آلفنتانیل چیست و چه کاربرد هایی دارد؟

داروی آلفنتانیل یک اوپیوئید بیهوشیِ کوتاه اثر و از مشتقات بیهوش کننده ی فنتانیل است که برای بیهوشی مریض های بحرانی از آن استفاده می شود. این دارو یک پیک بیهوشی سریع ایجاد می کند و برگشت به هوشیاری آن به نسبت سریع است.

این دارو ممکن است تحمل درد بیمار را بالا ببرد و میزان رنج بیمار از درد را کم می کند. آلفتانیل باعث سرکوب مرکز سیستم تنفسی و رفلاکس سرفه و تنگ شدن مردمک ها می شود.

نام انگلیسی:
Alfentanil

نام تجاری:
Alfenta
 

نحوه عملکرد این دارو:

داروی آلفتانیل یک اوپیوئید بیهوش کننده است که با گیرنده Mu واکنش می دهند. این گیرنده ها در مغز و نخاع و بقیه ی بافت های بدن پخش شده اند. همچنین این دارو ترشح وازوپرسین، سوماتواستاتین، انسولین و گلوکاگون را هم مهار میکند. این دارو اثر خود را بر سیستم اعصاب مرکزی می گذارد و اولین اثر آن بیهوشی و آرامبخشی است.

فارماکوکینتیک آلفنتانیل

آلفنتانیل به راحتی از سد خونی-مغزی عبور می‌کند. پیوند آن به پروتئین پلاسما حدود 92% است. تجمع آلفنتانیل در بافت چربی ممکن است باعث طولانی شدت طول اثر دارو شود. متابولیسم دارو کبدی است. آلفنتانیل نیمه عمر سه مرحله‌ای داردو نیمه عمر دفعی آن 2-1 ساعت است. زمان شروع اثر دارو حدود 2-1 دقیقه است و طی 2-5/1 دقیقه به حداکثر اثر خود می رسد. طول مدت اثر دارو 10-5 دقیقه می‌باشد. دفع آلفنتانیل عمدتا کبدی است.
 

فارماکودینامیک

الفنتانیل به گیرنده های اپیوئیدی در سیستم اعصاب مرکزی و سایر بافت ها متصل شده و عملکرد خود را که شامل اثرات بی دردی، القای خواب آلودگی و تضعیف سیستم تنفسی می باشد اعمال می کند. محل تراکم گیرنده های اپیوئیدی در سیستم لیمبیک، تالاموس، هیپوتالاموس، جسم سیاه، بصل النخاع و طناب نخاعی می باشد.
 

نحوه ی مصرف آمپول آلفتانیل و دوز مصرفی آن

دوز مصرفی باید بر اساس وزن بیمار، شرایط فیزیکی، داروهای قلبی مصرفی، نوع و مدت زمان عمل جراحی محاسبه شود. همچنین دوز کلی به مدت زمان عمل جراحی بستگی دارد.

ضمنا زمانی که از دوز بیهوشی این دارو استفاده می شود باید پرسنل اتاق عمل آماده ی درمان هرگونه نارسایی تنفسی در حین عمل یا بعد از آن را داشته باشند.
در نظر داشته باشید این دارو در درمان نوروپاتی های مرتبط با ایدز هم به کار می رود و همچنین در درد بعد از زونا در ۱۵-۱۰ دقیقه ی آخر جراحی باید دارو را قطع کنیم.

توجه کنید استفاده از این دارو در افراد زیر ۱۲ سال توصیه نمی شود.
 

عوارض جانبی آلفتانیل

شایع ترین عارضه جانبی آلفتانیل نارسایی تنفسی (درمان با نالوکسان) و سفتی عضلات اسکلتی است. مشکلات تنفسی از قبیل هیپوکسی (کاهش سطح اکسیژن)، آپنه، کاهش تعداد تنفس می باشد.

دیگر عوارض جانبی شایع:
* تهوع
* کاهش فشارخون
* استفراغ
* گیجی
* التهاب پلورا
* بی قراری
* آریتمی و کاهش ضربان قلب که با آتروپین می توان آن را بهبود بخشید
* بالا رفتن فشار خون
* بالا رفتن ضربان قلب
* تاری دید
* سرگیجه
* یوفوریا
* اختلال حرکتی
* اثر آرامبخشی
* لرز
* خستگی

عوارض جانبی نادر:
* شوک آنافیلاکتیک
* سردرد
* خارش
* درد
* بالا رفتن سطح کربن دی اکسید
* کهیر
* تشنج
* تنگی مردمک
* اسپاسم در حلق
* سکسکه
* اریتم و راش
* احتباس ادراری.

موارد احتیاط مصرف آلفتانیل

 داروی آلفنتانیل باید در افرادی که صدمه ای به سر داشته اند یا فشار درون مغزی بالایی دارند، به دلیل افزایش ریسک نارسایی های تنفسی با احتیاط مصرف شود.

در بیمارانی که نارسایی کبد یا کلیه دارند هم باید با احتیاط مصرف شود، چون این بیماران در انجام متابولیسم این دارو مشکل دارند.

مصرف آلفنتانیل در بیمارانی که سابقه حساسیت یا عدم تحمل آن را دارند ممنوع است.

آلفتانیل در بیمارانی که هرنوع بیماری نارسایی تنفسی یا بسته شدن راه های هوایی دارند استفاده نمی شود.

بارداری و شیردهی:
داروی آلفنتانیل در گروه c دارو های حاملگی قرار دارد، اما شواهدی بر تراتوژن بودن آن یافت نشده است.

آلفنتانیل می تواند باعث سندروم ترک در نوزادان شود.

این دارو در شیر هم ترشح می شود و ممکن است باعث سرکوب تنفسی در نوزاد شود پس توصیه می شود تا ۲۴ ساعت بعد از مصرف دارو، از شیردهی خودداری شود.
 

تداخلات دارویی داروی آلفنتانیل با دیگر داروها

داروهای سرکوب کننده ی سیستم عصبی:
داروهایی مثل باربیتورات ها، بیهوشی های تنفسی، اوپیوئیدهدر صورتی که با اریترومایسین استفاده شود، اریترومایسن باعث کاهش کلیرانس این دارو شده و شانس عوارضی مثل سرکوب تنفسی را بالا می برد. همچنین سایمتیدین هم باعث افزایش سطح این دارو می شود.

MAO inhibitors:
در صورتی که بیماری در طی ۱۴ روز گذشته از داروهای MAO inhibitors استفاده کرده است بهتر است برای بالا رفتن فشارخون مانیتور شود و در صورت مشاهده  این عارضه با داروهای بتا بلاکر و گشاد کننده های عروق درمان شود.

برخی داروهای روان پزشکی:
استفاده از دیازپام به همراه آلفنتانیل باعث گشاد شدن عروق، کاهش فشار خون و افزایش مدت زمان بهبود بیمار می شود.

مصرف داروهایی مثل: SSRI، SNRI، MAO inhibitors  همزمان با آلفنتانیل باعث ایجاد سندروم سرتونین می شود.

کاهش اثرات داروها توسط آلفنتانیل:
دیورتیک ها، عوامل معدی- روده‌ای (پروکینتیک)، پگویسومانت، سینکالید

کاهش اثرات آلفنتانیل توسط داروها:
انزالوتامید، نالمفن، نالتروکسون، اوپیوئیدها (آگونیست/ آنتاگونیست)، مشتقات ریفامایسین

افزایش اثرات داروها توسط آلفنتانیل:
آلویموپان، آزلاستین (نازال)، بلونانسرین، بلاک کننده‌های کانال کلسیمی (غیردی‌هیدروپیریدینی)، سریتینیب، دسموپرسین، دیورتیک ها، الوکسادولین، فکسینیدازول، فلونیترازپام، ایوابرادین، متوتری‌مپرازین، متی‌روسین، آگونیست های اوپیوئیدی، اورفنادرین، اکسی کدون، پارالدهید، پیریبدیل، پرامی‌پکسول، پروپوفول، راموسترون، روپینیرول، روتیگوتین، داروهای سروتونرژیک (خطر بالا)، سیپونیمود، سوورکسانت، تالیدومید، زولپیدم

افزایش اثرات آلفنتانیل توسط داروها:
آبامتاپیر، آلیزاپرید، آمفتامین‌ها، داروهای آنتی کولینرژیک، اپرپیتانت، بریمونیدین (موضعی)، بروموپرید، برومپریدول، کانابیدیول، شیرین‌بیان، کلرمتیازول، کلرفنسین کاربامات، سایمتیدین، کلوفازیمین، تضعیف‌کننده‌های CNS، کانیواپتان، کریزوتینیب، مهارکننده‌های متوسط و قوی CYP3A4، دیازپام، دیلتیازم، دایمتیندن (موضعی)، درونابینول، دروپریدول، دولیسیب، اردافیتینیب، اریترومایسین (سیستمیک)، فلوکونازول، فوس اپرپیتانت، فوس نوتپیتانت، فوسیدیک اسید (سیستمیک)، ایدلالیسیب، گیاه کاوا، لاروترکتینیب، لمبورکسانت، لیسورید، لوفکسیدین، منیزیم سولفات، متوتری‌مپرازین، متوکلوپرامید، میدودرین، میفپریستون، مینوسیکلین (سیستمیک)، نابیلون، نوتپیتانت، اومبیتاسویر/ پاریتاپرویر/ ریتوناویر/ داسابوویر، اوکسوممازین، پالبوسیکلیب، پرامپانل، روفینامید، روکسولیتینیب، سیمپرویر، سدیم اکسیبات، استریپنتول، ترلیپرسین، سوکسینیل کولین، تتراهیدروکانابینول، تتراهیدروکانابینول و کانابیدیول، توفاسیتینیب

علائم اوردوز داروی آلفنتانیل

علامت هایی مثل:

* سفتی ماهیچه ها
* نارسایی قلبی و ریوی
* کوچک شدن مردمک ها
* نارسایی تنفسی
* کاهش ضربان قلب.

نکته ی مهم:
داروی آلفتانیل می تواند مورد سو استفاده قرار گیرد و وابستگی ایجاد کند.

علامت های سندروم ترک:
* بی خوابی
* آبریزش بینی و چشم
* لرز
* خمیازه های متعدد
* گشادی مردمک
* تحریک پذیری
* بی قراری
* لرزش
* ضعف
* بی اشتهایی
* کرامپ شکمی
* اسهال
* تهوع
* استفراغ
* بالا رفتن فشار خون و ضربان قلب.

نکات قابل توصیه

در صورت وجود هرکدام از موارد زیر قبل از مصرف دارو با پزشک مشورت شود:

سابقه آلرژی به دارو یا ترکیبات آن و آلرژی به سایر داروها، اختلالات ریوی و تنفسی مانند آسم، سختی تنفس، آپنه خواب، بالا بودن سطح دی اکسید کربن در خون، انسداد معده و روده .

در صورت مصرف هر کدام از داروهای زیر با پزشک مشورت شود:
بوپرنورفین، پنتازوسین، ایزوکربوکسازید، فنلزین، ترانیل سیپرومین، سلژیلین، لینزولید و متیلن بلو.

آلفنتانیل باید فقط تحت نظر پزشک و در دوز تجویز شده مصرف شود. دوره درمان طبق نظر پزشک باشد و مصرف دارو طولانی تر نشود در غیر اینصورت احتمال وابستگی وجود دارد.

در مصرف طولانی مدت یا دوز بالای داروی آلفنتانیل قطع آن منجر به علائم سندروم محرومیت می شود. بنابراین با نظر پزشک و به صورت مرحله ای کاهش یابد.

از رانندگی و انجام کارهای دقیق تا برگشت کامل هوشیاری خودداری شود.

به علت احتمال سقوط در اثر افت فشار خون، نشست و برخاست به آرامی صورت گیرد.

آلفنتانیل در دوران بارداری یا شیردهی تنها با نظر پزشک و با سنجش منافع مصرف دارو در مقابل مضرات آن باید استفاده شود.


منبع: سایت دکترتو
سایت دارویاب
سایت پی جو