پیوند کبد چیست؟

کبد؛ این عضو بزرگ عملکردهای بسیار زیادی در تنظیم مواد موجود در خون بر عهده دارد. همچنین این عضو ترکیبات شیمیایی مختلفی را در بدن ترشح می‌کند که هر یک وظیفه خاصی را بر عهده دارد.

کبد، این عضو بسیار مهم، ممکن است در اثر بیماری‌های مختلف از کار افتاده و فعالیت طیبیعی خود را نداشته باشد. در این صورت تنها راه باقی مانده برای پزشکان پیوند کبد است زیرا بر خلاف قلب مصنوعی یا دستگاه دیالیز که کار کلیه را انجام می‌دهد، تاکنون هیچ وسیله مصنوعی ساخته نشده که بتواند حتی بخشی از عملکردهای کبد را در بدن انجام دهد.

در ایران در طی ۲۵ سال اخیر پیوند کبد در سطح وسیعی انجام شده است که از این میان گروه سنی ۴۶ تا ۵۵ سال بیشترین دریافت کنندگان (۲۰ در صد) بوده‌اند.

شرایط سنی دریافت‌کنندگان کبد به دلیل حیاتی بودن کبد ، محدودیت خاصی ندارد اما هنگامی که نوع جراحی، پیوند کبد از فرد زنده باشد، اهداکنندگان زنده کبد باید بین ۱۸ تا ۶۰ سال سن داشته باشند.

خطر مرگ در پیوند کبد بسیار کم است به طوری که در یک مطالعه از ۴۱ هزار و ۳۲۴ نفر گیرنده کبد، ۳۸ هزار و ۲۹۳ بیمار تا روز سی‌ام پس از پیوند (یعنی حدود ۹۳%) زنده ماندند.1
 

علت پیوند کبد

افراد نمی‌توانند بدون کبد زندگی کنند. اگر کبد به درستی کار نکند، ممکن است نیاز به پیوند وجود داشته باشد. در مرحله آخر بیماری کبد (نارسایی مزمن کبدی)، پیوند کبد توصیه می‌شود. نارسایی مزمن کبدی، بیماری جدی و تهدید کننده زندگی است.

سیروز یکی از علل شایع بیماری مرحله آخر کبدی است که مزمن خوانده می‌شود. زمانی اتفاق می‌افتد که بافت سالم کبد با بافت اُسکار جایگزین شود؛ این باعث می‌شود که کبد به درستی کار نکند. سایر بیماری‌هایی که ممکن است منجر به مرحله نهایی بیماری کبد شوند، عبارتند از:
 
نکروز حاد کبدی
این زمانی است که بافت در کبد می‌میرد. دلایل احتمالی شامل عفونت حاد و واکنش به دارو یا سموم است.
 
آترزی صفراوی
یک بیماری نادر از کبد و مجاری صفراوی که در نوزادان تازه متولد شده رخ می‌دهد.
 
هپاتیت ویروسی
هپاتیت B یا C از علل شایع آن است.
 
بیماری‌های متابولیک
بی‌نظمی‌هایی که فعالیت شیمیایی سلول‌های تحت تأثیر کبد را تغییر می‌دهد.
 
سرطان‌های اولیه کبد
این تومورهای سرطانی از کبد شروع می‌شوند.


 
هپاتیت خود ایمنی
قرمزی یا تورم (التهاب) کبد. این زمانی اتفاق می‌افتد که سیستم مبارزه با بیماری بدن (سیستم ایمنی بدن) به کبد حمله می‌کند.2
 

اقدامات قبل از پیوند کبد چیست؟

برای افرادی که دچار مشکل کبدی هستند با انجام آزمایشات کراتینین، بیلی‌ روبین، و INR، امتیاز اولویت دریافت کبد تعیین می‌شود. این امتیاز در بزرگسالان، (الگوی مرحله نهایی بیماری کبد) MELD و در کودکان  (مرحله نهایی بیماری کبد در خردسالان) PELD نامیده می‌شود.

افراد نیازمند پیوند بر اساس اولویت این امتیاز و زمان اعلام نیاز، در نوبت دریافت کبد قرار می‌گیرند. در صورت یافت شدن کبد از فردی که انطباق با بیمار دارد سریعا فرد بیمار به بیمارستان احضار و آزمایشات برای تست میزان انطباق و آزمایشات قبل از عمل از فرد گیرنده به عمل می‌آید و در صورت انطباق و تایید بلا مانع بودن جراحی، عمل پیوند انجام می‌شود.1
 

عمل جراحی پیوند کبد چگونه انجام میشود ؟

این عمل به دلیل پیچیدگی آن بین ۶ تا ۱۲ ساعت طول می‌کشد. در طی این عمل علاوه بر تعویض کبد بیمار با کبد سالم، لوله‌هایی به فرد گیرنده وصل می ‌شود.
اولین آن‌ها، لوله‌ای است که از دهان به نای وارد می‌شود و عمل تنفس فرد با آن صورت می‌گیرد و دستگاه خاصی هوا را به ریه فرد پمپ می‌کند. لوله دیگر از بینی به معده گیرنده وارد شده و ترشحات و محتویات معده از این طریق تخلیه می‌شود تا به بخش پیوند شده آسیبی نرسد.

چند لوله هم در داخل شکم نصب می‌شوند تا مایعات اطراف کبد جدید را از حفره شکم خارج کند. همچنین گاهی لوله‌ای بنام T در مجرای صفرایی قرار می‌گیرد تا صفرا را به خارج شکم هدایت کند. این لوله‌ها پس از چند روز تا چند هفته به مرور از بدن خارج می‌شوند و فرد پس از آن می‌تواند به زندگی عادی خود بازگردد.3


عوارض پیوند کبد

جراحی پیوند کبد عوارض مهمی را شامل می‌شود. خطرات مربوط به این روش عبارت‌اند از:

عوارض مجاری صفراوی، از جمله نشت مجاری صفراوی یا کاهش مجاری صفراوی

خون ریزی

لخته شدن خون

از کار افتادن کبد اهدا شده

عفونت

رد کبد اهدا شده

سردرگمی روانی یا تشنج

عوارض طولانی مدت ممکن است شامل عود بیماری کبد در کبد پیوند شده باشد.3



بعد از پیوند کبد چه اتفاقی می‌افتد؟

بعد از جراحی ممکن است چند ساعت قبل از انتقال به بخش مراقبت‌های ویژه (ICU) به اتاق بهبودی منتقل شوید. چندین روز در ICU از نزدیک تحت مراقبت خواهید بود.

مانیتور‌ها ضربان قلب، فشار خون، میزان تنفس و سطح اکسیژن را نشان می‌دهند. باید 1 تا 2 هفته یا بیشتر در بیمارستان بمانید.

به احتمال زیاد لوله ای در گلو خواهید داشت. این امر به این دلیل است که می‌توانید با کمک دستگاه (دستگاه تنفس) نفس بکشید تا زمانی که بتوانید به طور طبیعی نفس بکشید. بسته به شرایط خود ممکن است برای چند ساعت یا چند روز به لوله تنفس نیاز داشته باشید.

ممکن است یک لوله پلاستیکی نازک از طریق بینی به معده وارد کنند تا هوای بلعیده شده از بین بروند. وقتی روده‌ها دوباره به طور عادی شروع به کار می‌کنند، لوله خارج می‌شود. تا زمانی که لوله برداشته نشود، نمی‌توانید غذا بخورید یا بنوشید.

برای بررسی کبد جدید، اغلب از خون نمونه گرفته می‌شود. آن‌ها همچنین بررسی می‌کنند که کلیه‌ها، ریه‌ها و سیستم گردش خون به خوبی کار کنند.

ممکن است آنتی بیوتیک دریافت کنید. هنگامی که لوله‌های تنفس و معده برداشته شد و ثبات یافت، ممکن است خوردن مایعات را شروع کنید و به آرامی شروع به خوردن غذاهای جامد کنید. تیم پیوند به فرد می‌آموزد که چگونه هنگام بازگشت به خانه از خود مراقبت کند.2
 

برای جلوگیری از پس زدن کبد چه کاری باید انجام شود؟

باید بقیه عمر خود را از دارو استفاده کنید تا کبد پیوندی در بدنتان سالم بماند. به این داروها، داروهای سرکوب کننده سیستم ایمنی گفته می‌شود. آن‌ها پاسخ سیستم ایمنی بدن را ضعیف می‌کنند. هر فرد ممکن است به داروها واکنشی متفاوتی نشان دهد و هر تیم پیوندی داروهای مختلفی را ترجیح می‌دهند.

این داروهای جدید همیشه ساخته و تأیید می‌شوند. پزشک یک طرح درمانی دارویی درست برای فرد ایجاد می‌کند. در بیشتر موارد در ابتدا چند داروی ضد رد مصرف می‌کنید. دوزها بسته به نحوه پاسخ فرد به آن‌ها اغلب تغییر می‌کنند.

از آنجا که داروهای ضد رد سیستم ایمنی بدن را تحت تأثیر قرار می‌دهند، افرادی که پیوند کبد انجام می‌دهند، بیشتر در معرض خطر عفونت هستند. برخی از عفونت‌هایی که در معرض خطر بیشتری قرار دارند، عبارتند از:

عفونت مخمر دهانی (برفک)

تبخال

ویروس‌های تنفسی

طی چند ماه اول پس از جراحی، باید از تماس با جمعیت یا هر کسی که به عفونت مبتلا است اجتناب کنید. هر فرد ممکن است علائم مختلف طرد شدن کبد را داشته باشد. برخی از علائم رایج رد شدن کبد عبارتند از:

تب

زردی پوست و چشم (زردی)

ادرار تیره رنگ

خارش

شکم متورم یا دردناک

احساس خستگی زیاد

سردرد

معده ناراحت

علائم رد شدن ممکن است مانند سایر مشکلات سلامتی را نیز به همراه داشته باشد. در مورد هر گونه نگرانی با تیم پیوند خود صحبت کنید. مهم است که آن‌ها را ببینید و اغلب با آن‌ها صحبت کنید.3

پی نوشت ها
1.www.darmankade.com
2.www.drdr.ir
3.www.resaa.net