علل سکته مغزی و چگونگی پیشگیری از آن

سکته مغزی چیست

سکته‌ی مغزی یک اورژانس پزشکی است، سکته‌ی مغزی زمانی اتفاق می‌افتد که جریان خون به مغز قطع شود. بدون خون و اکسیژن، سلول‌های مغز شروع به مردن می‌کنند. این عارضه می‌تواند باعث علائم جدی، نا توانایی‌های پایدار و حتی مرگ شود.

انواع مختلف سکته مغزی چیست

سه نوع اصلی از سکته مغزی وجود دارد: حمله ایسکمیک گذرا، سکته مغزی ایسکمیک و سکته‌ی مغزی هموراژیک. برآورد شده است که 87 درصد از سکته‌های مغزی ایسکمیک هستند.

حمله ایسکمی گذرا

پزشکان یک حمله ایسکمیک گذرا (TIA) را هشداری برای سکته اصلی می‌دانند. هر چیزی که موقتاً جریان خون را به مغز را دچار اختلال کند، باعث حمله ایسکمیک گذار یا TIA می‌شود. از مهم‌ترین علل سکته‌ی مغزی ایسکمیک گذرا می‌توان به لخته خون اشاره کرد.

سکته‌ی مغزی ایسکمیک

یک سکته مغزی ایسکمیک زمانی اتفاق می‌افتد که یک لخته خون از جریان خون به مغز منتقل می‌شود. لخته شدن خون اغلب به علت آترواسکلروز است که باعث ایجاد ذخایر چربی در قسمت داخلی عروق خونی می‌شود. بخشی از این ذخایر چربی می‌تواند باعث اختلال و انسداد جریان خون به مغز شود که بسیار شبیه به یک حمله قلبی است.

علل سکته‌ی مغزی ایسکمیک می‌تواند یک نوع آمبولی باشد، به این معنی که لخته شدن خون از قسمت دیگری از بدن شما به مغز شما منتقل می‌شود. تخمین زده می‌شود که 15 درصد سکته‌ی مغزی ماژول به علت بیماری فیبریلاسیون دهلیزی است که در آن ریتم قلب دچار بی نظمی می‌شود. یک سکته مغزی ترومبوتیک یک سکته‌ی مغزی ایسکمیک است که توسط لخته ای تشکیل شده در یک رگ خون در مغز شما ایجاد می‌شود.

سکته هموراژیک

علل سکته مغزی هموراژیک به علت خونریزی در مغز است، این سکته‌ی مغزی هنگامی رخ می‌دهد که یک رگ خون در مغز پاره شود. این اتفاق به علت ترکیدن یک شریان ضعیف شده و خونریزی آن به بافت مغزی اطراف رخ می‌دهد. فشار ناشی از این خونریزی سلول‌های مغزی را تخریب کرده و بافت تخریب‌شده قادر به انجام عملکرد صحیح خود نخواهد بود. 1

علت بروز سکته مغزی چیست

یکی از علل متداول سکته مغزی ضخیم و سخت شدن دیواره رگ های خونی است. پلاکت های ساخته شده از چربی، کلسیم، کلسترول و ... انعطاف رگ های خونی را از میان می برند. لخته خون ممکن است سبب مسدود شدن رگ خونی غیر قابل انعطاف و بروز سکته مغزی ایسکمیک شود. عامل اصلی سکته مغزی هموراژیک در اکثر موارد عدم درمان فشار خون بالا است که سبب انفجار رگ خونی ضعیف می شود. معمولاً این افراد علایم خبرکننده ای مانند سردرد و تشنج دارند که منجر به پاره شدن رگ های مغزی می شود.

یکی دیگر از دلایل بروز سکته های مغزی حرکت لخته خون از قلب یا عروق گردن است که وارد مغز می شود مبتلایان به رماتیسم قلبی یا بیماران قلبی که ریتم قلبشان دچار مشکل است و کسانی که دچار سکته های قلبی شده اند یا مشکل دریچه ای دارند مستعد ابتلا به سکته های مغزی هستند.

مهم ترین علائم سکته مغزی عبارتند از

• سردرد ناگهانی و شدید بدون دلیل که فورا بعد از آن فرد بیهوش می شود.
• احساس بی حسی یا فلج ناگهانی در یک طرف صورت و دست یا پای یک طرف بدن
• کاهش ناگهانی بینایی، قدرت بدن، تعادل بدن (به سختی راه رفتن)، قوای حسی، صحبت کردن و یا فهم صحبت دیگران
• تاری ناگهانی دید به خصوص در یک چشم
• به هم خوردن تعادل بدن به طور ناگهانی که احتمالا با حالت تهوع، استفراغ کردن، تب، سکسکه و یا قورت دادن غذاها به سختی همراه است.

نشانه هایی ظاهری و عوارض بعد از سکته مغزی

• ضعف و کرختی صورت وبازوها یا پاها به خصوص در یک طرف بدن (همی پارزی)
• فلج صورت. بازو و پاها در همان طرف (همی پلژی)
• عدم تعادل و لنگ زدن (آتاکسی)
• اختلال در تکلم یا در درک کلام (دیس آرتری)
• اشکال در بلع (دیس فاژی)
• کرختی و سوزش قسمت های بدن-اشکال در درک وضعیت و موقعیت (پارستزی)
• دو بینی-تاری دید یا از دست دادن بینایی به خصوص در یک چشم
• سردرد شدید و ناگهانی
• از دست دادن حافظه کوتاه مدت وطولانی مدت-اختلال در قضاوت
• سرگیجه بدون دلیل و سقوط ناگهانی
• بی اختیاری ادرار و مدفوع 
• اشکال در پیدا کردن کلمات و فهمیدن آن چیزی که دیگران می گویند.
• عدم توانایی در انجام حرکات ظریف.  2

عوامل خطر سکته مغزی

بسیاری از عوامل می‌توانند خطر سکته مغزی را افزایش دهند. بعضی از عوامل همچنین می‌توانند احتمال ابتلا به حمله قلبی را افزایش دهند. عوامل افزایش خطر سکته مغزی عبارت‌اند از:

• داشتن اضافه وزن یا چاق
• عدم فعالیت فیزیکی
• استفاده از مواد مخدر غیر قانونی مانند کوکائین و متا مفتامین
• فشار خون بالاتر از 120/80 میلیمتر جیوه (میلی متر جیوه)
• سیگار کشیدن
• کلسترول بالا
• دیابت
• بیماری‌های قلبی عروقی، از جمله نارسایی قلبی، نقص‌های قلبی، عفونت قلب یا ریتم قلب غیرطبیعی
• سابقه شخصی یا خانوادگی سکته‌ی مغزی، حمله قلبی یا حمله ایسکمیک گذرا.

سایر عوامل مرتبط با خطر بالای سکته‌ی مغزی عبارت‌اند از

• سن افراد بالای 55 سال یا بالاتر خطر ابتلا به سکته مغزی را بیشتر از افراد جوان دارند.
• نژاد – آفریقایی-آمریکایی ها نسبت به افراد نژاد دیگر دارای خطر بیشتر سکته مغزی هستند.
• جنسیت – مردان خطر ابتلا به سکته‌ی مغزی نسبت به زنان دارند. 1

پیشگیری

شناخت و آگاهی از عوامل خطر بروز سکته مغزی، پیگیری دستورات و توصیه‌های پزشک و نیز رعایت یک شیوه زندگی  سالم، بهترین اقداماتی هستند که جهت جلوگیری از بروز سکته مغزی می‌توانید انجام دهید. اگر دچار سکته مغزی و یا TIA شدید، اقدامات زیر جهت جلوگیری از بروز سکته‌های بعدی، می‌تواند مفید و کمک‌کننده باشند.  بسیاری از اقدامات پیشگیری کننده از سکته مغزی، همانند اقدامات مربوط به جلوگیری از بروز بیماری‌های قلبی است.

دستورات  و توصیه‌های مربوط به شیوه زندگی سالم عبارتند از

کنترل فشار خون بالا(هایپرتانسیون): یکی از مهمترین اقداماتی که جهت کاهش بروز احتمال خطر سکته مغزی می‌توانید انجام دهید، کنترل فشار خونتان است. اگر سکته مغزی را پشت سر گذاشته‌اید، با پایین آوردن فشار خون خود می‌توانید از بروز سکته‌های مغزی یا TIA در آینده جلوگیری نمایید. ورزش و فعالیت بدنی، کنترل و مدیریت استرس، حفظ وزن در محدوده سلامت؛ و محدودیت دریافت سدیم، راه‌هایی جهت کنترل فشار خون شما می‌باشند. استفاده بیشتر از مواد حاوی پتاسیم در رژیم غذایی نیز می‌تواند مفید و کمک‌کننده باشد. علاوه بر توصیه‌هایی مبنی بر تغییر در شیوه زندگی، این امکان نیز وجود دارد که پزشک جهت درمان فشار خون بالای شما، داروهایی تجویز نماید.

کاهش مقدار کلسترول و چربی اشباع در رژیم غذایی: خوردن مقادیر کمتر کلسترول و چربی، خصوصاً چربی‌های اشباع و ترانس، به کاهش ساخت و تجمع پلاک‌های چربی در سرخرگ‌های شما کمک می‌نماید. اگر شما فقط از طریق ایجاد تغییراتی در رژیم غذایی خود قادر به کنترل کلسترول خود نباشید، این امکان وجود دارد که پزشک داروهای کاهنده کلسترول را برای شما تجویز نماید.

ترک سیگار و یا قطع استفاده از تنباکو: سیگار کشیدن احتمال خطر بروز سکته مغزی را هم برای افراد سیگاری و هم برای افراد غیرسیگاری که در معرض دود سیگار قرار می‌گیرند، بالا می‌برد. ترک سیگار و یا قطع استفاده از تنباکو، احتمال خطر بروز سکته مغزی را کاهش می‌دهد.

کنترل بیماری دیابت(قند خون): شما می‌توانید بیماری دیابت خود را با استفاده از رژیم غذایی صحیح، ورزش و فعالیت بدنی، کنترل وزن و استفاده از دارو، مدیریت و درمان نمایید.

حفظ وزن در محدوده سلامت و طبیعی: اضافه وزن با سایر عوامل خطر بروز سکته مغزی، مثل فشار خون بالا، بیماری قلبی عروقی، و دیابت می‌تواند همراه باشد. کاهش وزن، حتی به مقدار 10 پوند، می‌تواند فشار خون شما را کاهش داده، و سطح کلسترول خون شما را بهبود بخشد.

استفاده  زیاد از سبزی‌ها و میو‌ها در رژیم غذایی: رژیمی که روزانه حاوی پنج سروینگ یا بیشتر میوه و یا سبزی باشد، می‌تواند شانس ابتلاء به سرطان مغزی را کاهش دهد.

ورزش منظم: این احتمال وجود دارد که ورزش ایروبیک احتمال خطر بروز سکته مغزی را از طرق مختلف کاهش دهد. ورزش منظم می‌تواند فشار خون را کاهش دهد، سطح HDL خون یا همان کلسترول خوب را افزایش دهد، و سلامت کلی عروق خونی  و قلب شما را بهبود بخشد. همچنین ورزش می‌تواند به کاهش وزن، کنترل قند، و کاهش استرس در شما کمک نماید. فعالیت بدنی خود را به‌تدریج تا30 دقیقه و در بیشتر روزهای هفته افزایش دهید، مثل پیاده‌روی، دو درجا، شنا یا دوچرخه‌سواری.

پرهیز و اجتناب از مصرف داروهای غیرمجاز و ممنوع: برخی از داروهای مخدر  مثل کوکائین و متامفتامین‌ها، از عوامل خطر بروز سکته مغزی شناخته شده‌اند. کوکائین جریان خون را کاهش داده و باعث باریک شدن سرخرگ‌ها می‌گردد.

درمان آپنه (قطع تنفس) خواب مسدودکننده: این امکان وجود دارد که پزشک جهت غربالگری آپنه خواب مسدودکننده (OSA)،  توصیه بر ارزیابی اکسیژن شبانه داشته باشد. اگر OSA تشخیص داده شود، این امکان وجود دارد که تنفس اکسیژن شبانه تجویز شود.  

درمان‌های پیشگیرانه (داروهای پیشگیری کننده)

اگر سکته مغزی ایسکمیک و یاTIA  را پشت سر گذرانده‌اید، این احتمال وجود دارد که پزشکتان داروهایی را جهت کاهش احتمال خطر بروز سکته مغزی دوباره توصیه نماید که این موارد عبارتند از:

داروهای ضدپلاکت: پلاکت‌ها سلول‌هایی در خون شما هستند که موجب لخته گردیدن خون شما می‌باشند. داروهای ضدپلاکت، باعث می‌شوند که این سلول‌ها عملکرد لخته‌ نمودن خون را کمتر انجام دهند. شایع‌ترین و بیشترین داروی مورد استفاده ضدپلاکت، آسپرین است. پزشک می‌تواند جهت تصمیم‌گیری دوز صحیح و مورد نیاز آسپرین به شما  کمک نماید.

این احتمال وجود دارد که پزشکتان Aggrenox برای شما تجویز نماید که ترکیبی است از آسپرین با دوز پایین و  داروی ضد پلاکت دی‌پیرادامول، که جهت کاهش احتمال خطر لخته شدن خون به کار می‌رود. اگر آسپرین از بروز TIA یا سکته مغزی در شما جلوگیری ننماید، و با اگر نمی‌توانید آسپرین مصرف نمایید، این امکان وجود دارد که پزشکتان داروی ضدپلاکت دیگری مثل CLOPIDOGREL  یا PLAVIX برایتان  تجویز نماید.

داروهای ضدانعقاد خون: این داروها که شامل هپارین و وارفارین(کومادین)، می‌باشند، انعقاد خون را کاهش می‌دهند. هپارین سریع‌الاثراست و ممکن است در یک دوره کوتاه‌مدت زمانی در بیمارستان استفاده شود. وارفارین که کند اثرتر است در یک مدت زمان طولانی‌تری استفاده می‌شود.

وارفارین یک داروی رقیق‌کننده خون قوی می‌باشد، بنابراین باید دقیقاً طبق دستور آن را استفاده کرد، و مراقب عوارض جانبی آن بود. این احتمال وجود دارد که در صورت ابتلاء به برخی اختلالات مربوط به انعقاد خون، یا ناهنجاری‌های عروقی، ریتم غیرطبیعی قلب و یا سایر مشکلات قلبی، پزشکتان این داروها را برایتان تجویز نماید.

ممکن است سایر رقیق‌کننده‌های خون که جدید می‌باشند زمانی استفاده شوند که TIA  یا سکته مغزی در شما به علت ریتم غیرطبیعی قلبی ایجاد شده باشد. 3


پی نوشت:
1.www.drdr.ir
2.www.namnak.com
3.www.asriran.com