روان‌ تنی یا اختلال سایکوسوماتیک به چه معناست؟

احتمالا شما هم در طول زندگی خود این تجربه را داشته اید که برخی از مشکلات و یا اختلالات جسمی که با آن روبرو شدید، علیرغم مراجعه به پزشک و دارو درمانی التیام نیافته‌اند. در حقیقت منشا این بیماری‌ها ذهنی و روحی هستند و به همین دلیل است که پاسخ مناسبی به دارو درمانی نمی‌دهند.

با توجه به توضیحات فوق می‌توان گفت که بیماری روان تنی یا سایکوسوماتیک در حقیقت دردهایی هستند که در اثر تنش، فشار روانی، استرس مزمن یا سرکوب فشارهای روانی در بدن ایجاد می‌شود. این دردها در حقیقت هیچ منشا جسمی ندارند. بنابراین دارودرمانی برای التیام آن‌ها کارساز نیست.

در واقع بیماری‌های روان‌تنی در گروه اختلالات اضطراب قرار می‌گیرند. اما تفاوت سایکوسوماتیک با سایر اختلالات اضطرابی در این است که در چنین حالتی استرس‌ها خود را به صورت دردهای جسمانی و فیزیکی بروز می‌دهند. با توجه به ماهیت اضطراب، افراد معمولا در بازه سنی بین ۱۸ تا ۴۰ سالگی به اختلال سایکوسوماتیک دچار می‌شوند.

از مهم‌ترین و بارزترین مشکلات روان تنی یا سایکوسوماتیک می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

سردردهای تنشی

میگرن

فشار خون

دیابت

گردن درد

اختلالات جنسی

مشکلات پوستی

مشکلات گوارشی

ریزش مو

بی‌خوابی

مشکلات مرتبط با قاعدگی.1
 

انواع اختلال های روان تنی

 جسمانی سازی

هیپوکندریاسیس (اضطراب بیماری)

اختلال تبدیلی
‌
مشخصه اختلال روان تنی، تمرکز بر یک یا چند نشانه بدنی است همراه با اضطراب و ناراحتی بارز در مورد نشانه ها که تناسبی با ماهیت یاشدت نشانه بدنی ندارد.

نمونه بسیار رایج اختلال روان تنی، درد شدید است که عوامل روانی در تداوم و یا تشدید آنها نقش دارد بدون اینکه دلیل بدنی و فیزیکی مشخصی داشته باشد.

این اختلال می‌­تواند بر زندگی و روابط بین فردی فرد مبتلا سایه اندازد.

در اختلال اضطراب بیماری (هیپوکندریاسیس) که نوعی از اختلال نشانه های بدنی است، فرد معتقد است دچار یک بیماری جدی است و در مورد آن مضطرب می‌­شود حتی اگر در آن زمان، نشانه بدنی قابل توجهی نداشته باشد.

در نوع دیگر اختلال، به نام اختلال تبدیلی، یک نوع ناکارامدی بدنی، مثل فلج شدن دیده می‌شود که علت مشخصی هم ندارد.

علت اختلالات نشانه بدنی نامعلوم است اما ظاهراً با اختلالات اضطرابی رابطه نزدیکی دارند.

افسردگی اغلب همراه علائم جسمی متعدد است که نزدیکترین تشخیص افتراقی دراین بیماران اختلال جسمانی سازی و اختلال درد می‌باشد.
‌
پژوهش ها نشان می‌دهد که شیوع این اختلال با افسردگی و اضطراب رابطه مستقیم دارد.

بیماران مبتلا به افسردگی اساسی حتی زمانی که تحت درمان برای بیماری طبی هستند شکایت­ های زیادی درباره علائم بدنی دارند.

نشانه جسمانی و اختلالات مرتبط، ریشه های تاریخی دارند و به زمان فروید و روانکاوی قدیم باز می‌گردد.

در آن زمان سعی می­‌شده موارد غیر عادی به این فرض حل شوند که نشانه ­ها انعکاس دهنده تعارض ­های درونی افراد است.

البته آنها نتوانستند مبنای فیزیولوژیک برای نشانه ها پیدا کنند اما متوجه شده بودند که نشانه ­ها بعد از اینکه فرد هیپنوتیزم می‌­شود و یا تحت درمان روان­کاوی قرار می­گیرد ناپدید می‌­شوند و خب همین تقویت کننده این نظریه بود که مبنای علائم جسمانی روان­شناختی است.2

علت بیماری روان تنی یا سوماتوفرم چیست؟

محققان در مورد علت دقیق اختلال روان تنی مطمئن نیستند.

با این حال به نظر می‌رسد این بیماری  با موارد زیر مرتبط است:
 
صفات ژنتیکی مانند حساسیت به درد
داشتن احساسات و عواطف منفی که یک ویژگی شخصیتی است و شامل احساسات منفی و تصویر ضعیف و نادرست از خود است.
 
ناتوانی در مقابله با استرس
کاهش آگاهی عاطفی که می‌تواند شما را بیش از موارد عاطفی روی مسائل جسمی متمرکز کند.

رفتارهای دانسته و آگاهانه مانند جلب توجه در مقابل داشتن بیماری یا بی توجهی به درمان وضعیت بیماری و درد آن

هر یک از این صفات یا ترکیبی از آن‎ها می‌تواند در بروز اختلال علائم بدنی نقش داشته باشند.3
 

اختلال روان تنی چگونه تشخیص داده می‌شود؟

قبل از تشخیص اختلال روان تنی، پزشک معاینه کامل بدنی و جسمی را جهت بررسی علائم بیماری شروع می‌کند.

اگر آن‌ها هیچ مدرکی در مورد وضعیت پزشکی شما پیدا نکنند، شما را به یک متخصص بهداشت روان ارجاع می‌دهند.

متخصص بهداشت روان ابتدا با پرسیدن سوالاتی در مورد وضعیت شما درمان را شروع می‌کند:

علائم بیماری و مدت زمانی که این علائم را داشته‌اید

سابقه خانوادگی

منابع استرس

سابقه سوءمصرف مواد (در صورت وجود اعتیاد و سابقه مصرف)

همچنین آن‌ها ممکن است از شما بخواهند که یک پرسشنامه درباره علائم و سبک زندگی خود پر کنید. یک متخصص بهداشت روان بیشتر از این که بر روی علائم واقعی تمرکز داشته باشد، بیشتر به چگونگی فکر شما درباره علائم متمرکز خواهد شد.

اگر موارد زیر را داشته باشید، شما مشکوک به اختلال روان تنی هستید:

یک یا چند علائم جسمی را تجربه کنید که باعث پریشانی یا اختلال در فعالیت‌های روزمره شما می‌شود.

افکار بیش از حد یا بی پایان در مورد جدی بودن علائم خود داشته باشید و این مسئله باعث شود زمان و انرژی زیادی برای ارزیابی سلامت خود صرف کنید.

شش ماه یا بیشتر علائم را تجربه کنید، حتی اگر این علائم با گذشت زمان تغییر کند.3
 

درمان مشکلات روان‌تنی یا سایکوسوماتیک

درمان مشکلات روان‌تنی یا سایکوسوماتیک صرفا با مراجعه به پزشک متخصص امکان‌پذیر نیست. بلکه این افراد تنها با بهره‌گیری از راهنمایی‌های روان‌درمانگر است که می‌توانند تغییرات مشهودی را در روند درمانی خود داشته باشند. از این رو راه‌های درمان اختلال سایکوسوماتیک به شکل زیر طبقه‌بندی می‌شود:
 
مراجعه به روانشناس
در بسیاری از موارد تنها چیزی که بیماران مبتلا به اختلال سایکوسوماتیک به آن احتیاج دارند، گوش شنوایی برای شنیدن مشکلات و فشار هایی است که تحمل کرده‌اند. بنابراین صحبت با یک روان‌درمانگر می‌تواند روند درمانی آن‌ها را بهبود بخشد.

تراپیست معمولا با آموزش راه‌های مدیریت استرس، مدیریت بحران و … به افراد کمک می‌کند تا در مواجهه با مشکلات با صبوری بیش‌تری پیش روند و فشار روانی خود را تا جای ممکن کاهش دهند.
 
رفتار درمانی
رفتار درمانی شاخه‌ای از روانشناسی است که می‌تواند به فرد کمک کند تا کنترل افکار خود را به دست بگیرد. به این ترتیب افراد می‌توانند تمام موقعیت‌هایی را که سبب ایجاد افکار و احساسات منفی در آن‌ها می‌شود را با موفقیت پشت سر بگذارند.


 
یوگا درمانی
بسیاری از تراپیست‌ها و پزشکان معتقدند که یوگا بر هر درد بی‌درمان دواست. زیرا سبب تخلیه ذهن و دوری از افکار پوچ می‌شود. از طرفی نیز با تقویت کنترل بر تنفس و حرکات کششی بدن را در حالت ایده‌آلی قرار می‌دهد.

یوگا درمانی بهترین روش برای رهایی از اختلالات و فشارهای روحی، تقویت حافظه، تقویت عضلات و ماهیچه‌ها و کاهش دردهای موضعی است. البته به شرطی که با اصول درست انجام شود.
 
ماساژ درمانی
بهره‌گیری از ماساژ درمانی بهترین راهکار برای تسکین دردهای سایکوسوماتیک است. زیرا شل کردن عضلات و رگ‌های عصبی آرامش و راحتی خیال را با خود به همراه دارد.

در طب سنتی از ماساژ به عنوان راهی برای تسکین درد و آرامش بدنی یاد شده است. از این رو امتحان کردن آن به عنوان یکی از روش‌های درمان اختلالات روان‌تنی خالی از لطف نخواهد بود.
 
ورزش
سلامت روان و ورزش معمولا رابطه مستقیمی با هم دارند. به همین دلیل است که معمولا به افراد توصیه می‌شود که برای بهبود حالات روحی خود و پیشگیری از افسردگی، ورزش را در برنامه روزمره خود فراموش نکنند.

انجام مداوم ورزش علاوه بر تقویت روحیه، سبب آرامش ذهن می‌شود و بدن را از نظر جسمی و فیزیکی نیز تقویت می‌کند. بنابراین می‌تواند گزینه مناسبی برای رهایی از اختلالات سایکوسوماتیک باشد.
 
دارو درمانی
در بسیاری از موارد برای تسکین یا مدیریت دردهای ناشی از اختلالات سایکوسوماتیک از مسکن‌ها استفاده می‌شود. هر چند استفاده از مسکن‌ها راهکاری برای درمان قطعی نیست. اما با مدیریت درد می‌توان راه را برای تحمل یا کنترل بیماری هموار کرد.1

پینوشتها
1.www.darmankade.com
2.www.pezeshkekhoob.com
3.www.resaa.net