توصیه هایی ساده ولی کاربردی برای کنترل استرس و تپش قلب

در روزی معمولی در حال انجام کارهای همیشگی‌تان هستید که خیلی ناگهانی ضربان قلبتان تند می‌شود. احساس می‌کنید قلبتان دارد از جا کنده می‌شود. شاید حتی کمی هم احساس سرگیجه داشته باشید و بدتر، فکر کنید الان است که قلبتان منفجر شود! حتما می‌ترسید نکند دچار حمله‌ی قلبی شده باشید و در همین حال گیج شده‌اید و اصلا نمی‌دانید چه کار باید بکنید.

در چنین حالتی به‌احتمال‌زیاد دچار «تپش قلب» شده‌اید، اصطلاحی که پزشکان برای توصیف شدت‌گرفتن ضربان قلب استفاده می‌کنند.در این نوشته می‌خواهیم درباره رابطه و کنترل استرس و تپش قلب بیشتر بگوییم.

آیا تپش قلب منجر به استرس می‌شود؟

افزایش ناگهانی ضربان قلب ممکن است علامت مشکلی قلبی باشد. در این موارد حتما با پزشکتان صحبت کنید. بااین‌حال گاهی اوقات مشاهده می‌شود که تپش قلب با استرس همراه است. درواقع تپش قلب و استرس با هم رابطه‌ی علت و معلولی دارند: ازطرفی تپش قلب می‌تواند علت استرس باشد و ازطرف‌دیگر در افرادی که از حملات استرسی رنج می‌برند، تپش قلب شایع‌تر است.

تپش قلب ممکن است به‌علت «ضربه‌های پرشی» یا حتی بدون دلیل رخ دهد. ممکن هم هست ناشی از استرس باشد یا اینکه بدون هیچ دلیل مشخصی رخ دهد و درواقع خودش موجب استرس شود. تپش قلب مسئله‌ی دلهره‌آوری است که باعث می‌شود بیشترِ مردم فکر کنند حتما قلبشان مشکلی دارد.1

علت تپش قلب چیست؟

تشخیص منشأ تپش قلب دشوار است، چون اغلب هیچ منشأ بخصوصی ندارد. کاملا مشخص است که استرس می‌تواند باعث تپش قلب شود و احتمالا علت اصلی آن توجه بیش‌ازحد فرد به ضربان قلب خود، همراه با افزایش آدرنالین است که ممکن است به‌طور تصادفی در افراد استرسی اتفاق بیفتد. این نوع تپش قلب اغلب موجب حمله‌ی هراس یا پنیک اتک می‌شود.

حملات هراس هم، می‌توانند باعث تپش قلب شوند. در طی حمله‌ی هراس، دو اتفاق رخ می‌دهد که منجر به افزایش ضربان قلب می‌شوند:

اول، سیستم عصبی سمپاتیک در وضعیت هشدار قرار می‌گیرد و این ممکن است منجر به افزایش سریع ضربان قلب شود؛

دوم، افراد اغلب دچار تنفس سریع (hyperventilate)‌ می‌شوند و این اختلال تنفسی منجر به افزایش ضربان قلب می‌شود.

بااین‌حال حمله‌ی هراس و استرس به‌تنهایی منشأ تپش قلب نیستند. به همین دلیل گاهی اوقات تپش قلب به‌دلایلی رخ می‌دهد که به‌طور مستقیم به استرس مرتبط نیستند، اما تحت تأثیر استرس قرار دارند، مثل:

کافئین

کافئین یکی از علت‌های شناخته‌شده‌ی تپش قلب است. افرادی که استرس دارند، بیشتر مستعد ابتلا به تپش قلب‌اند و کافئین هم این امر را تقویت می‌کند.

الکل و نیکوتین

هم الکل و هم نیکوتین می‌توانند موجب تپش قلب شوند. این دو، هم بر افرادی اثرگذارند که استرس دارند و هم بر افراد بی‌استرس. بااین‌حال، افرادی که استرس دارند، بیشتر به بدن خود «حساسیت» پیدا می‌کنند و به همین دلیل تپش قلب را با مشکلات حاد قلبی مرتبط می‌دانند.

ورزش‌‌ کردن

ورزش‌ هم یکی از عواملی است که می‌تواند تپش قلب را تقویت کند. جالب اینجاست که امکان بروز تپش قلب، هم قبل و هم بعد از ورزش وجود دارد، اما در طول آن خیلی شایع نیست. به‌احتمال‌زیاد، علت این موضوع، این است که بدن «متوجه» می‌شود طی ورزش، ضربان قلب‌ افزایش پیدا می‌کند و درنتیجه آن را توجیه می‌کند، درحالی‌که قبل و بعد از ورزش، هیچ توجیهی برای تپش قلب وجود ندارد.

البته فراموش نکنید که تپش قلب صرفا به‌معنی افزایش سرعت ضربان قلب نیست؛ این افزایش باید به‌حدی باشند که متوجه تپش‌های قلبتان بشوید. به همین دلیل این عوامل که خیلی هم رایج هستند و تقریبا همه را تحت تأثیر قرار می‌دهند، خودبه‌خود نمی‌توانند باعث بروز تپش قلب یا استرس شوند. همان‌‌طور که گفتیم، در تپش قلب، ضربان قلب به‌حدی بالا می‌رود که کاملا متوجه آن می‌شوید.

علاوه‌براینها، مجموعه‌ای از مشکلات قلبی هم وجود دارند که خیلی خطرناک نیستند، ولی می‌توانند باعث تپش قلب شوند. مثلا پرولاپس (افتادگی) دریچه‌ی میترال می‌تواند منجر به تپش قلب شود، اما به‌خودی‌خود خطرناک نیست و در اکثر موارد کاملا بی‌ضرر است. همچنین برخی بیماری‌های قلبی هم می‌توانند موجب تپش قلب شوند. در بعضی موارد، خودِ تشخیص بیماری قلبی می‌تواند باعث بروز تپش قلب مرتبط با استرس شود.2

چطور می‌توان استرس را هنگام تپش قلب کنترل کرد؟

قبل از هرچیز باید پزشکتان حتما شما را معاینه کند. مسائل مربوط به سلامت قلب شوخی نیستند. اما گاهی وقت‌ها بعد از اینکه دکتر خیالتان را از سلامت قلبتان راحت می‌کند، معمولا این فکر به سرتان می‌زند که نکند دکتر اشتباه کرده باشد. استرس هم به بدترشدن وضعیت دامن می‌زند. بنابراین ویزیت پزشک به‌تنهایی نمی‌تواند شما را آرام کند.

اگر از مشکل تپش قلب رنج می‌برید، با کارهای زیر از تبدیل‌شدن تپش قلب به حمله‌ی هراس جلوگیری کنید:

پیاده‌روی کنید

گاهی وقت‌ها تپش قلب آن‌قدر شدید می‌شود که احساس سرگیجه یا گیجی به فرد دست میٰ‌دهد. چنین شخصی فکر می‌کند نمی‌تواند راه برود. در این حالت اگر می‌توانید، بلند شوید و چند قدم راه بروید. پیاده‌روی به جریان خون کمک می‌کند و ظاهرا برای تپش قلب مانند آرام‌بخشی طبیعی عمل می‌کند.

حواستان را پرت کنید

یادتان باشد که توجه بیش‌ازحد به ضربان قلب می‌تواند تپش قلب را بدتر کند. وقتی دائما درمورد ضربان قلبتان فکر کنید، فکرکردن درمورد چیزهای دیگر سخت است. اما می‌توانید با انجام فعالیت‌هایی که ذهنتان را منحرف می‌کنند، حواستان را از ضربان قلبتان پرت کنید، مثلا به یکی از دوستانتان زنگ بزنید، چون صحبت‌کردن با کسی که دوستش دارید، آرامش‌بخش است و می‌تواند از فکرکردن زیاد درمورد ضربان قلب جلوگیری کند.

نفس‌کشید‌نتان را کنترل کنید

تپش قلب به‌تنهایی نمی‌تواند موجب استرس شود. درواقع چون افراد تپش قلب را نشانه‌ی بیماری قلب می‌دانند، دچار استرس می‌شوند. به همین دلیل تنفس صحیح بسیار اهمیت دارد. آرام و کنترل‌شده نفس بکشید تا از تنفس سریع (hyperventilation) جلوگیری کنید. خمیازه یا نفس‌های عمیق بکشید، زیرا اگرچه ممکن است بدنتان به اکسیژن بیشتری احتیاج نداشته باشد، اما گاهی این احساس به انسان دست می‌دهد که به‌اندازه‌ی‌کافی اکسیژن وارد بدنش نشده است.

مصرف کافئین را کم کنید

کافئین آن‌قدرها هم بد نیست که بیشترِ کارشناسان ادعا می‌کنند، اما هیچ شکی در این نیست که می‌تواند اکثر افراد مبتلا به استرس را دچار ترس کند. روزی یک فنجان قهوه اشکالی ندارد، اما هرچه بیشتر شود، خطر تپش قلب و استرس هم بیشتر خواهد شد.

آب بنوشید

نوشیدن آب، نوعی تسکین‌دهنده‌ی طبیعی است. ظاهرا آب خنک اثر آرامش‌بخشی بر بدن دارد. ازآنجاکه کمبود آب هم ممکن است یکی دیگر از علل تپش قلب باشد، این امکان وجود دارد که با نوشیدن آب، ضربان قلب نیز کاهش پیدا کند.

بااین‌حال نکته‌ ای که باید به آن توجه داشته باشید، این است که درصورتی‌که از قبل، استرس داشته باشید، هیچ‌کدام از اینها نمی‌توانند تپش قلب را به‌کلی قطع کنند. فراموش نکنید تمرکز بیش‌ازحد روی ضربان قلب می‌تواند موجب تپش قلب شود. همچنین افرادی که سابقه‌ی حملات هراس داشته‌اند، به‌طورکلی بیشتر مستعد ابتلا به تپش قلب هستند. حتما فعالیت‌های کاهنده‌ی استرس را هم دنبال کنید.3


پی نوشت:
1.www.chetor.com
2.www.mindtoolbox.ir
3.www.vista.ir