اصول اخلاقی تعامل بین ملت ها

زندگی اجتماعی بر محور اصول و آداب و قوانین و روابطی تنظیم شده است؛ از همین رو اجتماعی بودن انسان مقتضی آن است که نحوه روابط خود با دیگران را بشناسد؛ به همین دلیل بخش بزرگی از احکام و قوانین عقلایی و اخلاقی به حوزه رفتار اجتماعی انسان ها و چگونگی ساماندهی ارتباطات آنان باز می گردد. آموزه های اسلامی بر آن هستند است تا بهترین و برترین راه ها و شیوه ها را در حوزه عمل و رفتار اجتماعی به انسان ها بیاموزد. پیامبر (صلی الله علیه و اله) و اهل بیت(علیهم السلام) در سنت و سیره عملی و رفتاری خود به مردم می آموزند که چگونه مکارم اخلاق را در تعامل با مردم مراعات کنند و دست کم راه احسان را در پیش گیرند تا همان گونه که دوست دارند دیگران با آنان تعامل داشته باشند با دیگران تعامل داشته باشند.
 
گردشگری، مهاجرت ، سفرهای سیاحتی و زیارتی و... مستلزم رفت و آمد مردم کشورهای مختلف به سرزمین های یکدیگر شده که منجر به افزایش شناخت و آگاهی  مردم این کشورها ازیکدیگر می شود.  بخش مهمی از تأثیر گذاری فرهنگی از طریق همین ارتباطات رو در رو و حضوری صورت می گیرد.  رعایت برخی بایدها و نباید ها فصل مشترک روابط اجتماعی یک مسلمان با هر انسانی در هر جایگاهی به شمارمی رود.
  در میان برخی از جریان های جهانی که نانشان در ایجاد تفرقه در میان ملل مختلف است پس از آنکه مرزهای جغرافیایی را به وجود آوردند و مسئله نژاد و ملیت را به بالا ترین سطح حساسیت رساندند حالا به دنبال ایجاد نفرت در میان ملت ها و اقوام مختلف هستند که رعایت اصول روابط اجتمای صحیح و ایجاد سلسله ای از این اصول در مسئله روابط می تواند نفرتی که تفرقه افکنان به دنبال آن هستند به محبت و دوستی تبدیل کند.
 
در این گفتار ما بایدها و نبایدهای تعاملات اجتماعی را مطرح کرده و نشان می دهیم که چگونه رعایت  برخی ازاین اصول منجر به  تغییر دیدگاه مردم دو کشور نسبت به یکدیگر و رفع سوء تفاهم ها و ایجاد ارتباط و همدلی و تماس بیشتر میان ملت ها شده است؛ همچنین رعایت نکردن برخی اصول موجب بی اعتمادی، افزایش تنش و کاهش روابط خوب با  کشورهای همسایه ها و یا کشورهای دیگر شده است.
 
انسان ها در نگاه به اطراف خود با سه حس اصلی مواجه می شوند که البته هر کدام از این احساس ها می تواند از مراتب مختلفی برخوردار باشد که آن سه حس عبارتند از محبت، نفرت و بی تفاوتی یا خنثی و همانگونه که مشخص است هیچ کدام از این حس ها بی جهت رخ نمی دهد؛ آدم ها یا دلیلی برای نفرت دارند و یادلیلی برای محبت و اگر نه دلیلی برای محبت وجود داشته باشد و نه نفرت بی تفاوت از کنار اتفاقات و یا افراد اطراف خود عبور می کنند. یکی از مهم ترین چیزهایی که این احساسات را به وجود آورده و یا تقویت می کند توجه و یا عدم توجه به اصول تعاملات اجتماعی است؛ نکته مهم در این بین این است که مرزهای جغرافیایی اگرچه خطوطی اعتباری هستند اما متاسفانه در شکل گیری احساسات مثبت و منفی نقش بسزایی دارند و به همین دلیل باید در تعاملات بین ملت ها بیشتر به این اصول توجه کرد تا به مرور زمان گارد تفرقه افکن ملیت و نژاد از بین برود.
 

اصول مشترک تعاملات اجتماعی

اگرچه برخی از اصول تعاملات اجتماعی به آداب و رسوم و پیشنه های فرهنگی و تاریخی ملت ها بر می گردد اما مفاهیمی در این میان وجود دارد که به صورت فطری مورد قبول همه ملت ها قرار دارد و آن آداب و سنن روی پایه این مفاهیم شکل گرفته است و این مفاهیم می تواند به عنوان اصول مشترک مورد توجه قرار بگیرد که در ادامه به بعضی از آنهااشاره می کنیم:
 

سلام و مصافحه:

نتیجه مثبت یا منفی حاصل از یک ارتباط کلامی میان فردی،ارتباط تنگاتنگی با نحوه آغاز و پایان ارتباط دارد.سلام کردن در فرهنگهمه ملت ها از نشانه های تواضع و دوستی شمرده شده است. از مفهوم آیات و روایات اسلامی نیز چنین برمی آید که «سلام»تحیت یکی دیگر ازراه های ی خوش آمد گویی و یا هر سخنی که برای مردم نیک می باشد.
 

مهمان نوازی:

یکی از اصلی ترین اصولی که در میان ملت ها مشترک است اصل میهمان نوازی است. اگر میهمانان و میزبانان از ملت های مختلف بدون در نظر گرفتن ملیت و زبان به مهمان خود خدمت کرده و به وظایفی که در مقابل یکدیگر دارند عمل کنند خاطره ای خوش از هر دو طرف در ذهن باقی میماند و همین مسئله باعث میشود روابط دوستانه عمیق و عواطف تقویت شود.
 

همیاری:

ملت های در اتفاقات مختلف مانند جنگ و یا بلایای طبیعی مانند سیل و زلزله به کمک و همیاری نیاز دارند و این همیاری و کمک مرز و ملیت و حتی دین نمی شناسد؛ و یکی از آموزه های اسلامی همیاری و تعاون اجتماعی است. در اندیشه و حدیث رضوی، یاری رسانی به مردم، و گره گشایی از کار آنان، جبران فعالیت در دستگاه حاکمان جور معرفی شده است.
 

 تشکر و قدردانی:

 تشکر و قدردانی از نعمت گستر و سپاسگزاری از نیکوکار آنقدر با فضیلت و محبوب است که قرآن  مجید فرموده است :«و سیجزی الله الشاکرین». در بیش از هفتاد آیه نیز سپاسگذاری و قدردانی را چه از جانب خدا و چه از سوی انسانها مورد اشاره قرار داده  شده است. همچنین از جمله صفات برجسته ی اخلاق اجتماعی پیامبر(ص)و ائمه اطهار اظهار قدر دانی و قدرشناسی از مردم بود. خواه به صورت معنوی یا مادی، هیچ کاری را بدون پاداش نمی گذاشتند و هیچ کس را بدون تشکر و سپاسگزاری از کار خیرشان رها نمی کردند. با قدر شناسی می توان راه های نفاق و اختلاف را مسدود و قدرت طلبی را مدفون کرد و با اجرای این فضیلت همدلی واقعی را ایجاد کرد.
 

گفتار مؤدبانه:

رفتار مؤدبانه و گفتار محترمانه یکی از پایه های اصلی آموزه های دینی است. تغییر ایمان، ذهنیت، عادت ها و آداب و رسوم و تلاش برای از نو ساختن انسان با گفتار مودبانه صورت می گیرد. در دعوت های اخلاقی بخصوص در مورد جوان ها و نحوه لباس پوشیدن آنان که بسیار به نوع گفتار و رفتار حساس تر هستند باید رفتار و گفتار مؤدبانه را بیشتر به کار برد.
 
تواضع و خاکساری: انسان متواضع کسی است که بهتر از آنچه انتظار دارد دیگری با ا تعامل داشته باشد، با دیگران تعامل دارد. پس فراتر از دایره عدالت با برخوردهای احسانی خویش، همگان را مجذوب رفتار خود می سازد. فرد متواضع بر هیچ کس فخر نمی فروشد و از زورگویی و تجاوز به دیگران در امان است.
 

صدق و راستی:

 اهمیت وجایگاه صدق در سلوک فردی و روابط اجتماعی بر هیچ کس پوشیده نیست. نخستین تأثیری که صدق و راستی از خود به یادگار میگذارد جلب اطمینان و اعتماد در همکاری های دسته جمعی است؛ بدست آوردن آبرو و شخصیت؛ سوم شجاعت و شهامت ؛ حل مشکلات جامعه؛ از بین رفتن اختلافات و مشاجرات از دیگر نتایج راست گویی است.
 

راستی و امانتداری:

امانتداری"در قرآن و سنت به امانتداری تشویق شده است،هر چند دین شخص متفاوت باشد. درست انجام دادن کارها ، و اجرای مسئولیت های سپرده شده بر اساس راستی وامانت می باشد تا فکررایج در ذهن بسیاری که گمان می کنند غیرمسلمانان همواره در انجام و اجرای درست کارها بهترند و مسلمانان کم کاری و کوتاهی میکنند را از بین ببرد.
 
علاوه بر این وموادر نکات و مفاهیم مشترکی نیز وجود دارد که میتوان مولد نفرت باشد که این مفاهیم نیز به ضرورت فطرت قابل شناسایی هستند مفاهیمی مانند:
 

دروغگویی: 

مهمترین سرمایه یک جامعه اعتماد و اطمینان عمومی است  و مهم ترین چیزی که این سرمایه را نابود میکند دروغ  و خیانت است؛ این کار  موجب سلب اعتماد و ایجاد عداوت و دشمنی میان افراد می گردد. همچنانکه امام علی (ع) فرموده اند:«کسی که به دروغ گوی شناخته شود، اعتماد مردم به او کم می شود.
 

خشونت ورزی:

به بیان امیرالمؤمنان (ع)هر که درشت خوی باشد و خشونت ورزد، مردم از گرداگرد او بگریزند. همچنین خشونت و درشتی را چنان زشت و تباهی آورمی داند که در هر چیز ظهور یابد، آن را ناپسند و زشت و تنفرآور می سازد. خشونت مخصوصا  از جانب متولیان جامعه، چنانچه در قضیه رفتار مرزبانان اشاره خواهیم کرد آسیب های سختی بر باورها و روحیات و سلوک مردمان بر جای می گذارد.
 

تکبر:

تکبر آن است که انسان خود را بزرگ تر و برتر از دیگران بداند.«خود برتر بینی»، «خودمحوری»، «خودخواهی»، «برتری جویی» و «فخر فروشی» همه ریشه در تکبر دارند. یکی از اثرات تکبر انزوای اجتماعی و نفرت مردم است. امام صادق (ع) فرمده اند کسی که نظرش این است که بر دیگری برتری دارد جزومستکبرین است.
 

نظر گردشگران خارجی در مورد ایران  

رعایت اصول اخلاقی در تعاملات خارجی بین ملتها باعث شده است تا کسانی که به ایران سفر کرده و یا با ایرانیان در دنیا تعامل داشته اند ایران و ایرانی را دارای ارزش ارتباط تشخیص داده و تعاملات خود را ادامه دهند «ایران مدرن ترین، تمیزترین، و حتی آرامتر از آن چیزی است که رسانه ها نشان می دهند». این نتیجه گیری 17 نماینده از آژانس های گردشگری اسپانیا، پرتغال، ایتالیا، ترکیه، پرو و چین پس از یک هفته سفر در ایران است.
  با خواندن سفرنامه گردشگران خارجی  متوجه میشویم  اکثر توریست ها مردم ایران را  مردمی خاص می دانند و برایشان جالب است که مردم ایران با سه چهار تا کلمه انگلیسی که می دانند به آنان خوشامد می گویند. همچنین  لبخند زدن مردم   و احترامی که برای آنها قائل  هستند بر جذابیت مردم ایران برای آنها می افزاید. اکثر گردشگران بر این اعتقادند که ایرانیان بسیار نواز و مؤدب هستند و بسیار مراقب هستند مهمانان چیزی کم و کسر نداشته باشند.
 
خونگرمی و مهمان نوازی ایرانی ها در دعوت از گردشگران به منازلشان و نشان دادن مکان های تاریخی و تفریحی به آنان به صورت رایگان باعث تغییر نگرش آنان نسبت به مردم ایران شده است و چهره منفی و غیر واقعی را که به دلایل سیاسی از مردم و کشور ایران به آنان نشان داده بودند بهبود پیدا میکند  و اذعان می کنند که ایران به تصویری  که غربی ها از این کشور ساخته اند شبیه نیست.پس میبینیم که چگونه یک لبخند ساده و رعایت برخی باید های تعاملات اجتماعی مانند، سلام و  خوش آمد گویی ،خوش اخلاقی، تواضع و خاکساری، مهمان نوازی ، گفتار مؤدبانه باعث می شود که  گردشگران پس از بازگشت حامل شناخت و ارزیابی صحیح برای هموطنان خود بوده وهمچون یک رسانه قابل اطمینان برای تبلیغ عمل کنند .
 

نقش تعاملات اجتماعی در مراسم اربعین

رعایت اصول تعاملات اجتماعی در گردشگری مذهبی یکی از راهکارهای معرفی هر چه بهتر تاریخ، فرهنگ و ارزشهای اعتقادی، و هم زیستی مسالمت آمیز ادیان در بین کشورهای مسلمان و همگرایی و وحدت هر چه بیشتر  بین آن ها میشود.  زائران ایرانی که هرساله مهمان مردم عراق هستند ؛ در این بین باید به اداب و رسوم مردم عراق نیز توجه کرده و رفتاری متناسب با آن را انجام بدهند.چرا که هر کدام نماینده ای از فرهنگ و شریعت ایرانی هستند.
 
رعایت نکردن صف در هنگام ورود به اماکن مذهبی، یا هنگام پخش غذا، اقامت طولانی مدت در موکب ها و یا طلب امکانات و نیازهای خود از مردم عراق بصورت دستوری، اسراف در دریافت وعده های غذایی از جمله رفتارهایی است که ازبعضی  زائران ایرانی دیده میشود .
  درعین حال بعضی از زائرین ایرانی برای قدردانی از مهمان نوازی مردم عراق سوغاتی هایی نظیر زیره، زعفران، گز و سوهان می برند.همچنین با کمک به موکب ها در جمع آوری وسائل و رعایت نظافت و کمک به افراد ناتوان و کم توان چهره مثبتی را از خود به جا گذاشته اند .
 
سفیر جمهوری اسلامی در عراق با توجه به اینکه پیاده روی اربعین امسال در عراق بدون حضور ایرانیان برگزار شد عنوان کردند که مردم عراق، موکب داران، عشایر، عتبه مقدس، همه و همه برای زائران ایرانی دلتنگی میکنند و این نشانه خوبی از تعاملات مردم ایران و عراق است.
 

نتیجه گیری:

در این گفتار ما باید ها و نباید های تعاملات اجتماعی را مطرح کرده و نشان می دهیم که چگونه رعایت  برخی ازاین اصول منجر به  تغییر دیدگاه مردم دو کشور نسبت به یکدیگر و رفع سوء تفاهم ها و ایجاد ارتباط و همدلی و تماس بیشتر میان ملت ها شده است . همچنین رعایت نکردن برخی اصول موجب شده سیاست همکاری و تعاون جای خود را به تقابل و ستیز؛ بی اعتمادی، افزایش تنش و کاهش روابط خوب با  کشورهای همسایه ها و یا کشورهای دیگر شده است.