علائم پوکی استخوان و روش‌های مبارزه با آن

با بیماری پوکی استخوان بیشتر آشنا شوید؟

پیشگیری از ضعیف شدن استخوان ها بهترین راه درمان پوکی استخوان است. با اینکه نمی توان استخوان ضعیف شده را به حالت اولیه خود بازگرداند اما به کمک روش های درمان تا حدودی می توان از بروز عوارض پوکی پیشگیری کرد. قبل از بررسی علائم پوکی استخوان و راه های درمان آن بهتر است کمی با این بیماری شایع اسکلتی آشنا شوید.

پوکی استخوان یا استئوپروز به معنای کم شدن تراکم استخوان هاست که در پی آن باعث می شود استخوان ها ضعیف و شکننده شوند؛ به گونه ای که پس از وارد شدن کوچکترین ضربه ای و یا حتی کوچکترین تنشی همچون خم شدن و سرفه استخوان دچار شکستگی شود.

شکستگی های ناشی از پوکی استخوان عموما در نواحی لگن، مچ دست و ستون فقرات رخ می دهد و این نواحی بیشتر از سایر نقاط در معرض آسیب پذیری قرار دارند.

پوکی استخوان

با اینکه همه ما در معرض ابتلا به پوکی استخوان قرار داریم اما برخی افراد بیشتر از سایرین در معرض خطر ابتلا به پوکی استخوان قرار دارند. این افراد شامل:

-زنان به خصوص خانم های مسن و کسانی که در سن یائسگی هستند
-خانم های که دچار یائسگی زودرس شده اند
-افراد مسن و سالمند
-افرادی که داروهای کورتن و هپارین مصرف می کنند
-کسانی که در خانواده خود سابقه ابتلا به پوکی استخوان دارند
-افرادی که تغذیه نامناسب دارند
-افراد مبتلا به بیماری دیابت، تیروئید و روماتیسم مفصلی
-افراد بی تحرک و کسانی ک دچار اختلالاتی نظیر کمبود ویتامین دی و کلسیم هستند.
-افراد سیگاری و کسانی که دخانیات و مشروبات الکی مصرف می کنند.
 

مقایسه استخوان سالم با استخوان دچار پوکی استخوان

علائم پوکی استخوان

متاسفانه باید گفت بیماری پوکی استخوان از جمله بیماری های خاموش است و تا زمانی که شکستگی یا ترکی در استخوان ایجاد نشود؛ خود را نشان نمی دهد که در این صورت تنها را درمان پوکی استخوان ترمیم و جراحی شکستگی است. 

اما با این وجود بهتر است قبل از اینکه دچار شکستگی ناشی از پوکی استخوان شوید. کمی با علائم آن آشنا شوید. همچنین دانستن علائم این بیماری برای درمان راحتتر پوکی استخوان ضروری است زیرا نوع درمان براساس علائم بیماری تعیین می شود.

از جمله علائم یا بهتر است بگویم عوارض پوکی استخوان می توان به:
* کم شدن تدریجی قد
* خم شدن قامت یا قوز دار شدن ستون فقرات
* درد ها و گرفتگی شبانه پاها
* درد مداوم و شدید کمر
* شل شدن دندان ها و عقب رفتگی لثه ها
* اختلال در گرفتن اشیاء و استفاده از آنها
* بالا رفتن تعداد ضربان قلب

این علائمی که برای پوکی استخوان ذکر شد جزو علائم اولیه ضعیف شدن استخوان ها است و ممکن است در برخی افراد حتی چنین نشانه هایی نیز ایجاد نشود.

متاسفانه باید گفت شایع ترین علامت پوکی استخوان شکستکی است. به همین دلیل است که اغلب بیماران  بجای اینکه به تقویت و درمان پوکی استخوان خود بپردازند به درمان شکستگی استخوان می پردازند.

در صورتی که فردی به پوکی استخوان دچار باشد؛ با یک ضربه یا زمین خوردن جزئی ممکن است دچار شکستگی هایی در مچ، ران ها و ستوان فقرات شوید؛ اما این درحالی است که اگر چنین اتفاقی برای یک فرد جوان اتفاق بیفتد معمولا استخوان هیچ آسیبی نمی بیند.

چه کسانی باید تحت درمان پوکی استخوان قرار بگیرند؟

* کسانی که به دلیل پوکی استخوان دچار شکستگی در ناحیه لگن یا مهره شده‌اند.
* کسانی که بر اساس DEXA (سنجش تراکم استخوان) استئوپروز (پوکی استخوان) دارند.
* کسانی که بر اساس DEXA استئوپنی دارند و احتمال بالای شکستگی در آنها وجود دارد.
 

داروهای مورد استفاده در درمان پوکی استخوان چه هستند؟

بیسفوسفانات‌ها در درمان پوکی استخوان

اساس پیشگیری و درمان استئوپروز بیسفوسفانات‌ها هستند. داروهای این دسته شامل موارد زیر است:

Alendronate
Residronate
Ibandronate
Zolendronic acid

بیسفوسفانات‌ها باید به صورت ناشتا و با یک لیوان پر آب مصرف شوند.

از عوارض آنها می‌توان به سوزش سر دل، آرترالژی و میالژی اشاره کرد. ممکن است در کسانی که دوز بالای بیسفوسفانات‌ها را استفاده می‌کنند نکروز استخوان فک نیز دیده شود.

استفاده از بیسفوسفانات‌ها در نارسایی کلیه ممنوع است.

کسانی که به صورت طولانی مدت (بیش از ۵ سال) از بیسفوسفانات‌ها استفاده می‌کنند ممکن است دچار شکستگی تنه استخوان ران با ضربه‌ی مختصر شوند. این عارضه بیشتر در کسانی دیده می‌شود که به دلیل ابتلا به سرطان، دوزهای بالای بیسفوسفانات‌ها را به شکل وریدی دریافت می‌کنند.
 

کلسی تونین در درمان پوکی استخوان خانم‌های یائسه

در کسانی که دچار پوکی استخوان هستند؛ مصرف روزانه اسپری بینی کلسی‌تونین داخل منجر به کاهش شکستگی مهره‌ها می‌شود. از این دارو در درمان استئوپروز در خانم‌های یائسه استفاده می‌شود و در پیشگیری از پوکی استخوان نقشی ندارد. کلسی‌تونین احتمال شکستگی غیر مهره‌ای را کاهش نمی‌دهد.
 

درمان استئوپروز با رالوکسیفن

رالوکسیفن در پیشگیری و درمان استئوپروز در خانم‌های یائسه به کار می‌رود؛ سبب کاهش شکستگی مهره می‌شود. رالوکسیفن می‌تواند سبب کاهش کلسترول و چربی LDL شود. این دارو سبب درد یا تورم پستان نمی‌شود، سبب لکه‌بینی یا خونریزی واژینال در خانم‌ها نمی‌شود و احتمال سرطان مهاجم پستان را کم می‌کند.
 

عوارض مصرف رالوکسیفن

ترومبوز وریدهای عمقی
آمبولی ریوی
تشدید علائم یائسگی مانند گر گرفتگی
 

مصرف دنوزوماب (Denosumab) در درمان پوکی استخوان مردان

دنوزوماب برای درمان پوکی استخوان در خانم‌های یائسه، مردان مبتلا به پوکی استخوان، مردان مبتلا به سرطان پروستات و تحت درمان محرومیت از آندروژن، خانم‌های مبتلا به سرطان پستان و تحت درمان با مهارکننده‌های آروماتاز استفاده می‌شود. این دارو منجر به کاهش شکستگی در استخوان‌های مهره و لگن می‌شود.
 

هورمون پاراتیروئید در درمان پوکی استخوان

Teriparatide  شکل نو ترکیبی از هورمون پارتورمون است. درمان پوکی استخوان در زنان یا مردان دارای ریسک بالای شکستگی به کار می‌رود.
این دارو به شکل تزریق زیر جلدی مورد استفاده قرار می‌گیرد و برای درمان پوکی استخوان در اروپا تایید شده است.
 

 درمان پوکی استخوان با روش هورمون تراپی

درمان هورمونی با استروژن در خانم‌های یائسه سبب کاهش شکستگی مهره می‌شود. علاوه بر آن باعث بهبود چربی‌های خون، کاهش علائم یائسگی و کاهش سرطان کولون می‌شود.

از عوارض آن می‌توان به سرطان پستان‌، حوادث قلبی عروقی‌، ترومبوز وریدهای عمقی، آمبولی ریه و مشکلات کیسه صفرا اشاره کرد. بنابراین بهتر است برای درمان استئوپروز در خانم‌های یائسه از داروهای دیگر استفاده شود و از این روش فقط برای درمان علائم یائسگی مثل گر گرفتگی استفاده شود.
 

افزایش تراکم استخوان با استرانتیوم (Strontium)

استرانتیوم برای درمان پوکی استخوان در اروپا مورد تایید قرار گرفته است.

به طور کلی داروهایی که در درمان پوکی استخوان از آنها استفاده می‌شود سرعت از دست رفتن استخوان را کاهش می‌دهند؛ باعث ساخته شدن استخوان می‌شوند و به این ترتیب با افزایش تراکم استخوان خطر شکستگی استخوان را کاهش می‌دهند.
 

درمان شکستگی مهره با ورتبروپلاستی و کیفوپلاستی

Vertebroplasty and kyphoplasty روش‌هایی هستند که در درمان شکستگی مهره همراه  با درد شدید به کار می‌روند ولی استفاده روتین از آنها در کسانی که علائمی ندارد؛ توصیه نمی‌شود.

در ورتبروپلاستی سیمانی داخل مهره فشرده‌ تزریق می‌شود و در کیفو پلاستی ابتدا بالنی در داخل مهره فشرده باد می‌شود، سپس سیمان به داخل مهره وارد می‌شود.

بیشتر شدن میزان پوکی استخوان با افزایش سن، بیشتر بودن میزان بروز پوکی استخوان در زنان نسبت به مردان و در سفید پوستان نسبت به سیاه پوستان از عواملی هستند که در ایجاد پوکی استخوان تغییر ناپذیر هستند.

ورزش، رژیم غذایی مناسب، مصرف مقادیر لازم کلسیم و ویتامین د و به طور کلی رعایت اصول روش زندگی سالم در پیشگیری و درمان پوکی استخوان اهمیت زیادی دارند.
 

درمان پوکی استخوان با تغذیه

همان طور که اشاره شد استخوان ها دائما در حال تجزیه و ساختن هستند. استخوان ها برای اینکه بتوانند به راحتی به تجزیه و ساخت خود بپردازند نیاز به ویتامین ها و مواد معدنی دارند که این مواد بیشتر از طریق موادغذایی که خورده می شود تامین می گردد.



از جمله موادغذایی که در درمان پوکی استخوان بسیار موثر هستند می توان به:

کلسیم

90درصد کلسیم موجود در بدن در استخوان هاست و در واقع استخوانها بعنوان منبع ذخیره ای برای کلسیم و فسفر عمل کرده و در موارد لزوم کمبودهای غذایی را جبران می کنند.

کلسیم اصلی ترین ماده معدنی تشکیل دهنده استخوان‌ها می‌باشد که لبنیات بهترین منبع کلسیم هستند. به همین دلیل اغلب پزشکان به مصرف روزانه مواد لبنی تأکید دارند.

علاوه بر لبنیات در میان سبزیجات برگهای تربچه، جعفری، کلم پیچ، گل کلم، مغزها مانند بادام، فندق و کنجد منابع خوب تامین کلسیم هستند.
 

ویتامین دی

ویتامین D برای استحکام استخوانها ضروریست. ویتامین D  به جذب کلسیم و فسفر از روده کمک کرده و موجب بکار گیری این مواد معدنی در ساختمان استخوان ها و دندان ها می شود.

کمبود طولانی مدت ویتامین D  منجر به کاهش جذب کلسیم شده و خطر پوکی استخوان را افزایش می دهد.



تابش اشعه خورشید به پوست باعث تولید ویتامین D  در پوست می گردد از این جهت اگر روزانه 10 دقیقه به طور مستقیم در معرض تابش آفتاب قرارگیرید ویتامین دی مورد نیاز روزانه شما تامین می گردد.
 

منیزیم

منیزیم یکی از عناصر اصلی برای سالم ماندن استخوان هاست. از جمله فواید سلامت‌بخش متعدد منیزیم می‌توان به انتقال پیام‌های عصبی، تنظیم دمای بدن، سم‌زدایی، تولید انرژی و ساخت استخوان و دندان‌های سالم اشاره کرد. کاربرد مهم منیزیم در استخوان ها، جذب کلسیم بدن است که روی سیستم ایمنی بدن را تقویت می کند.

* درمان پوکی استخوان در سالمندان با ورزش
* درمان پوکی استخوان با ورزش

با اینکه پوکی استخوان با هیچ دردی همراه نیست و به تنهایی باعث آزار و اذیت بیمار نمی شود و تنها زمانی که باعث شکستگی شود می تواند مشکل ساز باشد اما درمان و پیشگیری از آن بسیار اهمیت دارد.

پس قبل از بدتر شدن شرایط باید افرادی که مبتلا به پوکی استخوان هستند باید در کنار مصرف مواد مغذی و داروها با انجام یکسری فعالیت های ورزشی از بدتر شدن شرایط پیشگیری کنند.

از جمله ورزش های مناسب برای پیشگیری و درمان پوکی استخوان شامل:

حرکت اول

در نزدیکی دیوار قرار بگیرید، پاهای خود را کمی باز کنید، دست‌ها را در ناحیه آرنج خم کرده و به اندازه عرض شانه باز کنید. بدن خود را با خم کردن آرنج‌ها در یک حرکت کنترل شده به سمت دیوار نزدیک کنید پس از قرارگرفتن در این حالت سپس به عقب برگردید و بدن را به وضعیت اولیه باز گردانید.
 

حرکت دوم

 این حرکت به ورزش کششی قفسه سینه معروف است که به تقویت عضلات و استخوان‌های کمری کمک کرده و آنها را بهبود می‌بخشد.

برای انجام آن روی یک صندلی و به حالت صاف نشسته و مستقیم رو به جلو نگاه کنید. دستان خود را به دو طرف باز کنید و در حالی که همسطح با شانه‌هایتان قرار دارند، آنها را به سمت عقب بکشید.  با خم کردن بازوهایتان در ناحیه آرنج، دست‌هایتان را به سمت قفسه سینه‌تان بیاورید. این حرکت را 5 تا 10 مرتبه تکرار کنید.
 

حرکت سوم

بر روی یک صندلی بنشینید ولی به آن تکیه ندهید اما کمر و گردن خود را راست نگهدارید. حالا در حالی که رو به جلو نگاه می‌کنید، بازوهایتان را از ناحیه آرنج خم کنید.

سپس به آرامی بازوهایتان و سپس شانه‌هایتان را به سمت عقب حرکت دهید تا جایی که احساس ناراحتی نکنید. به مدت 5 ثانیه و در حالی که به‌طور طبیعی نفس می‌کشید این وضعیت را نگهدارید. سپس بازوهای خود را به حالت اول برگردانده و این حرکت را 5 تا 10 مرتبه انجام دهید.

درمان پوکی استخوان در سالمندان با حرکات ورزشی مخصوص

حرکت چهارم

این حرکت نیز نوع دیگر حرکت ورزشی کششی قفسه است که بدین صورت انجام می شود:

روی یک صندلی نشسته و دست‌هایتان را پشت گردنتان ببرید. در حالی که به آرامی آرنج‌هایتان را به سمت عقب حرکت می‌دهید، به‌طور طبیعی نفس بکشید. این حالت را برای مدت چندین ثانیه نگهدارید و بسته به توانایی‌تان، 5 تا 10 مرتبه آن را انجام دهید.
 

حرکت پنجم

این حرکت برای پیشگیری و درمان پوکی استخوان به صورت ایستاده انجام می شود. برای حفظ تعادل خود می توانید از یک صندلی به عنوان تکیه گاه استفاده کنید سپس پای خود را تا حد امکان از صندلی دور کنید و با احتیاط آن را سرجای خود برگردانید.

این حرکت رفت و برگشتی را 10 مرتبه تکرار کنید. پای خود را عوض کنید و حرکت را بر روی پای دیگر نیز انجام دهید.
 

حرکت ششم

انجام این حرکت بوسیله باند کششی انجام می شود. برای انجام آن در جلوی صندلی بنشینید و پاهای خود را دراز کنید. حالا به کمک باندی پای خود را از زمین بالا بیاورید و سپس دست‌های خود را به سمت باسن بکشید.

اکنون پاشنه پای خود را از خود دور کنید تا جایی که پای شما صاف شود و پاشنه شما از کف زمین فاصله بگیرد. به آرامی از یک تا پنج را بشمارید و سپس به وضعیت اولیه برگردید. این حرکت را در هر پا بین 6 تا 8 مرتبه تکرار کنید.
 

حرکت هفتم

برای  انجام این حرکت روی به حالت دمر یا رو به شکم دراز بکشید سپس سر خود را روی دست‌های خود قرار دهید. پاهای خود را صاف نگه دارید، عضلات باسن خود را سفت کنید و پای خود را تا حد امکان بکشید، یکی از پاهای خود را به آهستگی از زمین تا ارتفاع چند سانتی متر بالا بیاورید

پاهای خود را چندین ثانیه در این وضعیت نگه دارید و سپس به آهستگی آن را پایین بیاورید. این حرکت را با هر دو پای خود انجام دهید. حرکت را دو بار و هر بار 10 مرتبه انجام دهید.

در صورتی که انجام هر یک از این ورزش ها برای شما دشوار است از ادامه دادن به آن خودداری کنید.
 

زودتر شروع به مبارزه کنید:

کسانی که می دانند خطر ابتلا به پوکی استخوان زیاد است ، باید مبارزه را زودتر شروع کنند. افرادی که مادرانشان پوکی استخوان دارند ، باید در سنین 20 تا 30 سالگی هر کاری را درست انجام دهند ، زیرا تشکیل استخوان تا 30 سالگی ادامه می یابد و جرم استخوان به حداکثر می رسد ، بنابراین باید به درستی تغذیه شود. افراد سفید پوست و همچنین افراد نسبتاً ظریف در مقایسه با سایر افراد در معرض خطر ضعیف شدن استخوان هستند.
 

ورزش های بیشتری انجام دهید:

ورزش یکی از مهم ترین کارهایی است که می توانید برای جلوگیری از پوکی استخوان انجام دهید. تمرینات وزنه برداری (ایروبیک ، بالا رفتن از پله ها ، رقصیدن ، دویدن ، تنیس و سایر ورزش های راکت ، یوگا) برای استخوان ها مناسب هستند. این تمرینات بدن را مجبور می کند هنگام حرکت در برابر جاذبه کار کند و به بدن اجازه می دهد تا استخوان های جدیدی بسازد. هر یک از فعالیت ها و تمرین های زیر به ایجاد ماهیچه و استخوان کمک می کند:

* برداشتن خریدهای مواد غذایی
* وزنه برداری آزاد
* برداشتن بچه های کوچک
* استفاده از وزنه های مچ دست
* استفاده از باندهای مقاومت الاستیک

پیاده روی و کوه نوردی  و دمبل نیز می تواند تراکم استخوان را افزایش دهد. این تمرینات باعث می شود فرد انعطاف پذیرتر شود و احتمال افتادن را کاهش دهد. حتی 30-15دقیقه در روز می تواند کافی باشد. لازم نیست وزنه در هالتر زیاد باشد ، می تواند به اندازه وزنه های 5/2 کیلوگرمی  یا از وزن شخصی بدن استفاده شود. در حالی که تمریناتی مانند شنا و دوچرخه سواری برای قدرت و تناسب اندام بسیار مناسب هستند ، اما وزن ندارند ، بنابراین برای استخوان ها بسیار مفید نیستند.
 

مصرف نمک را کاهش دهید:

مشخص نیست که آیا نمک بر پوکی استخوان تأثیر می گذارد یا نه ، اما بین مصرف سدیم زیاد و از بین رفتن استخوان ارتباطی وجود دارد ، به خصوص برای افرادی که فشار خون بالایی دارند. به طور کلی ، نمک میزان کلسیم ترشح شده در ادرار و عرق را افزایش می دهد که در صورت وجود کمبود کلسیم ، ممکن است از بین رفتن استخوان افزایش یابد. تحقیقات نشان می دهد افراد مبتلا به فشار خون بالا کلسیم بیشتری در ادرار از دست می دهند. این ممکن است برای حدود 10٪ از جمعیت با یک اختلال متابولیک ارثی ایجاد شود که باعث ترشح بیش از حد کلسیم در کلیه ها می شود.
 

مصرف نوشابه های گازدار را محدود کنید:

نوشیدنی های غیر الکلی و نوشیدنی های گازدار مانند شامپاین و آب معدنی کلسیم استخوان ها را فیلتر می کند. نوشیدنی های گازدار حاوی فسفات بیش از حد می باشد, که منجر به از دست دادن کلسیم بیشتر می شود. برخی از متخصصان این واقعیت را پیوند می دهند که افرادی که نوشابه های گازدار زیادی مصرف می کنند شیر کم تری مصرف می کنند. بسیاری از نوشیدنی های گازدار ، از جمله کولا ، حاوی فسفر ، ماده معدنی مورد نیاز هستند ، اما جذب فسفر باید با کلسیم متعادل شود ، در غیر این صورت خطر تضعیف استخوان ها ممکن است افزایش یابد. متخصصان همچنین می گویند که اجزای موجود در عصاره کولا و همچنین فسفر می توانند اثرات مضر بر سلامت استخوان ها داشته باشند.
 

مصرف کافئین را کاهش دهید:

کافئین می تواند مانع از جذب کلسیم شود ، بنابراین هر ماده ای که حاوی کافئین باشد ، مانند نوشیدنی های گازدار ، قهوه یا شکلات باید محدود شود. مصرف متوسط ، به عنوان مثال 300 میلی گرم کافئین در روز (حدود یک فنجان قهوه یا دو فنجان چای) تا زمانی که کلسیم کافی مصرف شود ، احتمالاً مشکلی ایجاد نمی کند. هر فنجان قهوه ای که می نوشید باعث کاهش 150 میلی گرم کلسیم از طریق ادرار می شود. قهوه بدون کافئین نیز راه حلی نیست زیرا حاوی مواد شیمیایی مضر است که در فرآیند سم زدایی دخالت می کنند. به طور طبیعی ، چای های بدون کافئین  گزینه ی بهتری هستند ، اما اگر به نوشیدن قهوه کافئین دار نیاز دارید ، مقدار کلسیم باید برای هر فنجانی که می نوشید حداقل 150 میلی گرم افزایش یابد.
 

سیگار نکشید:

استعمال سیگار از بهبود شکستگی ها جلوگیری می کند و توانایی بدن در ایجاد استخوان ها را کاهش می دهد. هنگامی که سیگار کشیدن متوقف شود، قدرت استخوان و توانایی بهبود از صدمات سریعاً افزایش می یابد.


منبع: سایت دکتردکتر
سایت دکتر جواهری
سایت کلینیک آسود