بیماری ندول تیروئید چیست و چگونه درمان میشود؟

ندول تیروئید چیست؟

ندول یا گره تیروئید (Thyroid nodules) توده‌ای جامد یا پر از مایع است که در غده‌ی تیروئید تشکیل می‌شود. غده‌ی مسئول تنظیم متابولیسم بدن درست بالای قفسه‌ی سینه و در پایه‌ی گردن قرار گرفته است. 

بیش‌تر گره‌های تیروئید جدی نیستند و علامت خاصی ندارند. تنها درصد کمی از این گره‌ها سرطانی هستند.

فرد تا قبل از معاینه‌ی بالینی توسط پزشک متوجه‌ی وجود آن نخواهد شد. گاهی به خاطر وجود بیماری دیگر از بیمار اسکن گرفته می‌شود و پزشک می‌تواند با توجه به نتیجه‌ی اسکن‌ها به وجود گره‌ها پی ببرد. برخی از انواع ندول‌های تیروئید بزرگ شده و به این دلیل در گردن قابل تشخیص هستند، این گره‌های بزرگ گاهی فرایند بلع و تنفس را با مشکل مواجه می‌کنند. 

بر اساس نوع گره پزشک روش‌های درمانی مختلف را به کار خواهد گرفت.1
 

انواع ندول تیروئید

شایع‌ترین انواع ندول‌های تیروئید منفرد شامل ندول‌های کلوئیدی غیر سرطانی یا آدنوم فولیکولار هستند. نوع دیگری از گره خوش خیم که ممکن است دیده شود، آدنوم سلول هرتل نامیده می‌شود. حداکثر 24 درصد ندول‌های سلول هرتل سرطانی هستند. به طور کلی، تعداد کمی‌ از ندول‌ها سرطانی هستند.

گره‌های سرطانی براساس انواع سلول‌های بدخیم تیروئید موجود در آنها تقسیم بندی می‌شوند. انواع آنها شامل پاپیلری، فولیکولی، مدولاری (نخاعی) یا تمایز ضعیف سلول‌های آناپلاستیک هستند. پیش آگاهی برای بیمار تا حد زیادی به نوع سلول و میزان گسترش سرطان در زمان تشخیص بستگی دارد.

علاوه بر سرطان تیروئید ناشی از انواع سلول‌های ذکر شده در بالا، ندول‌های تیروئید ممکن است حاوی لنفوم (سرطان سلول‌های سیستم ایمنی) نیز باشند. سرطان از قسمت‌های دیگر مانند پستان و کلیه هم می‌تواند به تیروئید گسترش یابد. همچنین، علت بیشتر ندول‌های تیروئید ناشناخته است. در موارد خاص، کمبود یُد در رژیم غذایی می‌تواند باعث ایجاد ندول تیروئید شود.2

علائم ندول تیروئید

اکثر گره‌های تیروئید علائمی ایجاد نمی‌کنند. با این حال، اگر سلول‌های موجود در ندول‌ها به تنهایی دارای عملکرد باشند و هورمون تیروئید تولید می کنند، گره ممکن است علائم و نشانه‌هایی از هورمون بیش از حد تیروئید (پرکاری تیروئید) ایجاد کند. تعداد کمی از بیماران از درد در محل ندول شکایت دارند که می‌تواند به گوش یا فک آنها نیز سرایت کند.

اگر گره بسیار بزرگ باشد، می‌تواند با فشردن مری (لوله اتصال دهان به معده) یا نای باعث اختلال در خوردن یا نفس تنگی شود. ممکن است برخی از افراد وقتی به آینه نگاه می‌کنند متوجه یک توده در گردن خود شوند، که این امر بسیار نادر می‌باشد. برخی از افراد نیز با کاهش سریع ناخواسته وزن، احساس عصبی بودن یا ضربان نامنظم قلب روبرو می‌شوند.2

علت‌های ایجاد ندول تیروئید

در بسیاری از مواقع علت ندول تیروئید قابل تشخیص نیست؛ اما عوامل مثل کمبود ید وجود دارد که می‌تواند باعث بروز این بیماری شود. ید برای تولید هورمون تیروئید ضروری است.

هنگامی که بدن شما به اندازه‌ی کافی ید دریافت نکند، غده تیروئید شما به تدریج بزرگ‌تر و تبدیل به گواتر می‌شود. گواتر می‌تواند زمینه را برای رشد ندول‌های تیروئید فراهم کند.

علاوه بر این، تیروئیدیت یا التهاب غده تیروئید هم می‌تواند باعث ایجاد ندول یا گره تیروئید شود. همچنین سرطان تیروئید و کیست‌های تیروئید هم می‌توانند جزو عوامل موثر در رشد گره تیروئید باشند.

به غیر از آنچه گفته شد، برخی ریسک فاکتورها (عوامل خطر) هم با گره تیروئید در ارتباط هستند. عوامل زیر می‌توانند شانس مبتلا شدن شما به گره تیروئید را در مقایسه با میانگین افراد بالا ببرند.

کهولت سن

قرار گرفتن سر و گردن در مجاورت پرتوهای خطرناک خصوصا در سنین زیر ۲۰ سال و بالای ۷۰ سال

مؤنث بودن

کمبود ید در بدن

مبتلا بودن به تیروئیدیت هاشیموتو (التهاب مزمن تیروئید).3
 

عوارض جانبی و مشکلات ندول تیروئید

 

مشکلات تنفسی و بلع دشوار

گره‌های بزرگ و گواتر چند گره‌ای سمی باعث این مشکل می‌شوند.
 

پرکاری تیروئید

اگر گره‌ها یا گواتر اقدام به تولید هورمون تیروئید اضافی کنند این مشکل به وجود خواهد آمد. پر کاری تیروئید باعث کاهش وزن، ضعف عضلانی، عدم تحمل گرما، اضطراب و بی‌قراری خواهد شد.
 

عوارض جانبی و احتمالی پر کاری تیروئید

در مواقع نادر شخص در هنگام ابتلا به پرکاری تیروئید دچار ضربان قلب نامنظم، استخوان ضعیف و بحران تیروئید سمی خواهد شد. این مشکلات زندگی فرد را با خطر جدی مواجه کرده و در صورت بروز آن‌ها باید هر چه سریع‌تر به مراکز درمانی مراجعه کرد.
 

مشکلات ناشی از جراحی گره‌ی تیروئید

اگر پزشک درمان جراحی را پیشنهاد کند، و گره را بردارد، فرد تا پایان عمر خود مجبور به مصرف مکمل‌های دارویی است.1

تشخیص ندول تیروئید

زمانی که توده یا گره در گردن تشخیص داده شود، پزشک در ابتدا احتمال سرطانی بودن آن را بررسی خواهد کرد. اما از طرفی دیگر پزشک کارایی غده‌ی تیروئید را با انجام آزمایش‌هایی خاص بررسی خواهد کرد:
 

معاینه‌ی بالینی

زمانی که پزشک مشغول معاینه‌ی غده است از بیمار می‌خواهد تا آب دهان خود را قورت دهد، چرا که در حین فرآیند بلع گره‌ی تیروئید به سمت بالا و پایین حرکت می‌کند.

پزشک احتمال وجود بیماری پرکاری تیروئید را بررسی کرده و به دنبال نشانه‌های آن همچون رعشه، واکنش‌های سریع و زیاد و ضربان قلب نامنظم و سریع فرد را معاینه می‌کند.

همچنین احتمال وجود بیماری کم کاری تیروئید هم بررسی می‌شود، ورم صورت، پوست خشک و ضربان قلب آهسته از جمله نشانه‌های بالینی این بیماری هستند.
 

آزمایش‌های عملکرد غده‌ی تیروئید

برای تشخیص کم کاری و پر کاری تیروئید سطح هورمون TSH و سایر هورمون‌هایی که غده‌ی تیروئید تولید می‌کند اندازه گیری می‌شود.
 

سونوگرافی

در این روش تشخیصی با استفاده از امواج صوتی فرکانس بالا می‌توان به تصویر درست و دقیقی در مورد شکل، اندازه و ساختار ندول تیروئید رسید. همچنین از این روش برای تشخیص کیست از گره‌ها هم استفاده می‌شود. سونوگرافی به عنوان راهنمایی دقیق در نمونه برداری آسپیراسیون به کمک سوزن هم استفاده می‌شود.
 

نمونه‌برداری آسپیراسیون به کمک سوزن

برای بررسی احتمال سرطانی بودن گره‌ها باید نمونه برداری انجام شود. در این روش پزشک سوزن باریکی را به درون گردن فرو کرده و اندکی از سلول‌های بافت گره را برداشت می‌کند.

این روش تشخیصی معمولا در مطب پزشک انجام شده و خطرات خیلی کمی دارد.  پزشک با کمک سونوگرافی جای ورود سوزن را مشخص می‌کند. بعد از برداشت، نمونه برای بررسی دقیق به آزمایشگاه فرستاده می‌شود.
 

اسکن تیروئید

برای ارزیابی بهتر گره‌ها پزشک اسکن کامل تیروئید را تجویز می‌کند. برای انجام این روش تشخیصی به بازوی فرد داروی ید رادیو اکتیو تزریق می‌شود. بعد از آن به کمک دستگاهی مخصوص تصویر دقیقی از غده برداشته خواهد شد.

گره‌هایی که هورمون تیروئیدی زیادی تولید می‌کنند و به آن‌ها گره‌های داغ (hot nodules) گفته می‌شود، در اسکن دیده می‌شوند، چرا که ایزوتوپ بیش‌تری نسبت به بافت سالم تیروئید جذب می‌کنند. گره‌های داغ در بیش‌تر موارد غیر سرطانی هستند.

در برخی موارد گره‌هایی که ایزوتوپ کم‌تری جذب کرده‌اند و به آن‌ها گره‌های سرد (cold nodules) گفته می‌شود سرطانی هستند. با این همه اسکن تیروئید نمی‌تواند گره‌های سرد سرطانی را از غیر سرطانی‌ها تشخیص دهد.3

درمان ندول تیروئید

تشخیص آدنوم‌های فولیکولار از سرطان‌های فولیکول دشوار است. ندول‌های دیگری که به شدت به سرطان مشکوک هستند، باید با جراحی درمان شوند. بیشتر سرطان‌های تیروئید قابل درمان هستند و به ندرت مشکلات تهدید کنننده‌ای محسوب می‌شوند. هر گره‌ای که برداشته نشوند، باید با پیگیری پزشک هر شش تا 12 ماه یک‌بار از نزدیک تحت مراقبت قرار گیرند. این پیگیری ممکن است شامل معاینه فیزیکی، سونوگرافی یا هر دو آنها باشد.

گاهی اوقات، پزشک ممکن است با استفاده از دوزهای سرکوب کننده هورمون تیروئید سعی در کوچک کردن ندول‌ها داشته باشد. برخی پزشکان معتقدند که اگر گره‌ای در اثر درمان منقبض شود، احتمالاً خوش خیم بوده است. مطالعات اخیر نشان داده‌اند که درمان با متوقف کردن کار تیروئید تفاوتی ندارد.

اگر گره باعث پرکاری تیروئید شود، معمولاً غیر سرطانی است. درمان با هدف پیشگیری از علائم و عوارض پرکاری تیروئید مانند نارسایی قلبی، پوکی استخوان و ضربان قلب سریع همراه است. درمان‌ها شامل از بین بردن غده با استفاده از یُد رادیواکتیو، مسدود کردن تولید هورمون تیروئید با داروها و یا پیگیری محافظه کارانه ی بیمار با پرکاری تیروئید خفیف است.

پرکاری تیروئید تحت بالینی، به بیماری افراد بالغ مبتلا به ندول بیش از حد اشاره دارد، اما هورمون TSH با کمترین فشار روبرو می‌شود و سطح خون هورمون‌های تیروئید طبیعی است. درمان ب اساس سن، سایر شرایط پزشکی و ترجیح بیمار صورت می‌گیرد.2

پینوشتها
1.www.drdr.ir
2.www.resaa.net
3.www.digikala.com