تعمیر رگ‌ های خونی دارای ناهتجاری است و به کمک پرتوهایی با امواج رادیویی بالا و دارای دقت بالا انجام می‌شود. 3

پی نوشت:
1.www.darmankade.com
2.www.mihanpezeshk.com
3.www.drdr.ir