آشنایی با علائم گازگرفتگی و روش های پیشگیری از آن

گازگرفتگی چیست؟

مسمومیت با گاز مونواکسید کربن یا به عبارتی گازگرفتگی، زمانی اتفاق می‌افتد که میزان این گاز در جریان خون زیاد شود. زمانی که مونو اکسید کربن زیادی در هوا وجود داشته باشد، بدن اکسیژن موجود در گلبول‌های قرمز خون خود را با مونواکسید کربن جایگزین خواهد کرد. این فرایند باعث آسیب شدید بافتی و حتی مرگ خواهد شد.

کربن مونواکسید گازی بی رنگ، بی بو و بدون مزه بوده که از سوختن گازوئیل، چوب، پروپان و دیگر سوخت‌ها به وجود می‌آید. دستگاه‌ها و موتورهایی که تهویه مناسبی ندارند به خصوص در فضاهای سرپوشیده باعث می‌شوند که مقدار گاز مونو اکسید کربن به سطح خطرناکی برسد.1
 

نشانه ‌های وجود گاز CO در منزل

شناخت نشانه های وجود گاز CO در منزل یا محیط کار، بهترین راه برای فرار از دست این قاتل نامریی و بی‌ رحم است، شاید مهم ترین علت بروز گازگرفتگی ناآگاهی و غفلت باشد؛ هنوز بسیاری از مردم کشنده بودن این گاز را باور ندارند و توصیه ‌های ایمنی را جدی نمی‌گیرند، گاز CO قربانیان خود را در محیط‌ های بسته و بدون تهویه مناسب به دام می ‌اندازد و آرام و بی ‌صدا فرد را می‌ کشد.

نشانه های اولیه ناشی از این گاز تا حدی شبیه به آنفلوآنزاست با این تفاوت که در آن تب وجود ندارد و اثرات آن شامل: خواب آلودگی و خمیازه کشیدن بیش از حد، گیجی، ضعف و بی‌ حالی، امکان بروز سردرد شدید، گاهی تهوع و استفراغ، پرش‌ های عضلانی و اختلال حرکتی، احساس نبض پر و صدادار در ناحیه شقیقه، افزایش فشار خون، گشاد شدن مردمک چشم و کاهش دید، رنگ تیره پوست، رنگ پریدگی دور لب ‌ها و یا صورتی شدن آن، گاهی سفتی عضلات به ویژه عضلات فک، قطع تنفس، تشنج، اغما و مرگ از جمله اثرهایی است که در مسمومیت با گاز CO ممکن است ایجاد شود.

زمانی که فردی بر اثر گاز CO مسموم می ‌شود به سرعت این گاز با گلبول‌ های قرمز خون ترکیب می شود، زیرا میل ترکیبی گاز CO با هموگلوبین خون ۲۵۰ برابر بیشتر از میل ترکیبی اکسیژن با هموگلوبین خون است، به همین دلیل جایگزین اکسیژن بافت شده و در نهایت منجر به خفگی در کل بافت ‌های بدن می‌ شود. در ضمن غلظت گاز CO در فضا در ایجاد مسمومیت بسیار مؤثر است.2
 

7 نشانه هشداردهنده مسمومیت با مونوکسید کربن

 

سردرد مبهم

شایع‌ترین نشانه هشداردهنده اولیه مسمومیت خفیف با مونوکسید کربن یک نوع سردرد تنشی است. افرادی که مسمومیت با مونوکسید کربن را تجربه کرده اند، آن را به عنوان سردردی مداوم که در قسمت جلو سر احساس می شود و دردی مبهم را ایجاد می کند، توصیف می کنند.
 
سردردها به راحتی نادیده گرفته می شوند، از این رو هنگام مواجهه مداوم با آنها در یک محیط ثابت مانند خانه، محل کار، یا خودرو بهتر است این شرایط جدی گرفته شود. ممکن است با تغییر مکانی که نشت مونوکسید کربن در آن رخ داده است، احساس سردرد نیز به سرعت از بین برود.
 

ضعف عضلانی و سرگیجه

با جایگزینی مونوکسید کربن به جای اکسیژن در خون، که مرگ سلول ها را به همراه دارد، ضعف عضلانی می تواند شکل بگیرد. این شرایط ممکن است انجام فعالیت های روزانه مانند پیاده روی را چالش برانگیزتر نماید.

سرگیجه یکی دیگر از نشانه های هشدار دهنده اولیه مسمویت با مونوکسید کربن است. در موارد شدید، اگر مونوکسید کربن به میزان کافی تنفس شده باشد ممکن است به از دست دادن هوشیاری، از جمله غش کردن منجر شود.
 

 

حالت تهوع و استفراغ

نشانه های اولیه مسمومیت خفیف با گاز مونوکسید کربن اغلب شبیه به علائم مرتبط با آنفلوآنزا، مانند حالت تهوع، استفراغ و خستگی، به نظر می رسند. بر خلاف آنفلوآنزا، مسمومیت با مونوکسید کربن موجب دمای بالای بدن (تب) نمی شود. اگر چند نفر در خانه این نشانه های را تجربه می کنند یا با نشانه های دیگر که در این مطلب به آنها اشاره شده مواجه هستند، این می تواند افزایش نگرانی ها را موجب شود.
 

تنگی نفس

با تجمع مونوکسید کربن در خون، نشانه هایی ممکن است به طور قابل توجهی تشدید شوند. تنگی نفس یا تنفس سریع یکی از این نشانگرها است. اگر چند نفر با این نشانه مواجه شده اند باید توجه ویژه ای به آن داشته باشید.

به همراه تنگی نفس، فردی با مسمومیت مونوکسید کربن ممکن است احساس فشار یا درد در ناحیه سینه را تجربه کند. این درد در ناحیه سینه ممکن است با تندتپشی، تعداد بیش از 100 تپش قلب در دقیقه، همراه باشد.
 

گیجی و خواب آلودگی

توانایی فرد برای تفکر روشن ممکن است تحت تاثیر تجمع مونوکسید کربن در خون قرار بگیرد، که به سردرگمی، اختلال در قضاوت، مشکلات حافظه و در برخی موارد، توهم منجر می شود.

همچنین، مسمومیت با مونوکسید کربن ممکن است موجب احساس خواب آلودگی در فرد شود. افراد اغلب این نشانه را به عنوان عاملی نگران کننده در نظر نمی گیرند، که موجب به خواب رفتن و تداوم تنفس مونوکسید کربن تا زمان تشدید مسمومیت یا مرگ منجر می شود.
 

تاری دید

مغز تحت تاثیر کمبود اکسیژن قرار می گیرد و تاری دید یکی دیگر از نشانه هایی است که باید در زمینه مسمومیت با گاز مونوکسید کربن مورد توجه قرار داد. این نشانه کمتر شایع است و به طور معمول تنها در موارد شدید با تجمع مونوکسید کربن در خون شکل می گیرد.

در صورت تجربه مشکلات بینایی به ویژه همراه با دیگر نشانه هایی که در این فهرست به آنها اشاره شده است، دریافت کمک پزشکی باید در اولویت قرار بگیرد.
 

تشنج

در موارد شدید، مسمومیت با مونوکسید کربن ممکن است موجب تشنج شود، که به عنوان یک انفجار غیر قابل کنترل فعالیت های الکتریکی در مغز که اسپاسم های عضلانی را به همراه دارد، تعریف شده است.

از آنجایی که تشنج ها به طور معمول در شرایط نزدیک به مرگ رخ می دهند، کمک پزشکی باید به سرعت در اختیار فرد قرار بگیرد، اما متاسفانه ممکن است مسمومیت از مرز نقطه احیا عبور کرده باشد.3
 

علل گاز گرفتگی 

مسمومیت با مونواکسید کربن به دلیل تنفس بخارات ناشی از احتراق ایجاد می‌شود‌. زمانی که مقدار مونواکسید کربن در هوایی که شما تنفس می‌کنید زیاد باشد، بدن اکسیژن موجود در گلبول‌های قرمز خون را با مونواکسید کربن جایگزین می‌کند‌. این کار از رسیدن اکسیژن به بافت‌ها و اندام‌ها جلوگیری می‌کند.

دستگاه‌ها و موتورهای سوختی بسیاری این گاز را تولید می‌کنند. مقدار گاز تولید شده در این دستگاه‌ها معمولی به حدی نیست که نگرانی خاصی را ایجاد کند. اما اگر از این دستگاه‌ها در محیط‌های بسته استفاده شود – برای مثال استفاده از دستگاه گریل ذغالی در محیط سرپوشیده – مقدار گاز مونواکسید کربن تا حد زیادی افزایش خواهد یافت. تنفس دود ناشی از آتش هم می‌تواند باعث مسمومیت با گاز مونو اکسید کربن شود.1
 

عوامل خطرساز که احتمال گاز گرفتگی را بالا می‌برند؟

قرار گیری در معرض کار مونو اکسید کربن به صورت خاص برای گروه‌های زیر خطرناک‌تر است: 
 

جنین متولد نشده

سلول‌های خونی جنینی آسان‌تر از سلول‌های خونی بزرگسالان مونو اکسید کربن را جذب می‌کنند. این فرایند در نهایت جنین را در برابر گاز مونوکسید کربن آسیب پذیرتر می‌کند.


 

کودکان

کودکان به نسبت بزرگسالان تعداد دفعات بیشتری نفس می‌کشند و همین امر آن‌ها را در بیش‌تر در معرض مسمومیت با گاز مونو اکسید کربن قرار می‌دهد.
 

بزرگسالان مسن‌تر

افراد مسنی که تحت مسمومیت با گاز مونواکسید کربن قرار می‌گیرند، بیش‌تر از دیگران در معرض خطر آسیب مغزی قرار دارند.
 

افراد مبتلا به بیماری‌های مزمن قلبی

افرادی که سابقه کم خونی یا مشکلات تنفسی دارند، بیش‌تر در معرض بروز مشکلات جدی ناشی از گاز گرفتگی قرار دارند.

افرادی که مسمومیت با مونواکسید کربن باعث از دست دادن هوشیاری در آن‌ها می‌شود‌. از دست دادن هوشیاری نشان دهنده‌ی گازگرفتگی بسیار شدید است.2
 

چگونگی برخورد با مسمومیت ناشی از گاز CO

- به سرعت از هوای آزاد تنفس کرده و درها و پنجره‌ ها را باز کنیم و وسایل گرمازا مانند اجاق‌گاز و بخاری را خاموش کنیم.

- یقه پیراهن، کمربند و لباس‌ های تنگ را باز کنیم.

- در صورت امکان عملیات اکسیژن ‌دهی به فرد مسموم را با نهایت دقت شروع کنیم.

- باز نگه داشتن راه ‌های هوایی و تماس با اورژانس.

- به یاد داشته باشیم که خارج کردن افراد مصدوم از محیط آلوده و قرار دادن آنها در محیط باز از مهم ترین اقدامات محسوب می ‌شود.2
 

پیشگیری از گاز گرفتگی

اقدامات احتیاطی ساده برای کمک به پیشگیری از مسمومیت با گاز مونواکسید کربن عبارتند از:
 

نصب دستگاه‌های تشخیص دهنده گاز مونواکسید کربن

این دستگاه‌ها باید در راهروها و در نزدیکی اتاق خواب‌ها نصب شوند. دو بار در سال باید باتری این دستگاه‌ها چک شود. اگر زنگ این دستگاه‌ها به صدا در آمد، خانه را ترک کرده و به سرعت با آمبولانس یا آتش نشانی تماس بگیرید. این دستگاه‌ها برای نصب در موتورخانه منازل و کشتی‌های تفریحی هم در بازار موجود هستند.


 

باز کردن در گاراژ پیش از روشن کردن اتومبیل

هرگز اجازه ندهید که اتومبیل شما در گاراژ در بسته روشن بماند. این مسئله زمانی اهمیت پیدا می‌کند که گاراژ شما به خانه متصل باشد. رها کردن ماشین روشن در فضایی متصل به خانه حتی اگر در گاراژ باز باشد، کار خطرناکی است.
 

استفاده از دستگاه‌های گازی در مواقع ضروری

هرگز از فر گازی و یا اجاق گازی و یا گاز پیکنیک برای گرم کردن خانه استفاده نکنید. از این دستگاه‌ها تنها می‌توان در فضای باز استفاده کرد. از هیترها تنها زمانی استفاده کنید که بیدار بوده و امکان بررسی مداوم آن‌ها را دارید و درها و پنجره ها هم باز هستند. هرگز از یک ژنراتور در یک محیط بسته همچون گاراژ و یا زیر زمین استفاده نکنید.

مطمئن شوید که تمام دستگاه‌هایی که با سوخت کار می‌کنند به خوبی هوا گیری شده اند. با تماس با شرکت های نمایندگی این دستگاه‌ها سالانه آن‌ها را بررسی کنید

اگر در خانه شومینه دارید، لازم است که یکبار در سال آن‌ها را بررسی کنید و مطمئن شوید که مسدود نیستند و راه هوایی آن‌ها باز است. 
 

پیش از بازگشتن به محل وقوع حادثه تعمیرات را انجام دهید

اگر مسمومیت با گاز مونو اکسید کربن در خانه شما رخ داده است، بسیار مهم است که پیش از بازگشت به خانه منبع نشت گاز را شناسایی کرده و آن را تعمیر کنید. 
 

هنگام استفاده از مواد شیمیایی حلال در محیط سرپوشیده بسیار مواظب باشید

متیلن کلراید یک مایع شیمیایی حلال است که معمولاً در رنگ‌ها یاد می‌شود. این ماده به راحتی می‌تواند متابولیزه شده و هنگام تنفس به گاز مونو اکسید کربن تبدیل شود. قرار گرفتن در معرض این ماده حلال می‌تواند منجر به مسمومیت با گاز مونو اکسید کربن شود.

زمانی که می‌خواهید از این ماده در خانه استفاده کنید، فضایی در بیرون خانه برای آماده سازی مواد مورد نیاز خود در نظر بگیرید. این فضا باید از تهویه مناسب برخوردار باشد. به دقت توضیحات درج شده روی محصول را مطالعه کنید.1

پینوشتها
1.www.drdr.ir
2.www.sums.ac.ir
3.www.beytoote.com